Mövzu 1: Azərbaycan ssr yeni iqtisadi siyasət illərində Azərbaycan da sovet rejiminin milli siyasəti. Dqmv və Naxçıvan mssr-in yaranması

Mövzu 10: Xocalı Faciəsi.
Şuşa və Laçının işğalı.
Qurtuluş hərəkatı. H. Əliyevin prezident seçilməsi.
1992
ci il fevralın 25 də axşam saat 9da erməni silahlı 
qüvvələri Rusiyaya məxsus 366 cə alayın və muzdlu 
quldurların köməyi ilə xocalıya hücum edirlər. İlk zərbəni 
hava limanına vurdular. Əlif Hacıyevin rəhbərlik etdiyi 22 
nəfərdən ibarət dəstə hücumları 3 dəfə dəf edə bilsədə, 
vəziyyətin çıxılmaz oldğunu başa düşən komandir 
Dispetçer məntəqəsini partladır. Komandir Tofiq Hüseynov 
onlarla insanın mühasirədən çıxmasına şərait yaradır 
amma sonuncu gülləsinə isə özünə vurur. Soyqırım 
nəticəsində 613 nəfər öldürüldü, 467 nəfər yaralandı, 1275 
nəfər isə əsr götürüldü, 6 ailə bütövlükdə məhv edildi.
1992ci ilin martın 6da ali sovetinin növbədənkənar 
sessiyası çağırılır və bu faciədə Ayaz Mütəllibov günahkar
bilinir və onu 
istefa 
verməyə məcbur 
edirlər. 
Konstitusiyaya uyğun olaraq prezident səlahiyyətlərini o 
zaman ki ali sovetinin sədri Yaqub Məmmədov
1992
ci ilin martında DQ münaqişəsi nizama salmaq üçün 
Rusiya Fransa və ABŞdan ibarət mis qrupu yaradıldı. Xocalı 
faciəsində sonra ermənilərin növbəti işğal hədəfi 
mühasirədə olan Şuşa və Laçın idi. 1992 ci ilin martında 
Rəhim Qazıyev müdafiə naziri vəzifəsini ələ keçirib, Şuşaya 

---

gəlir. İşğal zamanı 1500 nəfər Şuşa batalyonunun 500 
nəfər döyüşcü qalmışdır. Mayın 7dən 8nə keçən gecə
ermənilər 6 min canlı qüvvə 72 tankla Şuşaya hücum etdi.
Nəticədə mayın 9da Şuşa şəhəri süqut etdi. 1992 ci il 14 
may tarixli sessiyada Ayaz Mütəllibovu yenidən 
hakimiyyətə gətirirlər və buna görə də AXC 9z hərbi 
birləşmələrini Laçından çıxardaraq oranı müdafiəsiz 
qoydular . Mayın 18də İsa Qəmbər ali sovetinin sədri 
seçilir və Ayaz Mütəllibov isə hakimiyyətdən əl çəkərək 
Moskvaya gedir. 1992 ci il mayın 18 də Laçın işğal olunur 
və DQ Ermənistan arasında dəhliz açılır. Xalqın qabaqcıl 
qüvvələrinin iştirakı ilə ölkədə qurtuluş hərəkatı başladı.
Azərbaycanın 91 nəfər tanınmış ziyalısı 1992 ci il oktyabrın 
16da səs qəzeti vasitəsilə H. Əliyevə müraciət edir və onu 
böyük siyasətə dəvət edirlər. 1993 cü ilin iyunun 10da
Surət Hüseynovun başçılığı ilə 709 saylı hərbi hissə 
müdafiə nazirliyinə tabe olmaqdan imtina efir və Gəncədə 
qiyam efir. Gəncə qiyamından başqa Şimalda və Cənubda 
buna bənzər hadisələr baş verirdi. 1993 cü il iyulun 4də 
hökümət hərbi qiyamı yatırmaq üçün Gəncəyə 3000 ə 
yaxın canlı qüvvə yeritdi . 1993 cü 7l iyunun 9da hökümət 
H. Əliyevin arxasıyca təyyarə göndərir və H. Əliyev Bakıya 
gəlir. İyun ayının 13 və 14 ü Gəncədə olur. Hərbi müxalifəti 
zərərləşdirir . Vətəndaş müharibəsinin dayandırmaq üçün
Surət Hüseynov baş nazir təyin edir və onu əsarəti altında 
saxlayır. 1993 cü il iyunun 15də H . Əliyevin ali sovetinin 
sədri seçilir və bu gün tarixə Milli Qurtuluş kimi keçdi.
1993
cü il iyunun 24də prezident səlahiyyətləri H. Əliyevə 
tapşırılır. 1993 cü il iyulun 18də gecə xəbər vermədən
Naxçıvanın Kələki kəndinə qaçır və 1993 cü il oktyabrın 
3də H.Əliyev Azərbaycan Respublikasının prezidenti seçildi.

---