Müşahidə məlumatları olmayan və natamam olan halda qar suyundan əmələ gələn maksimal sərfin hesablanması

Müşahidə məlumatları olmayan və natamam olan halda qar suyundan əmələ gələn maksimal sərfin hesablanması

Qar suyundan əmələ gələn maksimal sərfin hesablaması üçün son vaxtlara qədər D.L. Sokolovski,M.F.Sribni və başqa müəlliflər tərəfindən təklif edilən empirik düsturlardab istifadə olunurdu. Həmin düsturlar 20-30 il bundan əvvəl az öyrənilmiş çayların məlumatları əsasında tərtib edilmişdir. Təklif edilən bu düsturların çoxu SSRİ ərazisinin Avropa hissəsindəki böyük çaylara aid idi. Lakin onlar ölkənin Asiya hissəsi və kiçik çaylar üçün tətbiq olunurdu. A.A.Sokolovun rəhbərliyi altında 1960-1965-ci illərdə Dövlət Hidrolokiya İnstitunun əməkdaşları tərəfindən çoxillik hidrometrik məlumatlara əsaslanaraq hesablama üçün bir sıra təkmilləşmiş düsturlar işlənib hazırlanmışdır. Bu düsturlara SSRİ ərazisində hövzəsinin sahəsi F《20 000 km(kv.) olan Avropa və sahəsi F《50 000km(kv.) olan Asiya hissəsi çayları üçün maksimal sərfəli hesablamaq mümkündür. Sahəsi yuxarıda verilmiş göstəricilərdən böyük olan hövzələrə uyğun çayların maksimal sərfi xüsusi çöl tədqiqatları əsasında təyin olunmalıdır.

Düzən və dağlıq ərazidən axan çayların maksimal sərfinin hesablanmasını nəzərdən keçirək.

D
üzən və yaz sulu dağ çaylarında qar suyundan əmələ gələn yaz-yay kursulu dövrlərinə uyğun maksimal sərfi hesablamaq üçün CH 435-72 normativinə əsasən aşağıdakı düsturdan istifadə edilir:

Hesablanmış maksimal sərfi,çoxillik məlumatları olan analoq çayı ilə müqayisə etməklə dəqiqləşdirmək olar. Belə halda P təminat faizli dəqiqləşdirilmiş maksimal sərf CH 435-72 normativinə görə təyin olunur.

Düsturda a-hesablama göstəricilərinin analoq çayına aid olduğunu göstərir.

Orta Asiya və Qafqazın yüksək dağ çayları üçün qar suyundan əmələ gələn maksimal sərf analokiya üsulu ilə aşağıdakı düsturla hesablanılır.