Mühazirə 5 ÜRƏYĠn və ĠRĠ damarlarin auskultasġyasi

Mühazirə 5 

 

ÜRƏYĠN VƏ ĠRĠ DAMARLARIN 

AUSKULTASĠYASI.  

ÜRƏKDƏ ƏMƏLƏ GƏLƏN  SƏS  

FENOMENLƏRININ YARANMA 

MEXANIZMI, ONLARIN 

FƏRQLƏNDIRICI XÜSUSIYYƏTLƏRI 

 

 

 

Dosent Qabulova R.Ġ. 

Daxili xəstəliklərin propedevtikası kafedrası 

 

 

 

Dosent R.Ġ. Qabulova,  DXP kafedrası 



Fiziki müayinə üsulu olub, orqanların fəaliyyəti 

zamanı meydana gələn səslərin dinlənilməsidir 



Vasitəli və vasitəsiz üsulları vardır 

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 

ÜRƏK-DAMAR SĠSTEMĠNĠN  MÜAYĠNƏSĠ 

 

Əsas müayinə üsulları 

Subyektiv

 

 

Obyektiv 

  

Baxma  

Palpasiya 

Perkussiya 

Auskultasiya  

Əlavə müayinə üsulları 

EKQ, ExoKQ, KAQ,s

. 

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 

 Ürək fəaliyyəti zamanı meydana 

çıxan səs fenomenlərinin 

dinlənilməsi və qiymətləndirilməsi 

məqsədilə aparılır   

 

Diaqnostik dəyəri: 

ürək xəstəliklərinin diaqnostik 

meyarlarını aĢkar etməyə imlan 

verir 

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 

Ürək fəaliyyəti zamanı meydana çıxan səs 

fenomenləri: 

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 

Nəyi bilməliyik?

 



Ürəyin auskultasiyasının müayinə üsulu kimi əhəmiyyətini, diaqnostik 

imkanlarını 



Ürək fəaliyyətinin mərhələləri   və

 



Ürək tonlarının əmələgəlmə mexanizmini

 



Ə

sas ürək tonlarının ucalığına təsir edən amilləri 



Auskultasiyanın qaydalarını

 

           - ürək qapaqlarının dinlənilmə nöqtələri

 

           - ürək qapaqlarının dinlənilmə ardıcıllığı 

 



Ə

sas ürək tonlarının fərqləndirici xüsusiyyətlərini

 



Ə

sas ürək tonlarının qiymətləndirilmə meyarlarını 



Ə

lavə tonların mexanizmi 



Küylərin əmələ gəlmə mexanizmi  



Küylərin  fərqləndirilməsi və qiymətləndirilməsi meyarlarını 

Nəyi bacarmalıyıq? 

Ürəyin və magistral damarların auskultasiyasının  aparılması nı  

Tonların qiymətləndirilməsi (məs, əsas tonların ucalığının dəyiĢməsi, 

ikiləĢməsi, s) 

Küylərin ayırd edilməsi və qiymətləndirilməsi (sistolik, diastolik, üzvi, 

funksional, s)

 

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 

MƏDƏCĠKLƏRĠN SĠSTOLASI (0,33 с)  MƏDƏCĠKLƏRĠN DĠASTOLASI (0,37 с) 

1. GƏRGĠNLĠK MƏRHƏLƏSĠ  (0,08 с) 

а) asinxron yığılma  (0,05 с) 

б) izometrik yığılma (0,03 с) 

 

2. QANIN QOVULMA MƏRHƏLƏSĠ 

(0,25 с) 

а) sürətli  qovulma  (0,12 с) 

б) ləng qovulma (0,13 с) 

 

1. PROTODIASTOLA  MƏRHƏLƏSĠ 

•

Protodiastola (0,04 san) və 

•

izometrik boĢalma mərhələsi (0,08 san) 

  2. MEZODĠASTOLA  -Mədəciklərin passiv 

dolma mərhələsi 0,25 с 

•Sürətli dolma (0,08 san) 

•Ləng dolma (0,17 san) 

