Mövzu №1: ″″″″ darəetmənin, dövlət idar
Yüklə 5,3 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
edilmiş beynəlxalq hüququn normalarına və prinsiplərinə əsaslanır. 1.3. nzibati məsuliyyət müəyyən edən və inzibati xətalar törətmiş şəxsin tənbeh edilməsini nəzərdə tutan qanunlar yalnız XM daxil olduqdan sonra tətbiq edilir. Göründüyü kimi inzibati xətalar haqqında işlər üzrə icraatın hüquqi nizamlanmasının əsasını Azərbaycan Respublikasının nzibati Xətalar Məcəlləsi təşkil edir. craatın vəzifələri və prinsipləri Azərbaycan Respublikasının XM-nin 362-ci maddəsinə əsasən inzibati xətalar haqqında işlər üzrə icraatın vəzifələri müəyyən edilmişdir. nzibati xətalar haqqında işlər üzrə icraatın vəzifələri aşağıdakılardır: - şəxslərin hüquqlarını və azadlıqlarını, onların qanuni mənafelərini qorumaq; - inzibati xəta haqqında hər bir işin hallarını vaxtında, hərtərəfli, tam və obyektiv surətdə araşdırmaq; - inzibati xəta törətmiş şəxsi aşkar etməkdən və onu inzibati məsuliyyətə cəlb etmək; - çıxarılmış qərarın icrasını təmin etmək; - inzibati xətanın törədilməsinə kömək edən səbəbləri və şəraiti aşkar etmək; - inzibati xətaların qarşısını almaq. nzibati xətalar haqqında işlər üzrə icraatın həyata keçirilməsi zamanı XM-in 4- cü maddəsində nəzərdə tutulmuş inzibati xətalar qanunvericiliyinin prinsipləri və inzibati xətalar haqqında işlər üzrə icraatın əsas prinsipləri rəhbər tutulur. Bunlar aşağıdakılardır: - insan və vətəndaş hüquqlarına və azadlıqlarına hörmət edilməsi ( XM-nin 5-ci maddəsi); - qanunçuluq ( XM-nin 6-cı maddəsi); - qanun qarşısında bərabərlik ( XM-nin 7-ci maddəsi); - təqsirsizlik prezumpsiyası ( XM-nin 8-ci maddəsi); 296
- ədalətlilik ( XM-nin 9-cu maddəsi); - inzibati xətaların qarşısının alınması ( XM-nin 10-cu maddəsi); - inzibati xətalar haqqında işlər üzrə icraatın aparıldığı dil ( XM-nin 363-cü maddəsi); - inzibati xətalar haqqında işlərə açıq baxılması ( XM-nin 364-cü maddəsi); - inzibati xəta haqqında iş üzrə məlumatların yayılmasının yolverilməzliyi ( XM- nin 365-ci maddəsi); - icraat iştirakçılarının müdafiə hüquqlarının təmin edilməsi ( XM-nin 371-384- cü maddələri); - icraatda vəkilin iştirakının məcburiliyi ( XM-nin 376-cı maddəsi); - icraatın operativliyi ( XM-nin 36.1 və 422-ci maddəsi); - iş üzrə obyektiv həqiqətin müəyyən edilməsi ( XM-nin 385-ci maddəsi). nsan və vətəndaş hüquqlarına və azadlıqlarına hörmət edilməsi prinsipi Azərbaycan Respublikasının XM-nin 5.1-5.3-cü maddələrinə əsasən: ″ ″ ″ ″
hüquqların və azadlıqların pozulmasına yol verən bütün dövlət orqanları (vəzifəli şə
məsuliyyət daşıyırlar. 5.2. XM insan və vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının dövlət orqanları (vəzifəli şəxslər) tərəfindən pozulmasının qarşısının alınmasını və onlara hörmət olunmasını təmin edir. 5.3. nzibati xətalar haqqında işlər üzrə icraatın təmin edilməsi tədbirləri tətbiq edilərkən insan ləyaqətini alçaldan qərarların verilməsinə və hərəkət edilməsinə yol verilmir. XM-nin 5-ci maddəsində insan və vətəndaş hüquqlarına və azadlıqlarına hörmət edilməsi barədə öz əksini tapmış müddəa öz mənbəyini Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 12, 24, 26, 31, 46 və 71-ci maddələrindən götürmüşdür. Qanunçuluq prinsipi Azərbaycan Respublikasının XM-nin 6-cı maddələrinə ə
″ ″
″ 6.1. inzibati xətalara görə inzibati tənbeh XM-nə uyğun olaraq tətbiq edilir. 6.2. nzibati xətalar haqqında işlər üzrə icraatın təmin edilməsi tədbirləri tətbiq edilərkən qanunvericiliyin tələblərinə əməl olunması yuxarı orqanların və vəzifəli şə
