ModelləŞMƏNİn qisa tariXİ

Modelləşdirmə elmi metod kimi

Simulyasiya müəyyən bir reallıın fraqmenti haqqında fərziyyə edilən məlumatı verir. Müəyyən yoxlamalardan sonra bunun doğru və ya yalan olduğu ortaya çıxa bilər və yeni modellərin inşasını tələb edə bilər. Elmdə bu prosedur müşahidə, ölçmə, təcrübə və müqayisə ilə yanaşı ümumi elmi metodlardan biri kimi çıxış edir. Bununla birlikdə, modelləşdirmə xüsusi bir inteqrasiya üsulu olaraq qəbul edilə bilər. İnformasiya texnologiyalarının inkişafı ilə səmərəliliyi və çox yönlülüyü artır. Müxtəlif səbəblərə görə obyekt əlçatmaz ola bilər (çox kiçik və ya böyük, uzaqda, bahalı, məsələn, qəza nəticəsində mövcud olmağı dayandırmış). Modelləşdirmənin müstəsna faydası, sistemin özü ilə deyil, analoqu ilə sınaqdan keçirə biləcəyinizdir.

Modelləşdirmə bir obyektin (orijinalın) xüsusiyyətlərini başqa bir obyektdə (modeldə) əks etdirmə prosesidir. Bunlar bütövlükdə "olduğu kimi" obyektlər və (və ya) ayrı varlıqlar - proseslər və hadisələr ola bilər. Hadisələr - məsələn, heyvanların davranışı, hava şəraiti - mürəkkəb proseslər hesab olunur. Modelləşdirmə rəsmiləşdirmə proseduruna əsaslanır - obyekt xüsusiyyətlərinin mövzu sahəsi, alqoritmlər və riyaziyyat anlayışlarının dilinə tərcüməsi.

15. 
    Modelin obyektlə oxşarlığı
    

Obyekt və model oxşarlıq əlaqəsindədir, yəni. model müəyyən mənada öyrənilən obyektə bənzəməlidir. Bu hala izomorfizm deyilir (Yunan dilindən isos - bərabər və morphe - forma). Üç növ oxşarlıq var.

Bənzərliyin ilk növü – oxşar miqyaslandırmadır. Bu bənzərliyin nümunələri: model avtomobillər, təyyarələr, gəmilər, konstruksiyalar və s.
İkinci oxşarlıq növü dolayı – dolayı oxşarlıqdır (riyazi analogiya). Digər bilik sahələrindən uğurlu riyazi analoq modelin qurulmasını və təhlilini çox asanlaşdıra bilər. Beləliklə, çoxlu fiziki proseslər tənliklərlə təsvir edilə bilər.
Üçüncü oxşarlıq şərti – razılıq əsasında oxşarlıq və ya şərti oxşarlıqdır. Nümunələr idrak modelləri (şəkil), coğrafi xəritələr, strukturların, binaların miqyaslı təsvirləri, struktur diaqramları (sistem analizin modelləri). Bu halda obyektin və modelin zahiri oxşarlığı müşahidə olunmaya bilər.

16.