Mövzu 1: “Azərbaycan dilində işgüzar və akademik kommunikasiya” fənninin predmeti, məqsədi və vəzifələri

Mündəricat 
Titul vərəqindən sonra ikinci səhifədə ortada (artıq vərəqin yuxarı sağ küncündə
2 rəqəmi yazılır və səhifələr ardıcıl nömrələnir) MÜNDƏRİCAT yazılır.
Mündəricat titul vərəqindən sonra gəlir və səhifələri göstərməklə dissertasiya
işinin əsas başlıqlarını əhatə edir; Giriş, I fəsil, II fəsil, III fəsil və onların
paraqrafları, Nəticə və təkliflər, İstifadə olunmuş ədəbiyyat siyahısı və Əlavələr.
Burada dissertasiyanın bütün bölmələri ardıcıl yazılmaqla bərabər bölmənin
başlanğıc səhifəsi də göstərilir. Bölmələrin, başlıqların adları dissertasiyanın
mətnində eyni ilə qısaldılmadan, dəyişdirilmədən yazılmalıdır.
Mündəricatda bütün fəsillər, yarımfəsillər və bəndlərin başlıqlarının
dissertasiyanın hansı səhifədən başlandığı göstərilir.
Fəsillər 
Fəsillərin başlıqları mətnə simmetrik şəkildə və rum rəqəmi ilə göstərilməklə
qaraldılmış böyük hərflərlə, paraqrafların başlıqları isə abzasdan başlayaraq,
sətri hərflərdə yazılır(birinci baş hərf istisna olmaqla).
Hər fəsil yeni səhifədən başlayır. Yarımfəsillərin başlıqları ərəb rəqəmləri ilə
göstərilməklə kiçik hərflərlə yazılır (baş hərflər istisna olmaqla). Fəsilin yarım
fəsilləri belə göstərilir. Məsələn: 1. 1. Yəni birinci fəslin 1-ci yarımfəsli. Yarım
fəslin bəndi isə belə göstərilir. Məsələn: 2. 1. 2. Yəni ikinci fəslin, birinci
yarımfəslinin 2-ci bəndi.
Dissertasiyanın “Giriş”ində ilk növbədə mövzunun aktuallığı əsaslandırılır. Sonra

---

tədqiqatın məqsəd və vəzifələri, obyekti, predmeti, elmi yeniliyi, praktik
əhəmiyyəti, daha sonra da metodları, metodologiyası, fərziyyəsi, aprobasiyası
göstərilir.
Dissertasiyanın aktuallığının izahında uzun sözçülüyə, uzaqdan başlamağa
ehtiyac yoxdur. Mövzunun aktuallığı konkret faktlarla, məntiqi təfəkkürlə
47əsaslandırılmalıdır. Başqa sözlə desək, mövzunun əhəmiyyəti, vacibliyi
əsaslandırılır.
Mövzunun aktuallığından sonra məntiqi olaraq tədqiqatın məqsədi və
məqsəddən irəli gələn vəzifələri şərh olunur.
Daha sonra tədqiqatın predmeti (hansı ki, tədqiqatın mövzusunu
müəyyənləşdirir) və obyekti (hansı ki, öyrənilən proses, fakt və ya hadisədir)
dəqiq göstərilir. Bunların ardınca tədqiqatın metodologiyası və metodları
göstərilir.
Beləliklə, tədqiqatın tələbinə uyğun olaraq digər maddələr də təhlil edilir,
açıqlanır.
Dissertasiyanın “Giriş”ində həmçinin mövzu ilə bağlı yazılmış əsərlərə yığcam
şərh də verilir, onlara münasibət bildirilir.
Dissertasiyanın “Giriş”i çox əhəmiyyətli və məsuliyyətli hissədir. Belə ki,
dissertasiyanın girişindən tədqiqatın məzmunu, əhəmiyyəti, səviyyəsi haqqında
müəyyən təsəvvürə malik olmaq olur. Dissertasiyanın “Giriş” hissəsi 4 səhifədən
çox olmaya bilər.
Dissertasiyanın fəsilləri öz adına uyğun məzmunda işlənilir. Adətən
Dissertasiyanın birinci fəslində mövzunun ümumi məsələləri, öyrənilmə səviyyəsi,
pedaqoji ədəbiyyatda, dərsliklərdə, tədqiqat işlərində məsələnin qoyuluşu təhlil
edilir. Tövsiyə edilir ki, tədqiqatın obyekti və predmetinin ölkəmizdə, imkan olarsa
xarici ölkələrdə öyrənilmə səviyyəsi də araşdırılsın. Dissertasiyanın birinci
fəslindən tədqiqatın ümumi cəhətlərini, əsas istiqamətlərini aydın görmək olur.
Dissertasiyanın ikinci fəslində isə artıq problemin konkret həlli, işin əsas
məzmunu, hətta onun təkmilləşdirilməsi yolları da göstərilə bilər. Bu bölüm
məzmunca daha üstün təhlili xarakter daşıyır. Konkret fakt, hadisə və təcrübələr
əsasında araşdırma aparılır, aparılmış eksperimentin, məktəb müşahidələrinin
nəticələri verilir. Pedaqoji təcrübələr təhlil olunur.
Hər fəslin 2-dən az olmayan yarımfəsilləri olmalıdır.
Dissertasiya “Nəticə” ilə sona çatır. Bu hissədə tədqiqat yekunlaşdırılır, aparılmış
tədqiqat işlərinin nəticələri göstərilir. Müəllifin tədqiqat işinə gətirdiyi yeniliklər
qeyd edilir. Problemin gələcəkdə daha da təkmilləşdirilməsi, yaxşılaşdırılması
üçün təkliflər verilir. Yaxşı olar ki, nəticə və təkliflər bəndlərlə və yaxud tezis
şəklində konkret olaraq göstərilsin.
“Nəticə” bölməsindən sonra istifadə olunmuş ədəbiyyatın siyahısı verilir.
Dissertasiyanın ədəbiyyat siyahısı əsas mətnə bir açardır, hansı ki, müəllif
tədqiqatında ondan istifadə etmişdir. İstifadə edilmiş ədəbiyyat siyahısı müəyyən
mənada tədqiqatın elmi mədəniyyəti, etikası deməkdir. Ədəbiyyat siyahısından
48dissertasiyanın səviyyəsi, tədqiqatçının problemlə bağlı məlumatlılığı özünü
göstərir.
İstifadə edilmiş mənbələr çap olunduqları dillərdə (əvvəlcə Azərbaycan dilində

