Murakkab tabiiy-iqlim sharoitlarda yo'l poyini qurish

P =0,26(0,7S₁+ S₂+ 0,8S₃+ 0,7S ₄),
bu erda ish turini baholashni sonli koeffitsientlar va indekslari ko„rsatib o„tilgan
ishlarni tartib rakamiga to„g„ri keladi.
Me‟yoriy hujjatlarda yo„l poyini rovonligiga, talablar ishlab chikilmagan, shuning uchun u juda katta oraliqqiymatiga ega. Etarli rovonlik bo„lmasa zichlash bir xil bulmaydi va yo„l to„shamasi qatlamlaridagi materialni ortiqcha sarfiga olib keladi. V.A.Semenov yo„l poyi uchun rovonlik me‟yorini va birxilligini taklif kildi. Odatdagi yo„l mashinalari bilan yo„l poyini qurishda uch metrli reykani ostida yoriglik 10 mm gacha quyiladi, kuzatish sistemasi bor mashinada - 5 mm.
Ishni tashqil qilishni loyihalashda ishni bajarishni joyi va vaqti, yo„l qurilish
mashinalari, materiallar va ishchilar, transport vositalari bilan
ta‟minganligi,aniklanadi. Yo„l poyini qurishni ko„ra turib,yo„lning bir bo„lagida er ishlarini bajarishni anik muddatini aniklanadi, kerakli yo„l mashinalarini va ishchilarni soni, har kunlik transport vositalariga talab xisoblanadi. Bundan tashqari ishni tashqil qilishga ish ob‟ektida mashinalarni joylashtirish va uzaro ta‟siri kabi echim va vazifalar taalukli.
Yo„l poyi - bu avtomobil yo„lini bir qismidir, shuning uchun er ishlarini tashqil qilishda. aralash ishlarni - ko„p rik va quvurlarni, yo„l to„shamasi va ishlab chiqarish korxonalarini, yo„l-foydalanish xizmati va transportga xizmat uchun binolar bajarishni xisobga olinadi. Avtomobil yo„llarini qurishda tashqil qilishni ikkita usuli ko„llaniladi: potokli va uchastkali (boshqa aytganda ketma-ket yoki siklli). U yoki boshqa usulni kullaganda mos ravishda er ishlarini tashqil qilish xar xil bo„ladi.
Er ishlarini bajarishda potok usuli bilan qurilishni tashqil qilishda er ishlari bo„yicha maxsus bulimlar (brigada yoki otryadlar), bir erga yig„ilgan va chiziqdi er ishlarini bajarish uchun otryadlar; aloxida xususiyatli bo„laklarda yo„l poyi
qurish uchun otryadlar, masalan batkokliklarda; pardozlash va
mustahkamlashishlariga otryadlar va boshqalar tashqil qilinadi. Maxsus otryad va brigadilar bir biridan mashinalarni tarkibi bo„yicha fark qiladi, chunki ularni xar biri ish uchun mos keluvchi, berilgan maxsus otryad bajaradigan, mashinalarni kompleklashtiradi.
Er ishlarini hajmi kurilayotgan yo„lning uzunlik bo„yicha ko„tarmani balandligi va o„ymani chuqurligiga bog„liq uzgaradi, tezlik (yoki temp), uzunlikka nisbatan birlikda ulchanmasdan bir smenada bajariladigan er ishlarni hajmida belgilanadi. Bu tavsif smenali hajm deb atash qabul kilingan.
Potokli tashqillashtirish jixatlari otryad va brigadalarni ichida xam saqlanib koladi. Brigadalar yoki otryadlardan tuzilgan zvenolar, maxsuslashtirilgan xisoblanadi, va
xar biri o„zining aloxida texnologikjarayonlarini bajaradi.Zvenolarni ish
unumdorligimuvofiqlashtiriladi, chunkiy ularni xar biri o„zidan keyingisiga ish frontini, oxirgisi pardozlovchi zvenodan tashqari, tayyorlaydi, ammouni ish unumdorligi otryadni (brigada) ish jadalligiga teng bo„lishi kerak. Ayrim xollarda bu bulinma bir nechta yo„l bo„laklarida xar xil maxsus otryadlar orkasidan pardozlash ishlarini bajaradi. Texnologik xaritani tarkibiga kiruvchi ishni tashqillashtirishni chizmasi (oqim chizmasi) amalda yo„l poyini kurit bo„yicha xususiy oqimni tashqil qiladi.
Er ishlarini tashqil qilishni oqim bo„lmagan usulida yo„l poyini qurish bir
mexanizatsiyalashgan er ishlari uchun xar xil asosiy bo„lgan (ekskavator, skreper, buldozer) bulim bilan olib boriladi. Bu mashinalarni ishini ayrim yoki gurux bo„lib, yo„lda er ishlarini tasnifi va turiga qarab bajariladi.