ilə təmin edilir. 6.3. Azərbaycan Respublikasının inzibati xətalar qanunvericiliyinin analogiya üzrə tətbiqinə yol verilmir″″″″. XM-in 6-cı maddəsində qanunçuluğun təmin edilməsi barədə müəyyən olunmuş ə
79-cu maddələrindən götürmüşdür. Digər tərəfdən isə XM-in 6-cı maddəsində nəzərdə tutulmuş əsas müddəaların həyata keçirilməsinin təmin edilməsinə nəzarət ″ ″ ″ ″
″ ″
″ Polis haqqında″″″″ Azərbaycan Respublikasının 28 oktyabr 1999-cu il və ″″″″Prokurorluq haqqında″″″″ Azərbaycan Respublikasının 24 dekabr 1999-cu il tarixli Qanunları ilə həyata keçirilir. 297
Qanun qarşısında bərabərlik prinsipi Azərbaycan Respublikasının XM-nin 7-ci maddəsinə əsasən tətbiq edilir: ″ ″ ″ ″
mənşəyindən, cinsindən, əmlak vəziyyətindən, qulluq mövqeyindən, əqidəsindən və digər hallardan asılı olmayaraq qanun qarşısında bərabərdirlər və inzibati məsuliyyətə cəlb olunurlar. 7.2. Hüquqi şəxslər mülkiyyət formasından, olduqları yerdən, təşkilati-hüquqi formalarından və tabeçiliyindən asılı olmayaraq inzibati məsuliyyətə cəlb olunurlar. XM-in 7-ci maddəsi ilə müəyyən olunmuş qanun qarşısında bərabərlik prinsipi öz mənbəyini Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 25, 60-61 maddələrindən götürmüşdür. Təqsirsizlik prezumpsiyası prinsipi Azərbaycan Respublikasının 8-ci maddəsinə ə
″ ″
″ 8.1. Barəsində inzibati xəta haqqında iş üzrə icraat aparılan şəxsin təqsiri XM ilə nəzərdə tutulmuş qaydada sübuta yetmədikdə və bu, inzibat xəta haqqında iş üzrə icraata baxmış hakimin, səlahiyyətli orqanın (vəzifəli şəxsin) qüvvəyə minmiş qərarı ilə müəyyən edilmədikdə o, təqsiri olmayan hesab edilir. 8.2. nzibati məsuliyyətə cəlb olunmuş şəxs öz təqsirsizlyini sübut etməyə borclu deyildir. 8.3. nzibati məsuliyyətə cəlb olunan şəxsin təqsirli olması barəsində olan ş
XM-in 8-ci maddəsində təsbit olunan təqsirsizlik prezumpsiyası prinsipi öz başlangıcını Azərbaycan Respublikası Konstituyasının 63-cü ″ ″ ″ ″
prezumpsiyası″″″″ maddəsindən götürmüşdür. Ə
tətbiq edilir: ″ ″ ″ ″
yəni inzibati xətaların xarakterinə, onun törədilməsi hallarına uyğun, qanuni və əsaslı olmalıdır. 9.2. Bir inzibati xətaya görə heç kəs iki dəfə inzibati məsuliyyətə cəlb oluna bilməz″″″″.
nin 10-cu maddəsinə əsasən tətbiq edilir. Bu maddədə deyilir: ″ ″ ″ ″
qarşısının alınması, inzibati xətaların törədilməsinə kömək edən səbəblərin və şəraitin aşkar edilməsi və aradan qaldırılması vətəndaşların şüurunun və mədəniyyətinin yüksəldilməsinə, Azərbaycan Respublikasının qanunlaraına ciddi əməl etmək ruhunda tərbiyə olunması sahəsində tədbirlər hazırlayırlar və həyata keçirirlər. Azərbaycan Respublikasının XM-nin 363-ci maddəsinə əsasən: ″ ″ ″ ″
Azərbaycan dilində, yaxud müəyyən ərazidəki əhalinin çoxluq təşkil edən hissəsinin dilində aparılır. 363.2. şdə iştirak edən, inzibati xətalar haqqında işlər üzrə icraatın aparıldığı dili bilməyən şəxslər ana dilində və ya bildiyi hər hansı başqa dildə məlumatlar, 298
izahatlar, şikayət və ya vəsatət vermək hüququ ilə, habelə bu Məcəllə ilə müəyyən edilmiş qaydada tərcüməçinin xidmətlərindən istifadə etmək hüququ ilə təmin olunur″″″″. nzibati xətalar haqqında işlərə açıq baxılması prinsipi Azərbaycan Respublikasının XM-nin 364-cü maddəsinə əsasən tətbiq edilir. Həmin maddədə deyilir: ″ ″ ″ ″
