Muhandislik texnologiyalari

Investorlar uchun soliq imtiyozlari

O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2005-yil ll-apreldagi «To'g'ridan to'g'rl xususiy xorijiy investitsiyalami ctishni rag'batlantirish borasidagi qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risiw>gi farmoni1ga leo'ra, 2005-yilning -iyulidan boshlah to'g'ridan to'g'ri xususiy xorijiy investitsiyalarni jalb etadigan iqtisodiyot tarmoqlari korxonalari asosiy faoliyat bo'yicha daromad (foyda) solig'i, mulk solig'i, ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish va hududlarni obodonlashtirish solig'i, ekologiya solig'i, mikrofinna va kichik uchun bclgilangan yagona soliq to'lashdan, shuningdek, Respublika yo'! jamg'arrnasiga majburiy ajratmalar to'lashdan ozod ctildi. Fanllonda belgilangauidek, to'g'ridan lo'g'ri xususiy xorijiy investitsiyalar hajmi quyidagicha bo'lganda mazkur soliq imtiyozlari beriladi:
300 ming AQSh dollaridan 3 million AQSh dollarigacha - 3 yil muddatga;
3 million AQSh dollaridan 10 million AQSh dollarigacha - 5 yil muddatga;
- 10 million AQSh dollaridan ortiq bo'1ganda - 7 yil mUddatga.
Ushbu soliq imtiyozlari quyidagi shartlar asosida qo'llanilishi be1gilab qo'yi1gan:
I) mazkur korxonalarni ortiqeha ishehi kuehi bo'lgan mintaqalar -Qoraqalpog'iston Respublikasi, Jizzax, QashqadalYo, Sirdaryo, Surxondaryo, Xorazm viloyatlarida, shuningdek, Navoiy, Andijon, Namangan va Farg'ona viloyatlarining qishloq aholi punktlarida joylashtirish;
2) korxonaning ustav kapitalida xorijiy ishtirokehilarning ulushi kamida 50 foizni tashkil etishi lozim;
3) ushbu korxonalar davlat ro'yxatidan o'tkazilgandan keyin to'g'ridan to'g'ri xususiy xorijiy investitsiyalarni kiritish;
4) xorijiy investitsiyalarni erkin ahnashtiriladigan valuta yoki yangi zamonaviy texnologik uskuna tarzida qo'yish;
5) mazkur imtiyozlarni qo'llanilishi mud dati davomida imtiyozlardan olingan daromadni korxonani yanada rivojlantirish maqsadida qayta investitsiyalashga yo'naltirish.
To'g'ridan to'g'ri investitsiyalar tarkibiga:
- ishlab ehiqarish (asosiy va aylanma) fondlari, ularm kengaytirish, qayta qurish va qayta qurollantirishga qo'yiladigan iqtisodiy resurslar;
- ishlab chiqarish va ijtimoiy infratuzihna xarajatlari (bino va inshootlar, uy-joylar);
- pul qiymatiga ega bo'1gan nomoddiy aktivlar (qimmatli qog'ozlar, patentlar, texnik va texnologik yangiliklar, loyihalar va boshqa intellektual mulk obyektlari)ni kiritadi.
To'g'ridan to'g'ri xorijiy investitsiyalarning investitsiya faolligi va kuehli raqobat muhiti yaratilishiga ta'siri quyidagilarda namoyon bo'ladi:
. - integratsiyalashuvni ta'minlangan holda raqobat muhitini ta'minlaydi, raqobatga undaydi;
- xorij boshqaruv tajribasini qo'llashga undaydi;
- iqtisodiyot subyektlaridan investitsiya faolligini tatab etadi;
- yangi uskuna, jihoz, zamonaviy texnika, texnologiyani qo'llashga chorlaydi;
- yangi texnika-texnologiya asosida yangi mahsulot ishlab chiqarishni, yangi bozorlami egallashni nazarda tutadi;
- investitsiya muhitini takomillashtirib borishni talab etadi;
- chiqarislmillg modernizatsiya qilinishini manfaatlari ustunligini nazarda tutadi;
- isboIlCh qozonish ucllUn kuchli fag 'batlantirish, imtiyozlar, kafolatlar tiziruini talab qiladi;
- xorijdan turli aktivlar kirib kelishi asosida qabul qiluvchi mamlakatda iqtisodiyotni yuksaltiradi, boj, ijara va boshqa tushumlaming ko'payishini ta'minlaydi.
To'g'ri invcstitsiyalarning innovatsiya faoliyatiga ta'siri quyidagilarda ko'rinadi:
- raqobat muhitini rivojlantiradi va raqobatga bardoshli rnahsulot tndarini ishlab chiqarishni tezlashtiradi;