  3. PRESĠSTOLA  

  Mədəciklərin aktiv dolma mərhələsi- 

   Qulaqcıqların sistolası (0,10 san) 

ÜRƏK  FƏALIYYƏTININ   MƏRHƏLƏLƏRI 

  

Dosent R.Ġ. Qabulova,  DXP kafedrası 

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 



Birinci ton (S1)  - əsasən mədəciklərin 

izometrik      yiğilma dovrundə  

meydanan gəlir  



Ġ

kini ton (S2) – protodiastolik  dövrdə 



Üçüncü ton (S3) – sürətli dolma 

mərhələsində 



Dordüncü ton  (S4) – qulaqciqlarin   

yiğilmasi dövründə 

 

S1 - 

4 KOMPONENTĠ 

S2 – 2 KOMPONENTĠ VARDIR 

 

  

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 

I TONUN NORMAL ĠNTENSĠVLĠYĠNĠ TƏMĠN EDƏN AMĠLLƏR 



ĠZOMETRĠK YIĞILMA  DÖVRÜNDƏ  KAMERALARIN 

HERMETĠKLĠYĠ (XÜSUSĠLƏ AV QAPAQLARIN KĠP 

BAĞLANMASI) 



ĠM  DÖVRÜNDƏ MƏDƏCĠKLƏRĠN YIĞILMA SÜRƏTĠ 

          - MĠOKARDDA   MÜBADĠLƏ  PROSESLƏRĠNĠN  SÜRƏTĠ  VƏ 

ĠNTENSĠVLĠYĠ 

          - MƏDƏCĠYĠN  SĠSTOLĠK   HƏCMĠ 



TĠTRƏMƏDƏ   ĠġTĠRAK EDƏN  STRUKTURLARIN   SIXLIĞI 



ĠZOMETRĠK YIĞILMADAN  ƏVVƏL  QAPAQ  TAYLARININ 

VƏZĠYYƏTĠ 

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 

II TONUN NORMAL ĠNTENSĠVLĠYĠNĠ TƏMĠN EDƏN AMĠLLƏR 

 



AO  VƏ  AA   AYPARA  QAPAQLARININ  HERMETIKLIYI 

 



QAPAQLARIN PROTODIASTOLADA BAĞLANMA SÜRƏTI 

       - MAGISTRAL DAMARLARDA  AT  SƏVIYYƏSI 

       - MIOKARDIN BOġALMA (DIASTOLANIN) SÜRƏTI  

 



AYPARA QAPAQLARIN VƏ DAMAR DIVARININ SIXLIĞI 

 



AYPARA QAPAQLARIN PROTODIASTOLADAN ƏVVƏL VƏZIYYƏTĠ 

Dosent R.Ġ. Qabulova,  DXP kafedrası 

Dosent R.Ġ. Qabulova,  DXP kafedrası 



Otaqda sakitlik  və optimal temperatur 

olmalidir 



Xəstənin döĢ qəfəsi paltardan azad 

olunmalidir 



Tüklər su ilə isladilmalidir, qadınlarda 

süd vəzisi yuxari və sola doğru 

çəkilməlidir 



Auskultasiya  adətən xəstənin oturmuĢ 

və ya ayaqüstə vəziyyətində , nəfəsvermə 

fazasinda (10-20 san) aparilir 



Lakin qarĢiya qoyulmuĢ məqsəddən asili 

olaraq:  



  xəstənin sol böyrü üstə (mitral  qüsurlar zamani),  



Ģaquli,  önə əyilmiĢ  (aortal qüsurlar zamani),  



çöməlmiĢ və ya diz-dirsək vəziyyətində 



fiziki gərginlikdən sonra,  



dərin nəfəsalmanin zirvəsində (trikuspidal 

qüsurlar zamani) aparila bilər 

 

 

Dosent R.Ġ. Qabulova,  DXP kafedrası 

 



Həkim auskultasiya zamani xəstədən 

sağda və ya xəstənin önündə 

dayanmalidir və ya əyləĢməlidir 

 



