219
adabiyotlarda «aksiya kursi» tushunchasida dividendlarni ikki xil
ifodalash (mutlaq miqdorda va foizlarda) bilan bogliq birmuncha
chalkashliklar mavjud. Bilish kerakki, dividend har doim mutlaq
(pul birligida)
miqdorda ifodalanadi, foizlardagi ifodasi esa
dividendning mutlaq miqdorini nominal narxi bilan solishtirishdan
kelib chiqariladi.
«Aksiya bahosi» tushunchasini korishda hisoblab topiladigan
bahosi nazarda tutilgan. Hisoblab topiladigan bahodan tashqari,
aksiya yana quyidagi baholarga ega:
•
nominal bahoga (nominalga);
•
kurs bahoga (aksiyaning bozor bahosi yoki birja narxi sifatida
xizmat qiladi);
•
buxgalterlik (hisob kitobidagi) balans bahosi.
Nominal bu aksiyaning birlamchi emissiyasida korsatilgan
bahosi.
Aksiyalarning kurs yoki bozor bahosi (narxi) turlicha va har
xil formulalar yordamida hisoblab topiladi. Aksiyaning bu bahosini
hisoblashda qollaniladigan usullardan birida ikki turdagi inves-
torlarning mavjudligidan kelib chiqiladi. Investorlarning bir turi
yuqori dividendlarga yonalgan bolsa, ikkinchi turi esa aksiyalar-
ning bozor bahosining ortishiga intiladi.
Shunga mos ravishda,
aksiyalarning bozor narxi (bahosi) ortacha vaznlashtirilgan summa
korinishida aniqlanadi:
,
1,
+
+ =
y
x
y
p
3
D
S = x
S
i
bu yerda,
x
baland dividendlarni orzu qiluvchi investorlar ulushi;
y
aksiyalar kurs narxining oshishini xohlovchi investorlar ulushi;
S
3
bolib otgan savdolarda (savdolarning yopilishi kunida)
aksiyalarning ushbu turiga belgilangan bozor bahosi (narxi).
Aksiyalarning bozor narxini hisoblashda
x
va
y
qiymatlariga
bogliq holda kurs (u
≈
1) yoki dividend (x
≈
1) yondashuv ishlatilishi
mumkin. Lekin na kurs va na dividend yondashuv
aksiyalarning
real bahosini aniqlashda qoniqarli natija bera olmaydi.
Aksiyalarning kelajakdagi davrlardagi bozor bahosi (narxi)ni
texnik tahlil metodlari yordamida hisoblab topiladi. Bu metodlarga
220
asosan, avvalgi davrlar boyicha malum bolgan aksiyalarning
kurs narxlari statistikasi asosida ushbu aksiyalar kursining ke-
lajakdagi ozgarishi prognoz qilinadi.
Aksiyalarning balans narxi bu aksiyadorlik jamiyatining sof
aktivlari hajmini (somlardagi) uning joylashtirilgan (tolangan)
aksiyalari soniga nisbati. Aksiyadorlik
jamiyatning sof aktivlari
quyidagicha hisoblanadi: aktivlar (asosiy vositalar, nomaterial
aktivlar, oborot mablaglar) summasi minus jamiyatning qarzlari
(kreditorlar
bilan hisob-kitoblar, qarz mablaglari, kelajak davrlar
daromadlari). Aksiyalarning balans bahosi har yili bir marotaba
yillik balansning yopilishidan keyin hisoblanadi. Kopincha aksiya-
ning bozor narxini hisoblashda, uning balans bahosi ishlatiladi.
Aksiyalar daromadliligi obligatsiyalarnikiga oxshash
hisoblab
topiladi. Daromadlilikning uch korsatkichini ajratib korsatish mumkin:
1) daromadlilikning dividend normasi (foizlarda ifodalangan
dividendning aksiya nominaliga nisbati);
2) daromadlilikning joriy normasi (dividendning aksiyani sotib
olish narxiga nisbati):
;
=
=
=
Dostları ilə paylaş: