Mühazirə toplusu Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi

16.2 Yanğınsöndürmə vasitələrinin seçilməsi prinsipləri 

---

Yanğının söndürülməsində bu və ya digər qayda və vasitənin seçilməsi hər 
bir konkret hal nəzərə alınmaqla-yanan maddə və materialın 
xüsusiyyətləri,yanğının inkişaf mərhələsi,miqyası və s. həyata keçirilir. 
Maye və bərk maddələr yanarkən yanma prosesini inkişafına görə 3 
mərhələyə bölmək olar : 
1. Başlanğıc yanma,dayanıqsız,yanğın zonasında nisbətən aşağı 
temperatur,alov yüksək olmayan,yanma sahəsi kiçik olan (1-2 
𝑚
2
) əlamətlərlə 
xarakterizə olunur. Temperatur xarici mühitdə az-az dəyişir,ancaq yanma mənbəyi 
ətrafında.Belə yanma halı ilə tez bir zamanda qarşisi alına bilər (1-2 
yanğınsöndürənlə-oqnetuşitel) 
2. Bu qrup onunla xarakterizə olunur ki,yanma zamanı ayrılan istilik yanmadan 
ayrılan istilik parçalanma və buxarlanma prosesini sürətləndirir.Yanma sahəsi və 
alovun hündürlüyü böyüyür,proses dayanıqlı hala keçir.Belə halda ətraf mühitin 
temperaturu artır və şüa enerjisinin təsiri yüksəlir. 
3. Bu hal yanma sahəsinin böyüklüyü ilə xarakterizə olunur (10 
𝑚
2
-lərlə). 
Yüksək temperatur,şüalanan sahənin böyüklüyü (10 
𝑚
2
-lərlə) , konvektiv 
(patoklar) axınlar,konstruksiyanın deformasiyası,dağılıb tökülməsi bu hala aiddir. 
Qaynar qazların alışmasında yanma o qədər intensiv inkişaf edir ki,yanma 
mərhələsini ayırmaq-fərqləndirmək olmur (alovun yayılma sürəti azı 1,0 m/san). 
Əgər qaz axını boru xəttindən kiçik deşikdən çıxarsa , yanma dayanıqlı xarakter ala 
bilər , lakin çox geniş yayıla bilməz. 
Beləliklə də hər hansı bir yanğını başlanğıc anında lokallaşdırmaq,onun 
yayılmasına imkan verməmək və asan söndürmək olar. 
...səriştəlik... 
16.3 Suyun yanğınsöndürmə xassəsi 

---

Su digər yanğınsöndürən maddələrə nisbətən böyük istilik tutumuna 
mailkdir və bir çox yanan maddələrin söndürülməsində əhəmiyyətlidir. 1 litr suyu 
0
0
-
100
0
C qızdırdıqda 419 kC istilik udur,buxarlanması üçün 2260 kC təşkil 
edir.Su yüksək termiki davamlığa (
≻
1700 C) malikdir.Ondan əlavə su 3 
yanğınsöndürmə xassəsinə malikdir : yanan maddəni və yanma zonasını 
soyudur,yanma zonasında yanan maddəni durulaşdırır,yanan maddəni yanma 
zonasından izolə edir. odelindən istifadə məqsədəuyğun hesab edilir. 
Sadə axın ehtimal halında
𝑃
𝑚
yaranması m-hadisəsi t vaxt 
müddətindən (
t +
)-ə qədər Puasson qanununda yerləşir. 
𝑃
𝑚
=
1
𝑚
Yanğın və partlayışların xəbərdarlığı metodları (üsulları) 
Əgər avadanlıqda yanar maddə varsa (aparatda) və oraya hava düşərək