Mundarija: asosiy qism I. Bob. Xotiraning psixolog olimlar tomonidan o’rganilishi va nerv-fiziologik asosi

Uzoq muddatli xotira – materialni chegaralanmagan vaqt oralig‘ ida va axborotni
chegaralanmagan hajmda ushlab qolish xususiyatiga ega bo‘lgan xotira turlaridan biri.
Operativ xotira – ma’lum faoliyatni bajarishda namoyon bo‘ladigan, shu faoliyatga qisqa muddatli va uzoq muddatli xotiradan kelayotgan axborotni saqlashga binoan xizmat ko‘rsatuvchi joriy faoliyatni bajarish uchun zarur bo‘lgan xotira turi. Bu xotira turi axborotni saqlash davomiyligi va o‘z xossalariga ko‘ra qisqa va uzoq muddatli xotiralar o‘rtasidagi oraliq holatni egallaydi. Operativ xotirada materialning saqlanish vaqti operatsiyaning bajarilish davomiyligi bilan aniqlanadi.
Anglanish darajasiga ko‘ra xotira mexanik va mantiqiy xotiraga bo‘linadi. Mantiqiy xotira– yod olinishi zarur bo‘lgan materialdagi mantiqiy aloqalarni o‘rnatish va tushunishga asoslangan xotira turi. Tafakkur va xotiraning aloqasi psixologiyada mavjud bo‘lgan tushunarli bo‘lgan narsa oson eslab qolinadi, degan aqidada qayd etiladi.
Mexanik xotira o‘rganish va hayotiy tajriba orttirish qobiliyati shaklida namoyon bo‘ladi. Ko‘rib chiqilgan xotira turlari alohida o‘zlari mavjud bo‘la olmaydi. Fikr va tushuncha xotirasi so‘z-mantiqiy xotira sifatida, shuningdek, har bir xususiy vaziyatda ixtiyoriy yoki ixtiyorsiz bo‘ladi.Xotiraning turlarga bo'linishi faoliyatning xususiyatlariga bog'liq. Inson xotirasi turlarining har xil tasniflari mavjud:
1) faoliyat maqsadlarining mohiyati bo'yicha - majburiy va o'zboshimchalik bilan;
2) Faoliyatda ustun bo'lgan aqliy faoliyatning tabiati bo'yicha - motor, hissiy, majoziy va og'zaki-mantiqiy;
3) konsolidatsiya va materialni saqlash muddati davomida - qisqa muddatli, uzoq muddatli va operatsion uchun;
4) eslashning predmeti va usuli ;
Vasiyat (maqsadli faoliyat) ishtiroki xarakteriga ko'ra:
- Majburiy xotira - hech qanday harakat qilmasdan avtomatik ravishda yodlab olish va takror ishlab chiqarishni anglatadi;
- O'zboshimchalik bilan ishlaydigan xotira ma'lum bir vazifa mavjud bo'lgan hollarni anglatadi va yodlash uchun ixtiyoriy harakatlar sarflanadi.Faoliyatda aqliy faoliyatning tabiati bo'yicha. Har xil faoliyat turlarida aqliy faoliyatning har xil turlari ustunlik qilishi mumkin: motor, hissiy va hissiy. Ushbu faoliyat turlarining har biri tegishli harakatlar va ularning mahsulotlarida ifodalanadi: harakatlar, his-tuyg'ular, tasvirlar, fikrlar. Ularga xizmat qiladigan xotira turlari psixologiyada tegishli nomlarni oldi: motor, hissiy, majoziy va og'zaki-mantiqiy xotira.