---

ədəbiyyat, sonra türk, rus, ingilis və s.) əlifba sırası ilə, ərəb rəqəmləri ilə ardıcıl
nömrələnərək siyahıda göstərilir.
Ədəbiyyat siyahısı real olmalıdır. Əsasən, istifadə edilmiş ədəbiyyat siyahıya
daxil edilməlidir. Siyahıda göstərilmiş ədəbiyyat neçənci nömrədə göstərilmişsə,
dissertasiyanın mətnində istinad edilmiş ədəbiyyat da həmin nömrəyə uyğun
olmalıdır. Dissertasiyanın yazılışında mütaliə edilmiş ədəbiyyat da ədəbiyyat
siyahısına daxil ola bilər.
Dissertasiyanın “Əlavələr”i ədəbiyyat siyahısından sonra verilir. Əlavələr
dissertasiyanın əsas mətninin bir hissəsi - tərkib hissəsidir ki, onun əlavə olaraq
əhəmiyyəti vardır. Əlavələr dissertasiyanın məzmununu tamamlayır. Ehtiyac
olduqda dissertasiyanın məzmununa əlavələr verilir. Əlavələr müxtəlif ola bilər.
Bu hər hansı bir pedaqoji sənədin üzü, hesabat materialının bir hissəsi,
nümunəvi plan, proqram, ya bir protokol və yaxud təlimat və s. ola bilər. Əlavələr
dissertasiyanın son səhifələridir. Hər bir əlavə yeni səhifədə verilməli və vərəqin
üst sağ tərəfində “Əlavə 1” , “Əlavə 2“ və s. yazılmalıdır. “Əlavələr” çox olduqda
onu ayrıca qovluqda və ya cildlənmiş şəkildə “Dissertasiyaya əlavələr” adı ilə də
təqdim etmək olar.
Annotasiya rus və ingilis dilində olmaqla, hər biri ayrıca səhifədə bir vərəq
həcmində yazılır.
Spesifik terminologiyadan istifadə edildikdə də onların siyahısı “İxtisar siyahısı”
başlığı altında ayrıca vərəqdə verilə bilər.
Magistr dissertasiya işi prinsipcə, müvafiq tədqiqat konsepsiyasını əhatə
etməlidir. Tədqiqat konsepsiyası magistr dissertasiyasının tərtibat sənədlərinin
mühüm tərkib hissəsi olaraq, mütləq tərtibat səciyyəsi daşıyır.