8.3. nzibati məsuliyyətə cəlb olunmuş şəxsin təqsirli olması barəsində olan
ş
übhələr onun xeyrinə həll olunur″″″″.
Göstərilən maddədən göründüyü kimi şəxsin təqsiri müəyyən edilmiş qaydada
sübut edilməlidir. Sübutetmə vəzifəsi işə baxan orqanın (vəzifəli şəxsin) üzərinə
qoyulub. Bu barədə həmçinin Azərbaycan Respublikası XM-nin 362-ci maddəsində
inzibati xətalar haqqında işlər üzrə icraatın vəzifəsi kimi müəyyən edilmişdir, yəni
″
″
″
″
…inzibati xəta haqqında hər bir işin hallarını vaxtında, hərtərəfli, tam və obyektiv
surətdə aydınlaşdırmaqdan, inzibati xəta törətmiş şəxsi aşkar etməkdən və onu inzibati
məsuliyyətə cəlb etməkdən… ibarətdir″″″″.
Sübut etmə prosesi özündə sübutların aşkar edilməsini, onların tədqiq
edilməsini və sənədləşdirilməsini cəmləşdirir.
Azərbaycan Respublikasının nzibati Xətalar Məcəlləsinin 385-ci maddəsinə
ə
sasən, inzibati xətalar haqqında işlər üzrə icraatda aşağıdakı hallar müəyyən edilməli
və sübuta yetirilməlidir:
- inzibati xəta hadisəsi (inzibati xəta törədilmişdirmi);
- inzibati xəta törətmiş şəxs;
- inzibati xəta törətməkdə şəxsin təqsiri;
312
- inzibati mə suliyyə ti ağ ırlaş dıran və yüngülləş dirə n hallar;
- inzibati xə ta nə ticə sində vurulan zə rə rin xarakteri və miqdarı;
- inzibati xə talar haqqında iş lə r üzə icraatı rə dd edə n hallar;
- iş in düzgün hə lli üçün ə hə miyyə tli olan digə r hallar, habelə inzibati xə tanın
törə dilmə sinə kömə k edə n sə bə blə r və şə rait.
Yuxarıda göstə rilə n hə r bir hal sübutla tə sdiq olunmalıdır.
Azə rbaycan Respublikasının nzibati Xə talar Mə cə llə sinin 385-ci maddə sinə
ə
sasən, sübutlar dedikdə inzibati xətanın olub-olmamasını, inzibati xəta törədən şəxsin
tə qsirini və iş in düzgün hə lli üçün ə hə miyyə tli olan digə r halları müə yyə n etmə kdə n
ötrü hakimin, sə lahiyyə tli orqanın (və zifə li şə xsin) ə saslana bildiyi hə r cür faktik
mə lamutlar inzibati xə talar haqqında iş lə r üzrə sübutlar sayılır.
Göstə rilə n mə lumatlar XM-nin 386.2-ci maddə sinə ə sasə n maddi sübutlarla,
barə sində inzibati xə ta haqqında iş üzrə icraat aparılan şə xsin, zə rə r çə kmiş şə xslə rin,
ş
ahidlərin izahatları ilə, digər sənədlərlə, xüsusi texniki vasitələrin göstəriciləri ilə,
ekspertin rə yi ilə , inzibati xə ta haqqında protokolla, nzibati Xə talar Mə cə llə si ilə
müə yyə n edilmiş digə r protokollarla müə yyə n edilir.
Azə rbaycan Respublikasının nzibati Xə talar Mə cə llə sinin 386.3-cü maddə sinə
ə
sasən, qanuna zidd olaraq əldə edilmiş sübutların istifadə edilməsinə yol verilməzdir.
Maddi sübutlar dedikdə , inzibati xə tanın törə dilmə sində alə t və ya inzibati
xə tanın bilavasitə obyekti olan, yaxud üzə rində inzibati xə tanın izlə rini saxladığ ına
görə inzibati xə ta haqqında iş üzrə ə hə miyyə t kə sb edə n halların müə yyə n edilmə sinə
kömə k edə n predmetlə r baş a düş ülür ( XM-nin 387.1-ci maddə si).
craatla baglı zə ruriyyə t yaranduqda maddi sübutların fotoşə killə ri çə kilir və
onlar inzibati xə ta haqqında işə ə lavə edilir. Maddi sübutlar inzibati xə ta haqqında
protokolda qeyd edilir. ( XM-nin 387.2-ci maddə si).
craatında inzibati xə ta haqqında iş olan hakim, sə lahiyyə tli orqan (və zifə li şə xs)
iş qurtaranadə k maddi sübutların saxlanılmasının tə min edilmə si üçün zə ruri tə dbirlə r
görmə li, habelə inzibati xə ta haqqında iş üzrə icraat baş a çatdıqdan sonra maddi
sübutlar haqqında qə rar qə bul etmə lidir. ( XM-nin 387.3-cü maddə si).
