Moliyaboz p65

T
i
i
D
D
S
D/i
uning miqdori bankning kredit stavkasini ifodalaydi;
3) daromadlilikning to‘liq normasi yoki aksiyaga vaqtning ∆t
davrida egalik qilishdagi daromadlilik.
Faqat dividendlarni xohlovchi investorlar (aksiyaning kurs
narxi o‘zgarishini hisobga olmaydigan) uchun aksiya ko‘rsat-
kichlarini hisoblashni ko‘ramiz, ya’ni x–x
2
= l, y
1
= y
2
=0.
Bunda daromadlilik noldan katta bo‘ladi, agar i
1
> i
2
bo‘lsa,
ya’ni bank stavkasi pasayganda daromadlilikni kuzatish mumkin
(albatta, o‘zgarmas dividenlar miqdorida).
Hozirda barcha mutaxassislar tomonidan bir ovozdan aksiyalar
kursi ifodasi qabul qilinmoqda.
Yuqorida ta’kidlanganidek, aksiyalar daromadliligining to‘liq
normasi uch o‘zgaruvchiga bog‘liq: dividendlar miqdoriga,
bankning ssuda stavkasiga va aksiyaning sotilish narxiga. Bu o‘z-
garuvchilar aksiyalar bo‘yicha noaniq miqdorlar hisoblanadi,

---

221
obligatsiyalar bo‘yicha esa faqat ssuda foizi (nominal va kupon
ma’lum) miqdorigina noaniq bo‘lishi mumkin. Bu holat
(noaniqlik) ishonchsizlikni keltirib chiqarmaydi.
Faraz qilaylik, investor qimmatli qog‘ozni so‘ndirilishiga t
1
kun qolguncha sotib olgan va so‘ndirilishiga t
2
kun qolganda esa
sotib yuborgan (t
1
> t
2
). Bundagi daromadni topamiz. So‘ndirilishiga
mos ravishda t
1
va t
2
kunlar qolgungacha mavjud bo‘lgan depozit
foiz stavkalarini t
1
va t
2
orqali belgilab olamiz. Unda sotib olish
S
1
va sotish S
2
narxlari quyidagicha hisoblab topiladi:
1
2
1
2
;
(1
)
(1
)
365
365
.
=
=
+
+
N
N
t
t
i x
i x
1
2
S
S
Obligatsiyalarning bahosi va daromadliligini (daromad olish
usuliga bog‘liq holda) aniqlashda obligatsiyalarning quyidagi har
xil turlarini ko‘rib chiqamiz:
• nominal narxida so‘ndiriluvchi oldindan belgilangan kupon
(foiz) stavkali obligatsiyalar;
• nominal bo‘yicha so‘ndiriluvchi diskont bilan sotiladigan
(joylashtiriladigan) nol kuponli obligatsiyalar;
• nominal bo‘yicha so‘ndiriluvchi bir maromda ortib boruvchi
kupon stavkali obligatsiyalar;
• «fransuz turidagi» obligatsiyalar (ular bo‘yicha daromad ular-
ning egalari qo‘lida bo‘lgan davridagina to‘lab boriladi).
Obligatsiyalarning daromadlari uch ko‘rsatkich asosida belgilanadi:
1) daromadlilikning kupon normasi (me’yori) bilan (kuponda
ko‘rsatilgan foiz stavkasida);
2) daromadlilikning joriy normasi bilan (kupon daromadini
sotib olish narxiga nisbati bilan);
3) daromadlilikning to‘liq normasi bilan (obligatsiyadan to‘liq
foydalanganligidan: foiz daromad olish, ularning kapitalizatsiyasi
va nominal bahosini olish).
Moliyaviy investitsiyalar samaradorligini
aniqlashga doir misollar
1-misol. Investorga obligatsiyaning bozor bahosini (narxini)
aniqlash lozim. Obligatsiya bo‘yicha vaqtning boshlang‘ich

---

222
momentida va har bir kupon choragida nominal narxidan (N) 10 %
miqdorida foiz daromad (S) to‘lanmoqda. Obligatsiyaning muomala
muddatidan oldin, ikki yildan keyin esa uning foiz daromadi va
nominal narxi 1000 so‘mga teng.
Muqobil solishtirish uchun ikki yilga mo‘ljallangan bank depoziti
bo‘yicha murakkab foizlar sxemasi yordamida har chorak uchun
hisoblanadigan foiz daromadi miqdori 8 % ga teng.
Yechim. Ushbu misolni yechish uchun formula (1) qo‘llaniladi,
bunda n=8 (ikki yilda 8 marta chorakli kupon to‘lovlari amalga
oshiriladi);
β – 2 % (chorak uchun qayta hisoblangan 8 % ga teng yillik
foiz stavka);
N=1000 so‘m (obligatsiyaning nominal narxi);
S
0
=S
1
=S
2
=...=S
7
=S=0,1N=100 so‘m,
C
8
=C+N=1100 so‘m.
Berilgan misol shartlaridan foydalangan holda (1) formuladan
quyidagini olamiz:
1
2
1
1
1
(1
â)
1
(1
...
(
).
(1
â) (1 â)
(1 â)
(1 â)
â
+
+
−
+
+
+ +
=
+
+
+
+
+