Mövzu 1 Əmək mühafizəsi üzrə qanunvericilik. Əmək mühafizəsinin hüquq və təşkilati məsələləri, normaları, əmək müqaviləsi

MÖVZU 6. SƏMƏRƏLİ İŞIQLANDIRMA İŞ YERİNİN İŞIQLANDIRILMASI

İnsan gözünə təsir edib onda işığı hissetmə təsiri yaradan şüalanma oblastı optik (görünmə) diapazon adlanır. Bu oblast 380 – 760 nm dalğa uzunluqlu şüalanma intеrvalındadır. 380 nm dalğa uzunluqdan aşağı oblasta ultrabənövşəyi, 760 nm – dən yuxarı olan oblasta isə infraqırmızı şüalanma diapazonu yerləşir. İnsan gözü 550 – 570 nm dalğa uzunluqlu işıq şüalarına daha həssasdır. İşığın zəif olması gözün görmə qabiliyyətini zəiflədir, göz xəstəlikləri, göz yanıqları, gözün acışması, katarakt və baş ağrılarının əmələ gəlməsinə səbəb olur, həmçinin bədbəxt hadisələrə səbəb olur.

İstehsalın təşkilində aşağıdakı gigiyenik tələblər qoyulur:
İşıqlanma kifayət səviyyədə və müntəzəm olmaqla yanaşı kəskin kölgələnmə verməməlidir;
Fon və obyekt arasında kontrast olmalı və baxılan obyektdə işıq mənbəyi ləkə əmələ gətirməməlidir;
İşıq mənbəyi gözləri qamaşdırmamalıdır.
İstehsalat otaqlarının işıqlandırılması təbii, süni işığın və ya onların kombinasiyası hesabına təmin oluna bilər. Ən yaxşı işıqlanma təbii işıqlanmadır.
Təbii işıqlanma yandan, yuxarıdan və ya kombinə edilmiş şəkildə uyğun istiqamətlərdə yerləşən və işıqlanma üçün nəzərdə tutulmuş mühəndis qurğuları vasitəsilə yaradılır. Təbii işıqlanmanın səviyyəsi təbii işıqlanma əmsalı (TİƏ) ilə xarakterizə olunur. TİƏ daxili işıqlanmanın xarici işıqlanmaya nisbətinin faizlə miqdarına bərabərdir.
e = E_dax/E_xar × 100%
Günorta vaxtı səmanın orta dağınıq işığı il ərzində 4000 lk – dən (dekabrda) 3800 lk - ə qədər (iyulda) dəyişir. Hesablamalarda bu qiymət 5000 lk qəbul edilir.
İşıq selindən istifadə olunması aşağıdakı düsturla hesablanır.


F_e = E_n × S × Z × K/N × n

burada E_n– normalaşdırılmış minimal işıqlanma, lk; S – işıqlandırılan otağın sahəsi, m²; Z – işıqlanmanın qeyri bərabər yayılmasını nəzərə alan əmsaldır, , (Z = 1,1...1,5 qəbul edilir); K – lampanın iş zamanı köhnəlməsini, tozlanma və çirklənməsini nəzərə alan ehtiyat əmsaldır; N – lampaların sayıdır; n (gta) – işıq selindən istifadə olunma əmsalıdır. İnşaat meydançasını kifayət qədər işıqlandırmaq üçün lazım olan projektorların xüsusi gücünü (N) isə belə hesablayırlar.

N = (0,16 – 0,25) × E_n × S_k × K/P_e

burada E_n - inşaat meydançasının işıqlandırma norması, lk; S – işıqlanan sahəsi, m²; k – ehtiyat əmsalı; P_b- lampanın gücüdür, Vt.