- to'g'ridan investitsiyalar oqimining ko'payishi mamlakat iqtisodiyotiga: ilg'or tCXllologiyalar yuqori unumdorli uskunalarni olib kiradi;
b) yangi yuqori sifatli mahsulot ishlab chiqarilishi tezlashadi yoki mavjud ishlab chiqarilayotgan mahsulot o'rnini bosuvchi mahsulot ishlab chiqarilishi tashkil bozorlarga chiqish, jahon bozorida o'z ega bo'lish, tashqi o'z mustahkamlash imkoniyatini beradi;
- innovatsiya loyihalarini talbiq etish va iqtisodiyotda tuzilmaviy o'zgarishlarni ta'minlaydi, pirovardida, iqtisodiyot zamonaviylashadi va o'sib boradi.
Rag'batlantiruvchi soliq imtiyozlarining amal qilishini, shuningdek, investitsiyalami inson kapitaliga, texnologik o'sish va texnika bilirnlari sohalarini rivojlantirishga, kengaytirishga ham joriy qilish kerak. Bularning barchasi O'zbekistonda investitsiya muhitini modellashtirish masalasini kun tartibiga qo'yadi. Bu model xorijiy investorga ta'sir ko'rsatadigan omillar to'g'risida mukammal rna'lurnot to'plash, siyosiy, iqtisodiy va ijtimoiy vaziyatni yaqqol baholash hamda xorij]ik sheriklar harakatlari motivatsiyasini auglash, investitsiyalarini lartibga solishning asosiy vositalarini isloh im10nlyatlarini yaratadi.
Shuningdek, XIIKlarning daromadlarini soliqqa tortishda qo'llaniladigan soliq imtiyozlarida, birinchidan, bu soliq imtiyozlarining muddati, hajmi, qo'llanish aniq ko'rsatilgan bo'lishi; ikkinchidan, bu yengilliklar xonJlY investorlarga yaxshi tanish va tushunarli bo'lib, kamida besh-o'n yilga belgilanishi; uchinchidan, soliq imtiyozlari o'zgarmas va bo'lishini ta'minlash lozim, Shundagina bu imtiyozlar o'z samarasini berishi mumkin.
Hozirgi sharoitda biznes korxonalari innovatsiya faoliyatini qo'llab-quvvatlashning tashkiliy shakllari va yo'nalishlarining hududiy muammolari ahamiyat kasb etmoqda. Shu munosabat bilan kichik biznes korxonalari innovatsiya faoliyatini moliyaviy qo'llab-quvvatlashni takomillashtirishning quyidagi yo'nalishlarini alohida ta'kidlash mumkin:
- kichik biznes korxonalariga ko'maklashuvchi hududiy ochish orqali maslahat yordamlari ko'rsatish. Bunday markazlar qator masalalar bo'yicha zamr ma'lumotlar berishdan to olishga ko'maklashish va to'g'ridan to'g'ri moliyaviy yordam ko'rsatishgacha xizrnatlarni mumkin;
- mahalliy budjetdan maqsadli subsidiyalar, soliq imtiyozlari (mahalliy soliqlar doirasida) va moliyaviy kafolatlar berish orqali moliyaviy yordam ko'rsatish. Mahalliy ma'muriyat siyosati mahalliy soliq stavkalarini orqali biznes korxonalari kredit-moliya faoliyatini rag'batlantirish va mllfalkblb hal etishda ularga texnik yordam ko'rsatishga lozim. Innovatsiya loyihalarining istiqboliga ko'ra korxonalarini orqali moliyalashtirish masalasi ham qo'yilishi mumkin;

1^ O'zbekistonfvfilliy EnsiklopediyasL T.: <

2^ {(/vfohlyal» ham arabcha 80'Z bo'lib, o'zbek tilida haqiqat, bar narsaning asli, rub negizini, ya'ni biror narsaning
zamiridagi rub, eng mllhim rna'no, ichki rnazmun. rnag'imi anglatadi, ,J-vIa'no". «mazrnuQ)' va (to'g'risida batafsil qarang: O'zbek tilining izohli lug'ali I Tahrir hay'ali: TMirzaycv Va boshq, T.: O'zME, 2006,
2·jild, - R 525-621.

3^ <arabcha so'z bo'lib, o'zbek tilida mundarija yoki rna'noni anglatadi,

4^ Vaxabov AV., Xajibllkiyev Sh.X, MurnillOV N.G. Xorijiy investitsiyalar. O''1UV qo'UiIUllla. T.: (- B. 303

5^ Migratsiya nugrallon - JOyinmi o'zgartiraman, oogall ma'noIami Il1Igialadi Kapitalning
qo'sbimcha qiymat olish va siyosiy maqsadlarda bir mamlakatdan boshqasiga ll1lJ1lIazam chiqib turisbini bildiradi