Fonendoskopu döĢ qəfəsi üzərində  

yerləĢdirməzdən  əvvəl  palpator  

üsulla  auskultasiya nöqtəsinin yeri 

müəyyənləĢdiilməlidir ( məs,  i 

nöqtədə - zirvə  vurğusu  təyin 

edilməlidir və ya  perkutor  olaraq  

ürəyin  sol sərhədi  tapilmalidir)  

 



Fonendoskop  bədən səthinə hermetik 

yerləĢdirilməlidir  



VĠDEO 

 

 

Dosent R.Ġ. Qabulova,  DXP kafedrası 

Fərqləndirici xüsusiyyəti 

I  ton 

 

II  top 

 

DAHA YAXġI EġĠDĠLĠR 

(UCALIĞI) 

 

ZĠRVƏ NAHĠYƏSĠNDƏ 

ÜRƏYĠN ƏSASINDA 

ÜRƏK FƏALĠYYƏTĠNƏ 

MÜNASĠBƏTĠ 

UZUN PAUZADAN 

SONRA EġĠDĠLĠR 

QISA PAUZADAN 

SONRA EġĠDĠLĠR 

YÜKSƏKLĠK 

BƏM (ALÇAQ 

TEZLĠKLĠ) 

ZĠL (YÜKSƏK 

TEZLĠKLĠ) 

DAVAMETMƏ 

MÜDDƏTĠ 

0,09-0,12 c 

 

0,05-0,07 c 

 

YUXU ARTERĠYASININ 

PULSASĠYASINA  VƏ 

ZĠRVƏ VURĞUSUNA 

MÜNASĠBƏTĠ 

ARTERĠAL NƏBZƏ 

UYĞUN GƏLĠR 

 UYĞUN  GƏLMĠR 

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 

Zirvə 

Ürəyin 

əsası 

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 



 

Əsas tonların (I və II) ucalığının dəyişməsi 



Əsas tonların hacalanması və ikiləşməsi 



Əlavə tonların meydanan çıxması 

  - III və IV tonların güclənməsi 

  - mitral qapağın açılma tonu (MQAT) 

  - Sistolik çırtma 

  - Perikard ton 

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 

ƏSAS TONLARIN   UCALİĞININ DƏYİŞMƏSİ

 

ÜRƏKDAXİLİ

 

(İNTRAKARDİAI)

 

 

GÜCLƏNMƏ

 

BAZEDOV XƏSTƏLİYİ

 

FİZİKİ GƏRGİNLİK

 

 

 

 

KARLAŞMA

 

KƏSKİN Mİ

 

MİOKARDİT

 

HİPOTİREOZ

 

HİDROPREİKARD

 

 

 

 

 

ÜRƏKDƏN XARİC (EKSTRAKARDİAL)

 

 

 

 

 

GÜCLƏNMƏ

 

NAZİK DÖŞ 

QƏFƏSİ,

 

QANIN 

DURULAŞMASI,

 

, AĞ CİYƏRLƏRİN 

KƏNARLARININ

 

BÜZÜŞMƏSİ 

 

 

 

 

 

KARLAŞMA

 

PİYLƏNMƏ, 

QALIN ƏZƏLƏ  

QATI 

EMFİZEMA,  ,

 

SOLTƏRƏFLİ 

PLEVRİT

 

 

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 

TONLARIN 

DƏYİŞMƏSİ

 

 

GÜCLƏNMƏ

 

 

I TON 

MĠTRAL STENOZ, 

EKSTRASĠSTOLA 

II TON

 

ARTERĠAL 

HĠPERTENZĠYA

 

KARLAŞMA

 

I TON

 

MĠTRAL 

ÇATIġMAZLIQ, 

MĠOKARD 

Ġ

NFARKTĠ, 

MĠOKARDĠT

 

II TON

 

AORTAL 

ÇATIġMAZLIQ, 

AORTAL STENOZ

 

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 



Miokardin yiğilma  sürətinin 

artmasi  

 

- Metabolizmin intensivləĢməsi: 