Ammo, ishlarni (xar bir ob‟ektda aloxida) shuningdek, ish unumdorligi bo„yicha uzaro kelishgan, kovlash bo„yicha zveno,transportirovka qilish bo„yicha zveno, yotqizish bo„yicha zveno va zichlash bo„yicha zveno, ya‟ni shuningdek oqim usuli jixatidan maxsus zvenolar bilan amalga oshiriladi.
Avtomobil yo„llarini qurish bo„yicha ishni tashqillashtirishni umumiy echimi va xar bir qurilish jarayonini bajarishni tashqillashtirish ishni bajarish va qurilishni tashqillashtirish loyihasida keltiriladi.
Qurilishni tashqillashtirish loyihasi yo„llarni qurilishi va rekonstruksiyasi bo„yicha umumiy loyihani qismi xisoblanadi, uni loyihatashqiloti loyihani boshqa bulimlari bilan birgalikda ishlab chikadi.
Ishni ishlab chiqarishloyihasini yo„lni loyihalovchini o„zi tuzadi, va u qurilishni tashqillashtirish loyihasiga qo„shimcha xisoblanadi, berilgan qurilishniumumiy jixatlariga asosan xar bir bo„lakda anik ish sharoitini xisobga olib, ishni tashqillashtirish ishlab chikilgan.
Ishlab chiqarishloyihasi qurilishni tashqillashtirish loyihasida qabul kilingan echimlarni aniklashtiradi, shuningdek unda qurilmagan yoki axamiyat berilmagan bir qancha savollarni ishlab chikadi.
Ishlab chiqarishloyihasida ishlab chiqarish korxonalarida - xususiy potoklar, otryadlar, brigadalar, zvenolar va ayrim mashinalar, ish texnologiyasini kayta qurish va ishni tashqillashtirish katta urin to„tadi.
Ishlab chiqarishloyihasini ishlab chiqishda qurilish tumanida qo„shimcha kidirish ishlarini olib boradi, xususan, grunt olish manbasini aniklashtirish uchun ularni holati, vaqtinchalik yo„llarni ishlab chiqarish sharoiti va uni o„tqazish.
Agar kerak bo„lsa, qabul kilingan loyiha echimiga o„zgartirish kiritailadi. Ammo qurilishni tashqillashtirishni loyihasini asosiy ko„rsatmalari (qurilish muddati, qurilish ishini xarakatlanish yo„nalishi, ishlab chiqarish korxonalarini joylashuvi, material-texnik ta‟minotni tartibi va sharoiti) uzgarmasdan koladi. Loyihani ishlab chiqish jaroyonida aniklangan loyihaga kerakli ugartirishlari, qurilishni tashqillashtirish loyihasini tuzgan va uni makullagan loyihatashqilotlari bilan kelishadi.
Ko„tarma va o„ymani kesimli hajmi loyihalangan avtomobil yo„llarini ko„ndalang va bo„ylama kesimiga asosan aniklanadi. Yo„llarni kidirish va loyihalash jarayonida ko„tarma uchun gruntni olish manbasi - grunt kareri, o„yma, yon rezerv aniklanadi.
Bu ko„rsatilganlarga va grunt to„g„risidagi ma‟lumotlarga asosan er massasini
tarkatish bajariladi (13.1 rasm). Bunda tabiiy yotishdagi 5_TB va kurilgan
ko„tarmadagi 5_K grunt zichliklarini farkini xisobga olish kerak.Er massasini
tarkatishda nisbiy zichlash koeffitsientini xisobgaoladi
Er ishlarini bajarish avtomobil yo„llarini qurilishini umumiy muddatidan
kelib chikib aniklanadi. Agar qurilish muddati 2 yil va undan katta bo„lsa, avval tumanni iqlim sharoitidan er ishlarini bajarish uchun yilning eng yaxshi davri aniklanadi. Agar boshqa ishlarni boshi va oxiri er ishlarini bajarilishini chegaralasa, bu vaqt chegarasi aniklanadi. Keyin bu vaqtda ish smenini vaqti
aniklanadi
bu erda S_k - ish davrida kunlarni kalendar soni; S_DO - dam olish va bayram kunlar
soni; S_YO - yomg„irli (ishlanmaydigan) kunlar; S_SM - smenali koeffitsient.
Bu miqdorlarni sonli qiymati ma‟lumotnomalardan olish mumkin. Ayrim xollarda
er ishlarini bir qismi qish oylarida bajariladi. Unda bu ob‟ektlar uchun aloxdda ishchi smenni soni anikdanadi.
Er ishlarini xar bir aloxdda ob‟ektlari uchun mashinalarni tanlash aloxida olib boriladi. Buning uchun xar bir er bo„lagi (er bo„lagi uchun er ishlarini olib borish bir xil sharoitda bo„lmagan loyihalanayotgan yo„lning bir qismi qabul qilinadi, ayrim xollarda bu bo„lish kattiy piket bo„yicha olib boriladi) uchun er ishlarini olib borish sharoiti taxlil qilinadi.