Barə sində inzibati xə ta haqqında iş üzrə icraat aparılan şə xsin izahatı iş üzrə
ona mə lum olan hallar və iş də olan sübutlar üzrə ş ifahi və ya yazılı formada verilə n
mə lumatlardan ibarə tdir ( XM-nin 388-ci maddə si).
Barə sində inzibati xə ta haqqında iş üzrə icraat aparılan şə xsin izahatı inzibati
xə ta haqqında protokolda, inzibati xə talar haqqında iş lə r üzrə icraatın tə min edilmə si
tə dbirlə rinin tə tbiq edilmə si haqqında protokolda, inzibati xə ta haqqında işə baxma
protokolunda göstə rilir. Zə ruri hallarda bu izahat yazılı formada qeyd edilir və inzibati
xə ta haqqında işə ə lavə edilir.
Zə rə r çə kmiş şə xsin və ş ahidlə rin izahatları ş ifahi və yazılı formada olan və
inzibati xə ta haqqında iş üzrə müə yyə n edilmə li olan hallar haqqında mə lumatlardan
ibarə tdir ( XM-nin 389-cu maddə si)..
Zə rə r çə kmiş şə xsin və ş ahidin izahatları inzibati xə talar haqqında iş lə r üzrə
icraatın tə min edilmə si tə dbirlə rinin tə tbiq edilmə si haqqında protokolda, inzibati xə ta
haqqında işə baxma protokolunda göstə rilir. Zə ruri hallarda bu izahatlar yazılı
formada qeyd edilir və inzibati xə ta haqqında işə ə lavə edilir.
313
Zə rə r çə kmiş şə xsin və ş ahidlə rin izahatları ş ifahi və ya yazılı formada olan və
inzibati xə ta haqqında iş üzrə müə yyə n edilmə li olan hallar haqqında mə lumatlardan
ibarə tdir.
Zə rə r çə kmiş şə xsin və ş ahidin izahatları inzibati xə talar haqqında iş lə r üzrə
icraatın tə min edilmə si tə dbirlə rinin tə tbiq edilmə si haqqında protokolda, inzibati xə ta
haqqında işə baxma protokolunda göstə rilir. Zə ruri hallarda bu izahatlar yazılı
formada qeyd edilir və inzibati xə ta haqqında işə ə lavə edilir.
Mə nbə yi mə lum olmayan mə lumatlara ə saslanan ş ahid izahatları sübut kimi
qə bul edilmir.
nzibati xə talar haqqında iş lə r üzrə icraatda sübut etmə mə nbə lə rində n biri də
sə nə dlə rdir. Azə rbaycan Respublikasının
nzibati Xə talar Mə cə llə sinin 390-cı
maddə sinə ə sasə n, sə nə dlə rdə müə ssisə lə rin, idarə lə rin, təş kilatların, və zifə li şə xslə rin
və fiziki şə xslə rin tə sdiq etdiklə ri və ya şə rh etdiklə ri mə lumatların inzibati xə ta
haqqında iş üzrə icraat üçün ə hə miyyə ti vardırsa, bu sə nə dlə r iş üzrə sübutlar hesab
edilir. Sə nə dlə r yazılı və ya digə r formada müə yyə n edilmiş mə lumatları özündə ə ks
etdirə bilə r. Fotoşə killə r, sə syazma və ya videoyazı materialları, mə lumat bazası və
mə lumat bankı və digə r mə lumatları olan müvafiq daş ıyıcılar sə nə dlə r hesab olunur.