sirlərin yayılmasına gətirib çıxara bilən hallar istisna olmaqla, inzibati xətalar haqqında işlərə açıq baxılır. 364.2. nzibati xətalar haqqında işlərin qapalı baxılmasına zərurət olduğu halda bu barədə qərardad qəbul edilir″″″″. nzibati xəta haqqında iş üzrə məlumatların yayılmasının yolverilməzliyi prinsipi Azərbaycan Respublikasının XM-nin 365-ci maddəsinə əsasən tətbiq edilir: ″″″″ nzibati xəta haqqında iş üzrə məlumatlar yalnız icraatında inzibati xəta haqqında iş olan hakimin, səlahiyyətli orqanın (vəzifəli şəxsin), belə məlumatlar zərərçəkmiş şəxsin şəxsi maraqlarına toxunduqda isə, habelə zərərçəkmiş şəxsin icazəsi ilə və onların mmkün hesab etdiyi həcmdə elan oluna bilər″″″″. craat iştirakçılarının hüquqlarının təmin edilməsi prinsipi. Bu prinsipin məqsədi və məzmunu icraatın bütün iştirakçılarının inzibati xətalar qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş hüquqlarının təmin edilməsindən ibarətdir. nzibati xətalar haqqında işlər üzrə icraatın iştirakçılarının hüquqları XM-nin 371-384-cü maddələrinə müvafiq olaraq təmin edilir. Məsələn, barəsində inzibati xəta haqqında iş üzrə icraat aparılan şə
şə
ə
nin 376.1-ci maddəsinə əsasən: ″ ″ ″ ″
aparıldığı dili bilməyənlərin lal, kar, kor, fiziki və ya psixi qüsurları üzündən özlərinin müdafiə hüququnu həyata keçirə bilməyən digər şəxslərin işlərində vəkilin iştirakı məcburidir. Göstərilən hallarda barəsində inzibati xəta haqqında iş üzrə icraat aparılan şə
craatın operativliyi prinsipi. craatın operativliyi prinsipinin məzmunu inzibati xəta haqqında iş üzrə icraatın qanunvericiliklə müəyyən edilmiş müddətlərdə həyata keçirilməsindən ibarətdir. Məsələn: XM-nin 422.3-cü maddəsinə əsasən inzibati həbs növü nəzərdə tutan inzibati xətalar haqqında işlərə inzibati xəta haqqında protokol daxil olduğu gün, inzibati qaydada tutulan şəxslər barəsində isə onların tutulduğu vaxtdan ən geci 48 saat keçənədək baxılır. XM-nin 422.1-ci maddəsinə əsasən isə inzibati xətalar haqqında materialların baxılması üçün ümumi müddət təyin edilmişdir, yəni inzibati xətalar haqqında materialların alındığı vaxtdan 15 (on beş) gün müddətində baxılması müddəti müəyyən edilmişdir. Bu da ki, öz növbəsində bu kimi işlərin çevik baxılmasına xidmət edir. ş
xətalar haqqında işlərin tədqiqatını aparan və işə baxan zaman iş üzrə bütün halları və 299
onların qarşılıqlı əlaqələrini araşdırılmalı, onların həqiqətən mövcud olmalarını müəyyən etməli və bununla da icraatın bir tərəfli aparılmasını aradan qaldırmalı və iş üzrə əsaslı qərar qəbul edilməsini təmin etməlidir. Burada XM-nin 385-394-cü maddələri rəhbər tutulur. nzibati xətalar haqqında işlər üzrə icraatın bütün prinsipləri bir-biri ilə bağlıdır və onlar vahid formada həyata keçirilməklə, icraatın ahəngdar sistemini təşkil edirlər. Məhz bu səbəblərdən də asılı olaraq icraat prosesində aşkarlıq prinsipi naminə maddi həqiqət prinsipini, operativlik prinsip naminə isə qanunçuluq prinsipini pozmaq yol verilməzdir. Yalnız icraatın bütün prinsiplərinin ardıcıllıqla həyata keçirilməsi ilə icraatın məqsədinə və onun qanun çərçivəsində həyata keçirilməsinə nail olmaq mümkündür. nzibati xətalar haqqında işlər üzrə icraatın vəzifələrinin tam, vaxtında və səmərəli yerinə yetirilməsinin təmin edilməsi və icraatda qanunçuluğun təmin edilməsi məqsədi ilə icraat iştirakçıları tərəfindən müəyyən vəsatətlər də qaldırıla bilər. Bu vəsatətlərə aşagıdakıları misal göstərmək olar: XM-in 366-cı maddəsinə əsasən: ″ ″ ″ ″
Yüklə 5,3 Mb. Dostları ilə paylaş:
|