Mühazirələr konspekti

1. NAND (VƏ – YOX) məntiq elementi.

N AND məntiq elementi ən az 2 girişə malik olub giriş siqnalları üzərində məntiqi vurma və inversləmə əməliyyatlarını yerinə yetirir. Bu elementlər giriş siqnalının yüksək səviyyəsinə görə sinxronlaşdırma elementləridir. Elementin Beynəlxalq standartda və komputerdə işarəsi uyğun olaraq a) və b) variantlarında olduğu kimidir:

E lementin doğruluq cədvəli isə aşağıdakı kimidir:

NAND məntiq elementinin aşağıdakı sxeminə nəzər salaq:

B u sxem NAND məntiq elementinin funksiyasını yerinə yetirir. Bundan başqa NAND elementinin DTL və TTL texnologiyalarında qurulmuş aşağıdakı sxemləri də mövcuddur:

N AND elementinin unipolyar tranzistorlarda qurulmuş sxemi isə şəkildə əks olunduğu kimidir.

Sxemin çatışmayan cəhəti hər iki girişdə yüksək səviyyəli siqnal olduqda dövrədən yüksək cərəyanın axmasıdır. Bunun da qarşısını almaq üçün komplementar sxemlərdən istifadə olunur.

NAND məntiq elementinin zaman diaqramı isə qrafikdə əks olunduğu kimidir.

2. NOR (VƏ YA- YOX) məntiq elementi.

NOR məntiq elementi ən az 2 girişə malik olub giriş siqnalları üzərində məntiqi toplama və inversləmə əməliyyatlarını həyata keçirir. Elementin Beynəlxalq standartda və komputerdə işarəsi uyğun olaraq a) və b) variantlarında olduğu kimidir:

Elementin doğruluq cədvəli isə aşağıdakı kimidir:



Aşağıdakı sxemə nəzər salaq. Açarlar əsasında qurulmuş bu sxem NOR məntiq elementinin funksiyasını həyata keçirir.

TTL texnologiyasında qurulmuş aşağıdakı sxem də NOR elementinin funksiyasını yerinə yetirə bilər:

Bu sxemlərdən başqa NOR məntiq elementinin DTL texnologiya əsasında qurulmuş aşağıdakı sxemi də mövcuddur:

NOR məntiq elementinin zaman diaqramı qrafikdə əks olunduğu kimidir. NAND və NOR məntiq elementləri tam funksional elementlərdir və De – Morqan qanunlarına tabedirlər. Bu isə o deməkdir ki, NAND və NOR məntiq elementləri üzərində digər bütün məntiq elementlərini qurmaq mümkündür.

3. XOR (Exclusive OR, İstisna VƏ YA) məntiq elementi.

Bu element yalnız 2 girişə malik olub giriş siqnalları üzərində 2 Moduluna görə (ikilik kodda) cəmləmə funksiyasını yerinə yetirir. Elementin Beynəlxalq standartda və komputerdə işarəsi uyğun olaraq a) və b) variantlarında olduğu kimidir:

E lementin doğruluq cədvəli isə aşağıdakı kimidir:

Doğruluq cədvəlinə əsasən alqoritmin qurulmasını nəzərdən keçirək.

I. Cədvəldə funksiyanın “1” - ə bərabər olan qiymətləri qeyd edilir:

II. Finksiyanın “1” - ə bərabər olan qiyməti qarşısında arqumentin qiyməti “1” – dirsə düz,“0” – dırsa invers qiyməti götürülür və məntiqi vurulur. Alınmış ifadə elementar mintern adlanır:

III. Cədvəldə bə qədər “1” varsa uyğun sayda minternlər qurulmalıdır.

ifadəsinə əsasən qurulmuş aşağıdakı sxemə nəzər salaq:

Bu sxem XOR məntiq elementinin funksiyasını yerinə yetirir. XOR elementini müxtəlif məntiq elementlərinin köməyilə müxtəlif kombinasiyalarla almaq olar:

XOR nəbtiq elementinin zaman diaqramı isə qrafikdə əks olunduğu kimidir.

Bu elementlər cəmləyicilərin – summatorların qurulmasında istifadə olunur.

4. XNOR (Exclusive OR–NOT, İstisna VƏ YA–YOX) məntiq elementi.

Bu element 2 girişə malik olub giriş siqnalları üzərində 2 Moduluna görə cəmləmə və inversləmə əməliyyatlarını həyata keçirir. Elementin Beynəlxalq standartda və komputerdə işarəsi uyğun olaraq a) və b) variantlarında oldu]u kimidir:

Elementin doğruluq cədvəli:

Bu elementlər rəqəmsal texnologiyalarda kodları müqayisə edən qurğuların – komparatorların qurulmasında istifadə olunurlar.

Elementi müxtəlif kombinasiyalarla almaq mümkündür:

Aşağıdakı sxemə baxaq:

Bu sxem XNOR məntiq elementinin funksiyasını həyata keçirir.

XNOR elementinin zaman diaqramı isə aşağıdakı kimidir: