Moddalar almashinuvining fiziologik as

novateurpublication.org 
Kalsitonin gormoni kalstiyning suyaklarga o’tishini-suyaklarning mineraliza-
siyasini jadallashtirish va buyraklarda kalstiy reobsorbsiyasini pasaytirish hamda 
ichaklarda kalstiy so’rilishini kamaytirish yo’llari bilan qonda kalstiy miqdorini 
kamaytiradi. So’nggi yillarda kalsitoninning diuretik va natriyuretik ta’sirlari ham 
aniqlangan. Kalsitonin qalqonsimon bezdan tashqari timusda va o’pkalarda hosil 
bo’ladi. Organizmda kimyoviy strukturasi o’zaro yaqin bo’lgan qator gormonlar 
mavjud, ular kalsitonin oilasidagi gormonlar nomini olgan. Katakalstin, bosh miya 
va orqa miyada topilgan peptid tabiatli gormonlar shular jumlasidandir.
 
Katakalstin, bosh miya va orqa miyada topilgan peptid tabiatli gormonlar shular 
jumlasidandir.Kalsitonin organizmda kalstiyni boshqaruvchi gormonlardan biri 
bo’lib, uning sekresiyalanish darajasi qayta bog’lanish orqali qondagi ionlash-
tirilgan kalstiy miqdori bilan idora etiladi. Kalsitonin sekresiyasining jadallashuvi 
qonda kalstiyning anchagina ko’payganida kuzatiladi, kalstiy konsentrasiyasining 
odatdagi fiziologik o’zgarishlari kalsitonin sekresiyasiga kam ta’sir etadi. 
N a t r i y
- hayot uchun zarur bo`lgan eng muhim elementlardan biridir. U asab 
va mushak hujayralari qo`zg’alishida ishtirok etadi, tomir devoridagi sil-liq
mushaklar tonusini saqlab turadi, organizm to`qimalari va suyuqliklaridagi kerakli 
osmotik bosimni ta`minlaydi, suv almashinuvini boshqarishda ishtirok etadi. Orga-
nizmdagi natriy miqdori tana massasining 0,2 % tashkil etadi, ya`ni massasi 70 kg
bo`lgan odam organizmida taxminan 140 g natriy bo`ladi. Nat-riyning ichki
almashinuvi ayniqsa kattadir. Bir kecha - kunduzda odamda qondan to`qimalarga
25 kg natriy xloridi o`tadi va shuncha miqdor qonga qaytadi, buyrak 
kanalchalarida 1 kg ga yaqin natriy qayta so`riladi . 
Tuzni haddan tashqari ko'p iste'mol qilish bilan buyraklar, teri va boshqa chiqarish 
organlari orqali metabolizmning suvda eriydigan yakuniy mahsulotlarini olib 
tashlash yomonlashadi. Tanadagi suvni ushlab turish yurak-qon tomir tizi-mining 
faoliyatini murakkablashtiradi, qon bosimini oshiradi. Shuning uchun ratsiondagi 
tegishli kasalliklarda tuzni iste'mol qilish cheklangan. Biroq, issiq do'konlarda yoki 
issiq iqlim sharoitida ishlaganda, tashqaridan kiritilgan natriy miqdori (osh tuzi 
shaklida) uning yo'qotilishini ter bilan qoplash va terlashni kamaytirish uchun 
oshiriladi, bu esa yurak faoliyatini yuklaydi.
Natriyning eng muhim manbalari - osh 
tuzi, go'sht konservalari, pishloq, pishloq, tuzlangan bodring, pomidor, tuzlangan 
karam, tuzlangan baliq. 
Osh tuzining etishmasligi bilan, suvsizlanish, ishtahani yo'qotish, qusish, 
mushak kramplari paydo bo'ladi; dozani oshirib yuborish- tashnalik va depressiyaga 
olib keladi. 
Kaliy
- asab va mushaklarning qo`zg’alish jarayonlarida, skelet mushaklari
tonusini saq-lashda, yurakning me`yoriy faoliyatida, me`da shirasi nordonligi 
darajasini bosh-qarishda muhim rol’ o’ynaydi. Kaliy organizmdagi barcha 

---

83