MüMİn sekman, Kişisel gelişim ve

Öğrenilmiş Çaresizlikten Kurtulmak: 
Başa Çıkmak için Neler Yapmalı?
Öğrenilmiş  çaresizliğin  tedavisi  mümkün  müdür?  Prof.  Dr. 
Martin  Seligman  Learned  Optimism  adlı  kitabında  bunun  ceva­
bını  veriyor:  "Steve  Maier'le  birlikte  öğrenilmiş  çaresizlik  yaratabi­
leceğimizi  bulmuştuk.  Peki,  bunu  tedavi  edebilecek  miydik?  Çaresiz 
olmayı  öğrenmiş bir  grup köpeği aldık ve bu zavallı, isteksiz hayvanları 
kutunun  içinde  ileri  geri  götürdük.  Bölmeyi  (çıtayı)  tekrar  tekrar  aşırt­
tık.  Sonunda  kendi  kendilerine  hareket  etmeye  başladılar  ve  tam  anla­
mıyla tedavi oldular."
Öğrenilmiş  çaresizlik  yaşayan  o  köpeklerin  çitin  öbür  tara­
fına  atlamalarını  sağlamak  için  siz  ne  yapardınız?  Öğrendiklerini 
unutturmayı  mı  denerdiniz?  Diğer  köpekleri  atlatarak,  örneklerle 
kendilerinin  de  yapabileceğini  mi  gösterirdiniz?  Çitin  öte  yanma 
birkaç  kemik  (ödül)  mi  koyardınız?  Daha  çok  elektrik  şoku  verip 
'canlarını acıtarak' (ceza) harekete geçirmeyi mi denerdiniz?
49

---

Eylemsizlikten  dolayı  çekilen  acının  miktarını  artırmak  bazen 
işe  yarar.  İnsanların  çoğu  bir  şey  yapmamaktan  dolayı  çektikleri  acı, 
bir  şey  yaparken  çekeceklerini  sandıkları  acıdan  daha  fazla  olunca, 
hemen  harekete  geçer.
8
  Kaybetmenin  acısı  olmasaydı,  bazı  insanlar 
sırf kazanmanın zevki için harekete geçmezdi.
Belki  de  köpeklerin  'şefkate'  ihtiyacı  olduğunu  düşünüp, 
onları  gerçekten  severek,  onlarla  oynayarak,  onlarla  beraber  çitin 
üstünden atlayarak, onları harekete geçirmeyi denerdiniz.
Bu  çözümler  bazı  kişilerde  bazı  oranda  işe  yarar  ama  sevgi 
terapisi çoğu zaman işe yarar.
Şimdi  gelelim  size.  Kendinize  biraz  şefkat  göstermekle  işe  başla­
maya  ne  dersiniz?  Şimdiye  kadar  yaptığınız  tüm  hatalar  ve  düş­
tüğünüz  sahte  çaresizlik  durumları  için  kendinizi  bağışlayarak 
işe  başlamaya  ne  dersiniz?  Kitabın  devamında  bu  kadar  'light' 
önerilerim olmayacak, bunu uygularsanız iyi olur!
Öğrenilmiş  çaresizlikle  başa  çıkmanın,  yapamayacağını 
düşündüğü  bir  şeyi  bir  insana  yaptırmanın  yolu,  kişiden  kişiye 
değişir. Hatta aynı kişide bile zamanla değişebilir.
Bazı  insanlar  daha  önce  yapamadıkları  bir  şeyi  şimdi  yapabilecekle­
rine inanmak için yeni şeyler öğrmmek ister. Bu insanlara nasıl yapa­
bileceğini en ince detayına kadar mantıklı bir şekilde anlatırsanız, 
onu  yapabileceğine  inanır  ve  yapmayı  denerler.  Başka  bir  grup 
insan  analiz(l)e  inanır.  Engeller  ile  yeteneklerini  karşılaştırmalı 
analiz  edip,  'yapılabilirlik  raporu'  sunarsanız  harekete  geçer. 
Bazıları  ise  örnek  görmek  ister.  Parmağınızla  gösterdiğiniz  yönü 
değil, topuk izlerinizi takip edenlerdir. Söylediğinizi değil, yaptı­
ğınızı öğrenirler. Bu tarz insanlara kendilerine benzeyen birinin bunu 
yapabildiğini  göstermeniz  yeterlidir.  "Benim  gibi  biri  yaptı,  becerdi, 
ben de yapabilirim," diye düşünerek inanırlar.
Başka  bir  grup  insanın  ise  motivasyonu  çevresinin,  "Yapabilirsin," 
demesinden  gelir.  Bu  gruptakiler  'dıştan  motivasyonlu'  olduk­
larından,  çok  sayıda  kişi,  "Yapabilirsin,"  dediğinde,  gerçekten 
yapabileceklerine  inanırlar.  Kemal  Sunal'ın  'İnek  Şaban'  tiple­
50

---

mesi  çevresinden  aldığı  onaydan  cesaret  alarak  eyleme  geçen 
insanlara  karikatür  bir  örnektir.  Çevresindekiler  bıyık  altından 
gülerek,  "Yaparsın,  aslanım!"  dedikçe,  o  hep  aynı  şeyi  söyler: 
"Yaparım de mi?"