nzibati xə ta haqqında iş icraatında olan hakim, sə lahiyyə tli orqan (və zifə li şə xs)
inzibati xə ta haqqında iş in mahiyyə ti üzrə baxılmasına qə də r sə nə dlə rin qorunub
saxlanılması üçün zə ruri tə dbirlə r görmə li, elə cə də işə baxıldıqdan sonra onlar
haqqında qə rar qə bul etmə lidir.
nzibati xə talar haqqında iş lə r üzrə icraatda sübut kimi xüsusi texniki vasitə lə rin
göstə ricilə ri də istifadə edilə bilə rlə r. Azə rbaycan Respublikasının nzibati Xə talar
Mə cə llə sinin 391-ci maddə sinə ə sasə n, Azə rbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə
müə yyə n edilmiş qaydada ölçü cihazı kimi tə sdiq edilə n, müvafiq sertifikatı olan və
metroloji sınaqdan keçmiş ölçü cihazları xüsusi texniki vasitə lə r adlanır.
Xüsusi texniki vasitə lə rin göstə ricilə ri inzibati xə ta haqqında iş üzrə protokolda
qeyd edilir.
nzibati xə talar haqqında iş lə r üzrə icraatın aparılması zaman bə zə n xüsusi
biliklə rə də ehtiyat olur. Buna görə də XM-nin 392.1-ci maddə sinə ə sasə n, inzibati
xə talar haqqında iş lə r üzrə icraat zamanı ə hə miyyə t kə sb edə n hə r hansı mə sə lə nin
hə lli üçün elm, incə sə nə t, texnika və ya sə nə t sahə sində xüsusi bilik tə lə b edə n
mə sə lə lə rin aydınlaş dırılması mə qsə dilə hakimin, sə lahiyyə tli orqanın (və zifə li şə xsin)
qə rardadı ilə ekspertiza tə yin edilə bilə r.
Ekspertizanın tə yin edilmə si barə də qə rardadda aş ağ ıdakılar göstə rilir:
- ekspertizanın tə yin olunması üçün ə saslar;
- ekspertin soyadı, adı və atasının adı və ya ekspertiza aparılacaq idarə nin adı;
- ekspertin rə y vermə li olduğ u mə sə lə lə r;
- ekspertin sə rə ncamına verilə n materiallar;
- ekspertə onun hüquq və və zifə lə rinin izah edilmə si və bilə -bilə yalan rə y
verilmə sinə görə inzibati mə suliyyə t barə də xə bə rdarlıq haqqında qeyd.
Ekspertiza tə yin edilə rkə n ekspertin qarş ısında qoyulan suallar onun xüsusi
biliyində n kə nara çıxmamalıdır.
craatında inzibati xə ta haqqında iş olan hakim, sə lahiyyə tli orqan (və zifə li şə xs)
icraya göndə rmə miş də n ə vvə l ekspertizanın tə yin olunması haqqında qə bul edilmiş
314
qə rardadla barə sində inzibati xə ta haqqında iş üzrə icraat aparılan şə xsi, zə rə r çə kmiş
şə
xsi tanış etməli, onların huquqlarını izah etməlidir.
Ekspert öz adından yazılı formada rə y verir və onu imzalayır. Ekspertin rə yində
ekspertizanın aparıldığ ı tarix və yer, ekspertizanın aparılmasının ə sasları, onun
mə zmunu, habelə ekspertin qarş ısında qoyulmuş suallar üzrə ə saslandırılmış cavablar
və yekun nə ticə lə r göstə rilir.
nzibati xə talar haqqında iş lə r üzrə icraatın və zifə lə rinin yerinə yetirilmə sində
ə
lavə məlumatlar da tələb edilə bilər. XM-nin 393-cü maddəsinə əsasən icraatında
inzibati xə ta haqqında iş olan hakim, sə lahiyyə tli orqan (və zifə li şə xs) iş in hə ll edilmə si
üçün zə ruri olan ə lavə mə lumatların tə lə b edilmə si barə də qə rardad qə bul edə bilə r.
Mə lumatlar tə lə b edildiyi gündə n üç gün müddə tində , inzibati hə bs nə zə rdə tutulan
inzibati xə ta törə dildikdə isə də rhal müvafiq orqanlara, təş kilatlara, idarə lə rə və
müə ssisə lə rə göndə rilmə lidir.