Har bir bo„lak uchun yoki bir xil sharoitli bo„laklar guruxi uchun u yoki bu asosiy mashinalarni qo„llash variantlari belgilanadi. Ratsional varianti texnik-iktisodiy xisoblar asosida aniklanadi, bunda xar bir variant uchun ishni boxosi, sarif kilinayotgan energiya miqdori, bir ishchiga to„g„ri keluvchi ish, ya‟ni texnik- iktisodiy ko„rsatkichlar (TIK) aniklanadi.
TIK xisoblash uchun ish texnologiyasini tuzilishi belgilanadi va kerakli resurslarni xisobi qilinadi. Bunday xisoblarda murakkab vazifa bo„lib berilgan xisoblangan variant uchun asosiy mashinani modeli yoki quvvati bo„ladi. Murakukablik, berilgan anik bo„lak yoki bir xil bo„laklar gruxi va sharoitli boshqabo„lak uchun echim ma‟lum emas, bu turdagi asosiy mashinalarni turi variant sifatida tasdiklanishi muikin. SHuning uchun masala bosqichma-bosqich echiladi. Avval kurilayotgan bo„lakda bir xil sharoitda to„ldirish xisobida eng katta quvvatli mashinani modeli tanlanadi. Bu mashinalarni yoki mashina zvenosini ish unumdorligi er bo„lagida yoki bo„laklar gruxida va uni bajarish muddatida umumiy
ishnihajmiga bog„liqholda taxminiy aniklash mumkin:
bu erda V_i - yo„l bo„lagida xdk tulanadigan er ishlarin3i xdjmi yoki bir xil toifadagi
yo„l bo„lagidagi xak tulanadigan ishlarni yegindisi, m ; T_R - berilgan yo„l bo„lagida
yo„l poyini qurish muddati yoki umuman xamma bir xdl yo„l bo„laklarida (yo„l
poyini qurishni umumiy muddati), ishchi smenalar.
SHunday xisoblardan so„ngboshqa sharoitli boshqabo„lak uchun usha
mashinani turlari ularni bir nechtasi uchun rotsional bo„lishi mumkin.
Unda hisob bu omilni hisobga olib kaytariladi. Eng ratsional turdagi mashinani va asosiy mashinani modelini tanlash bo„yicha echimni qurishda variantlarni soni ko„p bo„lishi mumkin, shuning uchun uni echishda zomonoviy elektron hisoblash mashinalaridan foydalanish mumkin.
Maxsus bulimni komplektlash xisobiy smenali ish unumdorligiga (IU) mos
keluvchi ish hajmiga tuzilgan ishchi texnologik xaritani xisobi asosiga bajariladi. Otryadni ratsional tarkibini aniklash uchun mashinalarni shunday tanlash kerakki, yordamchi mashinalarni ish unumdorligi asosiynikiga teng bulsin. Masalani bu qismini variantlar tanlab echiladi, ya‟ni asosiy mashinalarni har xil modellarini yordamchi har xil modellar bilan birgalikda qo„llash kuriladi.ning echimi, shuningdek, EXM yordamida echish maqsadga muvofiq.
Texnologik xarita - bu qurilish-montaj ishlari bo„yicha
asosiyma‟lumotlardan iborat ishlanma. Unda texnologik jarayonlarni to„liqtartibi, ularni bajarishni ketma-ketligi, kerakli vositalar (mashina vaishchilar), kerakli materiallar keltiriladi. Bundan tashqari, texnologikxaritada, odatda, ratsional usullarni ishlatish bo„yicha ma‟lumotlar va ishni baarish bo„yicha usullar, texnik- iktisodiy ko„rsatkichlar, mehnat muxofazasi va texnika xovfsizligi bo„yicha tadbirlar beriladi.
Har xil tashqilotlar tomonidan tuziladigan texnologik xaritani shakli va mazmuni bir xil emas, ammo ularni maqsadi va belgilanishi - umumiy.
Xaritalar quruvchilarni ishni tashqillashtirish vatexnologiyasini
mehnatni kamaytirish, sifatni yaxshilash va qurish-montaj ishlarini tanarxini
kamaytirish uchun tayyor echimlar bilan ta‟minlash maqsadida ishlab chiqiladi.
Xaritalar namunaviy va ishchiga farklanadilar. Namunaviy xaritalar odatda o„rta, eng ko„p uchraydigan qurilish sharoiti uchun umumiy echimlarni qamrab oladilar. Ishchi xaritalar namunaviyga asoslanib, joylardagi qurilishni anik sharoitini xisobga olib tuziladi. Ular ishlab chiqarishda prorab, ustala rva ishchilar uchun mo„ljallangan bo„ladi.
Quyida ishchi texnologik xaritani uchta asosiy qismi misol tariqasida berilgan.
Avtomobil yo„llarini ko„tarmasini ishchi texnologik xaritasi gruntlarni karerda (o„ymada) ekskavator bilan kovlash va avtomobil bilan transportirovka qilish 13.1 jadvalda keltirilgan.