Taxikardiya 



Tireotoksikoz   

 

 

-

Sistolik həcmin  və diastolik 

dolmanin azalmasi 

-

Mitral stenoz 

-

ekstrasistola 

 

o

Ġ

MY   dövründən əvvəl qapaq 

taylarinin sallanmiĢ vəziyyəti: 



Məs, Ekstrasistola 

 



Ürək stukturların sərtləĢməsi   

 

 

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 

KARLAŞMA  (1,2) 

GÜCLƏNMƏ (3) 

 1 

 2 

 3 

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 

HAÇALANMA – 0,04 SAN  

ĠKĠLƏġMƏ 0,07 SAN 

 

I TON 

FĠZĠLOJĠ – 

dərin nəfəsvermə 

PATOLOJĠ – 

His dəstəsi ayaqciğinin blokadasi 

 

II TON 

FĠZĠOLOJĠ – 

dərin nəfəsalma 

PATOLOJĠ – 

mitral stenoz, His dəstəsi ayaqcığının blokadasi,  

aorta mənfəzinin daralmasi, arterial hipertenziya 

 

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 



Mитрал гапаьын ачылма тону , II tondan 0,07-0,13 

san (билдирчин ритми) sonra  



перикард тон – дистола фазасында битишмиш 

перикард вярягяляринин титрямяси. (0,08-0,14 san) 



Sistolik çırtma (erkən- aortanın aterosklerozu, 

mezosistolik və ya gecikmiş sistolik çirtma – 

mitral qapağın prolapsı) 

 



Cапма ритми – зирвядя вя йа солда  ЫЫЫ – ЫВ 

габырьаарасы сащядя дюш сцмцйцнцн кянарында 

ешидилир -  ЫЫЫ вя ЫВ тонун эцжлянмяси zamanı 

eşidilir   

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 

Чапма ритми (цчщядли ритм) 

 



протодиастолик чапма ритми ЫЫЫ тонун 

эцжлянмяси; 



пресистолик чапма ритми ЫВ тонун эцжлянмяси; 



мезодиастолик чапма ритми ЫЫЫ вя ЫВ тонларын 

эцжлянмяси; 

 

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 



Ряггас ритмi (ембриокардийа)   

    систола вя диастола фазаларынын давам 

мцддяти барабярляшир  

   – кяскин цряк чатышмазлыьы, пароксизмал 

тахикардийа, бядян температурунун 

йцксялмяси вя с. патолоъи вязиййятлярдя 

 

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 



кцйцн цряк фазасында олан мцнасибяти (систола, 

диастола); 



кцйцн локализасийасы (йяни ян йахшы ешидилдийи 

нюгтя); 



кцйцн ютцрцлмяси (əsasən qanın axın istiqamətində) 

 



Hansı vəziyyətdə daha yaxĢı eĢidilməsi 



Fiziki gərginliklə əlaqəsi 



кцйцн акустик хцсусиййяти  

-тембри (yumĢaq, üfürücü, və ya kobud, miĢarlayıcı)  

-

Gücü (sakit, uca) 

-

Даваметмяси(uzunmüddətli, qısa) 



ейни заманда (2 вя даща чох) гапаг вя дяликлярин 

зядялянмясиндя кцйлярин фяргляндирилмяси.  

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 

протосистолик 

мезосистолик 

Эежикмиш систолик 

щолосистолик 

Азалан протодиастолик вя 

артан пресистолик 

Узунмцддятли 

щолосистолик 

Систоло-диастолик  

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 



Цзви кцйляр  

    Səbəbi: цряйин гапагларынын вя диэяр 

анатомик структурларын цзви zədələnməsi. 

      

 



Функсионал кцйляр 

    Səbəbi: цряйин, гапаг апаратынын 

функсийасынын позулмасы, ганын щярякят 

сцрятинин артмасы, юзлцлцйцнцн азалмасы 

   (анемийалар, тиреотоксикоз,  вя с. заманы 

ямяля эялир) 

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 

Кцйляр  

Plevra  

Перикардиал 

 кцй 

Дамарларын  

эенишлянмяси, 

 аневризмасы  

Дамарларын  

стенозу  

Перикардын  

сцртцнмя 

 кцйц  

Фуксионал  

Цзви 

Гапагларын   

зядялянмяси.  