Müvafiq orqanlardan, təş kilatlardan, idarə lə rdə n və müə ssisə lə rdə n tə lə b edilə n
mə lumatların tə qdim edilmə si qeyri-mümkün olduqda, onlar üç günə də k müddə tində
qə rardad qə bul etmiş hakimə , sə lahiyyə tli orqana (və zifə li şə xsə ) bu barə də yazılı
formada xə bə r vermə yə borcludurlar.
nzibati xə talar haqqında iş lə r üzrə icraatın və zifə lə rinin vaxtında, hə rtə rə fli,
tam və obyektiv yerinə yetirilmə si nə ticə sində aş kar edilmiş və toplanmış sübutların
qiymə tlə ndirilmə sinin ə hə miyyə ti böyükdür.
nzibati xə talar haqqında iş lə rə baxan hakim, kollegial orqanın üzvü, və zifə li
şə
xs işin bütün hallarının məcmusunun hərtərəfli, tam və obyektiv surətdə baxılmasına
ə
saslanan öz daxili inamı ilə subutları qiymətləndirir.(AR XM-nin 394-cü maddəsi)
Heç bir sübutun qabaqcadan müəyyən edilmiş qüvvəsi yoxdur.
nzibati xətalar haqqında işlər üzrə icraat həyata keçirilən zaman hakim,
səlahiyyətli orqan və ya vəzifəli şəxs fiziki şəxs tərəfindən törədilmiş inzibati xətada
cinayət əlamətlərini aşkar etdikdə XM-nin 395-ci maddəsinə əsasən həmin materialları
prokurora, ibtidai istintaq və ya təhqiqat orqanına göndərir.
Dördüncü sualı yekunlaşdıraraq bir daha qeyd etmək istərdim ki:
1. Sübut etmə prosesi özündə sübutların aşkar edilməsini, onların tədqiq
edilməsini və sənədləşdirilməsini cəmləşdirir.
2. nzibati xətalar haqqında işlər üzrə icraatda aşağıdakı hallar müəyyən edilməli
və sübuta yetirilməlidir:
- inzibati xəta hadisəsi (inzibati xəta törədilmişdirmi);
- inzibati xəta törətmiş şəxs;
- inzibati xəta törətməkdə şəxsin təqsiri;
- inzibati məsuliyyəti ağırlaşdıran və yüngülləşdirən hallar;
- inzibati xəta nəticəsində vurulan zərərin xarakteri və miqdarı;
- inzibati xətalar haqqında işlər üzə icraatı rədd edən hallar;
- işin düzgün həlli üçün əhəmiyyətli olan digər hallar, habelə inzibati xətanın
törədilməsinə kömək edən səbəblər və şərait.
3. Sübutlar dedikdə inzibati xətanın olub-olmamasını, inzibati xəta törədən
şə
xsin təqsirini və işin düzgün həlli üçün əhəmiyyətli olan digər halları müəyyən
etmə kdə n ötrü hakimin, sə lahiyyə tli orqanın (və zifə li şə xsin) ə saslana bildiyi hə r cür
faktiki mə lumatlar baş a düş ülür.
315
4. Göstə rilə n mə lumatlar maddi sübutlarla, barə sində inzibati xə ta haqqında iş
üzrə icraat aparılan şə xsin, zə rə r çə kmiş şə xslə rin, ş ahidlə rin izahatları ilə , digə r
sə nə dlə rlə , xüsusi texniki vasitə lə rin göstə ricilə ri ilə , ekspertin rə yi ilə , inzibati xə ta
haqqında protokolla, nzibati Xə talar Mə cə llə si ilə müə yyə n edilmiş digə r protokollarla
müə yyə n edilir.
5. nzibati xə talar haqqında iş lə rə baxan hakim, kollegial orqanın üzvü, və zifə li
şə
xs işin bütün hallarının məcmusunun hərtərəfli, tam və obyektiv surətdə baxılmasına
ə
saslanan öz daxili inamı ilə subutları qiymətləndirir.
6. Heç bir sübutun qabaqcadan müəyyən edilmiş qüvvəsi yoxdur.
7. nzibati xətalar haqqında işlər üzrə icraat həyata keçirilən zaman hakim,
səlahiyyətli orqan və ya vəzifəli şəxs fiziki şəxs tərəfindən törədilmiş inzibati xətada
cinayət əlamətlərini aşkar etdikdə XM-nin 395-ci maddəsinə əsasən həmin materialları
Dostları ilə paylaş: |