Mövzu 1: Büdcənin sosial- iqtisadi mahiyyəti və funksiyaları

 
KitabYurdu.az 
108

---

Kadr hazırlığı xərclərinin maliyyələşdirilməsi 
( Ali məktəblərin xərc smetaları) 
Kadrların hazırlanması professional texniki liseylər, bir peşə və orta ixtisas
müəssisələri və ali məktəblər həyata keçirirlər. 
Hazırda müəssisələrin bir qisminin bağlanması, bir qisminin elmi- texniki 
tərəqqi əsasında avtomatlaşdırılması işsizlər ordusunu yaratmışdır. Investisiya 
qoyuluşu nəticəsində yeni iş yerlərinin açılması və nəticədə kadrların yenidən 
hazırlanması məsələsi qarşıya çıxmışdır. 
Ölkəmizdə dövlət və qeyri- dövlət ali təhsil sistemi formalaşır. Büdcə vəsaitləri 
yalnız dövlət təhsil müəssisələrinə yönəldilir. Dövlət təhsil məktəblərini demək 
olar ki, hansı təhsilin müəyyən hissəsini ödənişli həyata keçirir. Təhsil müəssisələri 
iqtisadiyyatın və qeyri- istehsal sferasının bütün sahələri üçün kadrlar
hazırlayırlar.
Təhsil aşağıdakı formada həyata keçirilir: gündüz, axşam, qiyabi. 
Ali məktəblərə xərclər hər bir təhsil müəssəsinə görə , onların spesifik 
xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla tələbələrin orta illik sayı , maddi təminat 
normaları, professor- müəllim heyətinin vəzifə maaşları və digər göstəricilər 
əsasında müəyyən edilir. 
Ali məktəbin əsas maliyyə sənədi smetadır. O büdcə xərclərinin ümumi həcmini 
, məqsədli istiqamətini və rüblər üzrə bölgüsünü müəyyən edir. 
Nazirlik tabeliyində olan ali məktəblərə əmək haqqı fonduna ayırmaları, 
stipendiya, avadanlıq və inventarların alınmasının smetasını təsdiq edir. Ali 
məktəblərin nəzdində fəaliyyət göstərən magistratura , aspirantura və 
dokturantura,eləcə də kafedraların elmi işləri ilə bağlı xərcləri də daxil edilməklə
ali məktəblərin xərclər smetasına aid edilir. 
Digər məsrəflər üzrə xərclər” Digər xərclər” bölməsinə aid edilir və ali 
məktəbin direktoru tərəfindən , xərclərin ümumi məbləği hüdudunda bölüşdürülür. 
Smetada təhsil müəssisəsi, maddi- texniki bazası haqqında ümumi məlumatlar əks 
olunur. Icmal planlaşdırma zamanı xərclər hər bir tələbəyə hesablanmış norma 
əsasında hesablanır. Bunun üçün plan ilində buraxılış və qəbul nəzərə alınmaqla
tələbələrin kontingenti müəyyən edilir. Hesablama ayrılıqda gündüz, axşam və 
qiyabi təhsil üzrə aparılır. 
Tələbələrin orta illik sayıaşağıdakı formula üzrə hesablanır: 
Q
B
K
K
or
3
1
2
1
1


