Mövzu 1: Büdcənin sosial- iqtisadi mahiyyəti və funksiyaları

KitabYurdu.az 
69

---

10 
təsərrüfat dövrüyyəsindən alıanan torpaq vergisi, varislik rüsumu , 
aksizlər, gömrük rüsumları və s. 
1923- 25- ci illərdə aşağıdakı vergilər fəaliyyətdə idi: birbaşa 
vergilər- kənd təsərraftı vergisi, istehsal vergisi, gəlir- əmlak vergisi, 
renta vergisi, gerb vergisi, vərəsəliklə keçən əmlakdan vergi. Vasitəli 
vergilər- aksizlər və gömrük vergisi. 
Azərbaycan SSRİ tərkibində olduğu dövrdə bir sıra vergilər mövcud 
olmuşdur: əhalidən alınan gəlir vergisi( 1943), subaylardan, tək 
adamlardan, kiçik ailələrdən alınan vergilər( 1944), kənd təsərrüfatı 
vergisi( 1953), tikililərdən alınan vergi, torpaq evrgisi, nəqliyyat 
vasitələri sahiblərindən vergilər, kolxoz bazarlarından birdəfəlik rüsum , 
gömrük və dövlət rüsumu və s. 
Müharibədən sonra əhalidən tutulan vergilər nisbətən azaldılmışdır. 
Hərbi vergi( 1944) ləğv edildi və subaylardan alınan vergi azaldıldı. 
Dövlət büdcəsinə 1979- cu ildən etibarən aşağıdakı vergilər daxil 
edilmişdir: dövriyyə vergisi, dövlət müəssisələrinin mənfəətindən vergi, 
əsas vəsaitlərdən və dövriyyə fondlarından ödənişlər, renta ödənişləri, 
mənfəətin sərbəst qalığı, kinofilmlərin baxışından alınan gəlirlərdən 
vergi, kolxoz və kooperativ təşkilatlardan gəlir vergisi, meşə vergisi, 
dövlət əmlakının satışından alınan gəlirlərdən vergi, digər vergilər və 
rüsumlar. 
1991- ci ildən Azərbaycan Respublikası müstəqillik əldə etdikdən 
sonra öz müstəqil büdcə və vergi siyasətini həyata keçirməyə
başlamışdır. Bu dövr ərzində məlum olduğu kimi bir çox qanunlar qəbul 
edilmiş, vergilərin növləri və dərəcələri, dövlət rüsumları müəyyən 
edilmişdir. Bazar iqtisadiyyatı münasibətlərinin formalaşması ilə 
əlaqədar olaraq qanunlarda dəyişiliklər edilmiş və son nəticədə 2001- ci 
ildə “ Vergi Məcəlləsi” qüvvəyə minmişdir.