Монография toshkent «malik print co»

G‘o‘zapoyadan tayyorlangan yong‘inga chidamli yog‘och-qipiqli plitalarning fizik-kimyoviy xususiyatlari	Namunalardagi chidamlilik, MPa		Shishish,%	Suvning yutishi,%
Yong‘in tezligi, soniya
	Egilishga	Siqilishga
Ishlov berilmagan	19,3	0,40	20,1	37,3	116
1%-li polimer bilan ishlov berilgan	24,1	0,7	16,2	34,2	152
2%-li fosforli polimer bilan ishlov berilgan	25,4	0,9	14,6	32,1	169

4.3-jadval.

Paxta g‘o‘za poyalaridan olovbardosh yog‘och-qipiqli plitalar olish uchun texnologik rejim me’yorlari

Operatsiya nomi	Davomiyligi, daqiqada	Harorat, o S	Bosim, MPa	Maxsulot og‘irligi, kg.
Xom ashyoni qabul qilish va tayyorlash	30-60	25	0,1
Modifikator reaktoriga yuklash	5-6	25	0,1	11,15
Mikserni yuklash	3-4	25	0,1	111,15
Gilamni shakllantirish	3-4	25	0,1	111,15
Presslash	7	160	3,5
Sovutish	120-180	25	0,1

Shunday qilib, polimer modifikatordan foydalanish parchalanish jarayonini tartibga solish va shu asosda yog‘och, yog‘och-qipiq- li plitalarining yong‘in xavfini kamaytirish imkoniyatini yaratadi. Namunalarning yong‘inga chidamliligi va issiqlik xususiyatlari zamonaviy talablarga javob beradi. O‘tkazilgan sanoat sinovlari aso- sida o‘tga chidamli (olovbardoshli) yog‘och-qipiqli plitalarini ishlab chiqarish bo‘yicha texnologik reglamentlar ishlab chiqilgan.

3. Yog‘och va yog‘och-qipiqli plitalarining yonishini matematik modellashtirish

Ma’lumki, ko‘p hollarda yog‘och va polimer materiallarni alan- galanishining kichik o‘choqlari paydo bo‘lishi natijasida aholi punkt- lari, shaharchalar, qishloqlar va shaharlarda yong‘inlar sodir bo‘la- di. Shu munosabat bilan yog‘ochni yoqish va yonishni matematik modellashtirish uchun tenglamalar tizimi qiziqish uyg‘otadi, chunki ushbu modeldan foydalanib, yuqorida keltirilgan yong‘inlarning ol- dini olish mumkin bo‘lgan sharoitlarni aniqlash mumkin.

Muhamedgaliev B.A tomonidan yozilgan[176; 205-209 b, 177; 33-35 b] maqolada reaksiya muhitlari mexanikasi asoslari, tabiiy yong‘inlar va falokatlar yoki ofatlar nazariyasi tasvirlangan.
Sayfutdinov R ilmiy ishda keltirilgan ma’lumotga[106; 49 b] bi- noan, yog‘och g‘ovakli reaktiv muhit bo‘lib, uning fizik-kimyoviy xossalari isitish va kuyishda o‘zgaradi. Shu sababli, yog‘ochning yoqilishi va yonishi jarayonlarini matematik modellashtirish uchun [107; 18-20 b, 108; 67-68 b] ilmiy ishdalarida keltirilgan reaksiya muhitlarining modellaridan foydalanish tavsiya etiladi. Yog‘ochning termofizik xususiyatlari qisman [92; 160 b]ning ma’lumotlari asosi- da, shuningdek turli xil daraxt turlarining yog‘ochini yoqish va yon- ish bo‘yicha tajriba natijalaridan foydalangan holda reaksiya muhiti mexanikasida teskari muammolarni yechish yo‘li bilan aniqlani- shi mumkin [90; 38-40 b]. Aytish kerakki, taklif etilayotgan keng qamrovli tadqiqot usuli nafaqat nazariy (massa, kuch va quvvatni saqlash qonuniyatlari), balki yog‘ochning xususiyatlarini g‘ovakli reaktiv muhit sifatida tavsiflovchi eksperimental ma’lumotlarga ham asoslanadi [81; 15-16 b]. Shuning uchun [69; 34-36 b] ilmiy ishda ishlab chiqilgan g‘ovakli reaksiya muhitining modelidan foydala- nish tavsiya etiladi, buning uchun reaktorlar mexanikasining teskari muammolarini yechish usullaridan foydalanib, yog‘och pirolizining gazli va kondensatsiyalangan jarayonlarini isitish, piroliz va yonish jarayonlarini tavsiflovchi yangi ma’lumotlar bazasi yaratilishi kerak. Ushbu modelga iterativ-interpolyatsiya usuli [152; 34-36 b] va [147; 240 b, 120; 34-37 b] da berilgan natijalardan foydalangan holda, qishloqlarda, shaharchalarda va shaharlarda yong‘inlarning paydo bo‘lishi va tarqalishidagi aniq muammolar yechilishi mumkin. [61;
302 b] natijalariga ko‘ra, ushbu bo‘limda turli xil yong‘inlar natijasi- da yog‘och devorni yoqishning oddiy matematik modeli keltirilgan. Yog‘ochdan yasalgan devorni yoqish va yonishning fizik modeli.
Yog‘ochni yoqish kuzatuvlarining tahlili quyidagi fizik-kimyoviy jarayonlarni (bosqichlarni) ajratishga imkon beradi:

• 
  konveksiya va radiatsiya (nurlanish) tufayli o‘rmon yong‘ini- ning old qismidan isitish;
  
• 
  yog‘ochni quritish;
  
• 
  yog‘och pirolizi va kondensatsiyalangan (koks), gazsimon (SO, N₂, SN₄) va tarqoq (kuydirgi zarralari) piroliz mahsulotlarini hosil qilish;
  
• 
  gazsimon yonuvchan piroliz mahsulotlarini yoqish;
  
• 
  tarqalib ketgan piroliz mahsulotlarini (kuygan zarralarini) yoqish;
  
• 
  quyultirilgan piroliz mahsulotining (koksning) yonishi.
  

Yog‘ochni yoqishda quyidagi fizik-kimyoviy jarayonlar sodir bo‘ladi:

1. 
   yonishning kinetik rejimi, bunda jarayonning tezligi yog‘och- ning (ko‘mirning) kondensatsiyalangan piroliz mahsulotlarining oksidlanishi-ning geterogen kimyoviy reaksiyalari tezligi bilan bel- gilanadi;
   
2. 
   yonishning diffuziya rejimi, unda yog‘ochni yo‘q qilish dara- jasi oksidlovchi (kislorod) ning diffuziya tezligi bilan belgilanadi;
   
3. 
   yonayotgan yog‘ochni yo‘q qilishning uchinchi usuli mavjud bo‘lib, unda yog‘och piroliz mahsulotlarini parchalash, koks zarra- chalarini mexanik kiritish va ularni havoga chiqarib yuborish mav- jud.
   

4.10-rasmda yog‘ochni isitish va undan keyingi yonish payti- da uning holati va kimyoviy tarkibidagi o‘zgarishlar diagrammasi ko‘rsatilgan.