Газанылмыш  

цряк гцсурлары 

 

Мядяжикарасы,  

гулагжыгарасы  

чяпярин дефекти  

вя диэяр  

анаданэялмя  

гцсурлар 

 

Динамик  

Щипертиреоз 

Sinir  

oyanıqlığı 

Анемик 

  qanın  

özlülüyünün  

azalması 

Цряк дахили  (интракардиал)  

Црякдян кянар (екстракардиал)  

АВ-гапагларын фиброз  

щalqanın эенишлянмяси:  

  

Nисби  

чатышмаз

лыь

, стеноz   

Диэяр сябябляр  

1.

Qрещеm-Стилл кцйц.; 

2.

Fлинт. кцйц; 

3.

Кумбс кцйц;   

Папилйар язялялярин  

функсийасынын позулмасы: 

Папилйар язялялярин  

Innervasiyas. pozulm. 

Митрал гапаьын пролапсы  

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 

ÜZVĠ və funksional 

küylərin diferensiasiyası 

Üzvi küylər

 

 

 

Funksional  küylər

 

Həm sistolik, həm diastolik 

Ə

sasən sistolik 

Daimidir 

Daimi deyil 

Istənilən nöqtədə eşidilə bilər 

Ə

ksərən ağ ciyər arteriyası üzərində 

Kobud, mişarlayıcı 

Yumşaq, üfürücüdür 

Ötürülür 

Ötürülmür  

Qapaq zədələnməsinin başqa 

ə

lamətləri ilə müşaiyət olunur 

 bu cür əlamətlər olmur 



Azalan protosistolik – MÇ 



Rombvari mezosistolik – 

AS 



Holosistolik – 

Mədəcikarası çəpərin 

defekti 



Iyəbənzər holosistolik- 

A.art stenozu 



Protodiastolik pesistolik 

güclənmə ilə - MS 



Sistolo-diastolik – Botall 

axacağının açıq qalması 

 

 

Dosent R.Ġ. Qabulova,  DXP kafedrası 

Xüsusiyyətlər

 

Intrakardial 

 

Perikardın sürtünmə 

küyü

 

lokalizasiya 

Auskultasiya nöqtələri 

Ürəyin mütləq kütlük 

nahiyəsi 

Ürək fazalarına 

münasibəti 

Ya sistolik, ya da diastolik  Həm sistolada, həm 

diastolada eşidilə bilər 

Davametmə 

Daimidir  

Daimi deyil 

Yayılması  

Qanın qovulma 

istiqamtində  

Xarakterik deyil 

Səsin tembri, ucalığı, 

xarakteri 

kobud, müxtəlif 

intensivlikli  

Kobud, cırmaqlayıcı, 

qulağa daha yaxın 

 

Xəstənin vəziyyəti 

Hansı qapağın 

zədələnməsindən asılıdır 

Önə əyilmiş vəziyyət, 

fonendoskopla təzyiq 

etdikdə güclənir 

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 

Диастолик функсионал кцйляр: 

 



Физики эярэинлик заманы бязян аорта 

цзяриндя протодиастолик кцй 

ешидилир, ясасян йенийетмялярдя 

ешидиля биляр; 

 



Флинт кцйц  



Qрещем-Стиlл кцйц   



Kumbs  küyü 

 



  

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 

Аь жийяр 

артерийасынын 

эенишлянмяси заманы 

мейдана чыхан нисби 

гапаг чатмамазлыьы 

Qрещем-Стилл кцйц 

Аорта гапагларынын 

чатмамзлыьында 

мейдана чыхан 

пресистолик Флинт кцйц 

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası 

 

 

Diqqətinizə görə təşşəkkür edirəm!  

Dosent R.İ. Qabulova,  DXP kafedrası