Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti bajardi: 042-19

Elementar kanal. Kanallarni kommutatsiyalash tarmoqlaridagi xususiyatlardan biri elementar kanal tushunchasi bо„ladi.
Elementar kanal (yoki oddiy kanal ) – bu kanallarni kommutatsiyalash tarmoqlarini asos texnik tavsifi bо„lib, ushbu tarmoq turi doirasida qandaydir qayd qilingan о„tqazish xususiyatining qiymatidir. Kanallarni kommutatsiyalash tarmoqlarida xar qandek aloqa yо„li ushbu tarmoq turi uchun qabul qilingan elementar kanalga bо„linuvchi о„tqazish xususiyatiga ega. (Oldingi bо„limlarda biz “kanal” atamasini “aloqa yо„li” atamasining sinoniumi sifatida ishlatgan edik.
Kanallarni kommutatsiyalash tarmoqlari xaqida gapirar ekanbiz biz “kanal” atamasiga о„tqazish xususiyatini birligining qiymati sifatida ishlatdik).
Elementar kanal qiymati yoki boshqacha qilib aytganda, aloqa yо„lini о„tqazish xususiyatining minimal birligi turli omillardan kelib chiqqan xoldan tanlanadi. Biroq elementar kanalni taklif etilgan yuklamani uzatish uchun zarur bо„lgan minimal о„tqazish xususiyatidan kam tanlash kerak emas. Masalan, bugungi kunda ananaviy telefon tarmoqlaridagi elementar kanallarni eng kо„p tarqalgan qiymati 64 Kbayt/s – bu tovushni sifatli raqamli uzatish uchun minimal yetarli tezlikdir (Siz tovushni raqamli shaklga о„zgartirish xaqidagi ma‟lumot bilan “ATM texnologiyasi” bayon etilgan bо„limda tanishishingiz mumkun).
Kanallarni kommutatsiyalanadigan tarmoqlarda aloqa yо„llari (kompyuter tarmoqlarining boshqa turlaridagi kabi) turli о„tqazish xususiyatiga ega, biri – katta, boshqasi esa – kichik. Turli tezlik sifatiga ega bо„lgan aloqa yо„lini tanlanar ekan, tarmoqni loyixalashtiruvchi mutaxassislar axborot oqimining turli jadalligini xisobga olishga urinadilar, ular tarmoqning turli qismlarida xosil bо„lishi mumkun

• tarmoq markaziga qancha yaqin bо„lsa, shuncha о„tkazish xususiyati yuqori, chunki magistral yо„llar kо„p sonli tashqi aloqa yо„llar trafigini birlashtiradi.

  
  

Xar bir aloqa yо„lining о„tkazish xususiyati elementar kanallarning butun soniga teng bо„lishi kanallarni kommutatsiyalanadigan tarmoqlarning xususiyatidir.
Shunday qilib, abonentlarni telefon tarmog„iga ulash uchun ishlatiladigan aloqa yо„li, 2, 24 yoki 30 ta elementar kanallardan iborat bо„lishi mumkun, kommutatorlarni birlashtiruvchi yо„llar esa – 480 yoki 1920 ta kanallardan iborat bо„lishi mumkun.
1.27-chizmada keltirilgan tarmoq chizmasiga etiborimizni qaratamiz. Faraz qilaylik bu tarmoq R bit/s elementar kanal bilan tavsiflanadi. Tarmoqda 2, 3, 4 va 5 elementar kanallardan tashkil topgan turli о„tkazish xususiyatli aloqa yо„llari mavjut bо„ladi. Chizmada aloqa vaqtida (telefonda suxbatlashishda) tо„rtta kommutator (S1, S2, S3 va S4) orqali о„tuvchi axborot oqimini xosil qiluvchi ikki abonent A va V keltirilgan. Shuningdek abonentlar о„rtasidagi axborot oqimining jadalligi 2R bit/s dan oshmaydi deb faraz qilaylik. U xolda bu ikki abonetni о„zaro axborot almashuvi uchun о„z ixtiyorlarida bir juftdan xar bir aloqa yо„lidan “ajratilgan” elementar kanallarga ega bо„lsa yetarlidir (A punktdan V punktga axborotni uzatish yо„lidagi yо„nalishida yotuvchi). Chizmada A va V abonentlarga zarur bо„lgan bu elementar kanallar qalin chiziq bilan kо„rsatilgan.