Musiqa tarixi fanidan

I.2.BALET SAN`ATINI KELIB CHIQISHI
Balet raqsning rasmiylashtirilgan shakli bo'lib, 15-16-asrlarda Italiya Uyg'onish davri sudlarida paydo bo'lgan. Balet Italiyadan Fransiyaga Ketrin de Medichining yordami bilan tarqaldi, u yerda balet uning aristokratik ta'siri ostida yanada rivojlandi. Ketrinning balet san'ati rivojining dastlabki namunasi "Le Paradis d' Amour" asari bo'lib, uning qizi Marguerite de Valoisning to'yida Navarralik Genrixga taqdim etilgan. Aristokratik pullar "sud baleti" ning rivojlanishining dastlabki bosqichlariga mas'ul bo'lgan, chunki qirol pullari birinchi navbatda o'sha davr aristokratlarini ko'ngil ochish uchun yaratilgan baletlarda qo'llaniladigan g'oyalar, adabiyot va musiqalarni boshqargan. Birinchi rasmiy "sud baleti" 1573 - yilda "Ballet des Polonais" sahnalashtirilgan. Qirollik o'yin-kulgining haqiqiy ko'rinishida, "Ballet des Polonais" Ketrin de' Medici tomonidan Genrix Anju Polsha taxtiga o'tirgandan so'ng Parijga tashrif buyurgan Polsha elchilarini sharaflash uchun sahnalashtirilgan. 1581 - yilda Ketrin de' Medici boshqa sud baletini - Balet Komiki de la Reynga buyurtma berdi, ammo uning vatandoshi Baltasar de Bojoyeulx baletni tashkil qildi. Ketrin de' Medici va Baltasar de Bojoyeulx yagona dramatik hikoyani yetkazish uchun she'r, raqs, musiqa va sahna dizaynini birlashtirib, Beyf akademiyasining tamoyillarini qo'llagan birinchi sud baletini taqdim etish uchun mas'ul edilar. Bundan tashqari, "sud baleti" ning dastlabki tashkil etilishi va rivojlanishi o'sha davr aristokratlari tomonidan moliyalashtirilgan va ishlab chiqarilgan, bu ularning shaxsiy ko'ngilochar va siyosiy tashviqot ehtiyojlarini qondirgan.
17-asr oxirida Lui XIV Musiqa akademiyasiga (Parij operasi) asos soldi, uning tarkibida birinchi professional teatr balet kompaniyasi - Parij opera baleti paydo boʻldi. Balet lug'atida fransuz tilining ustunligi ana shu tarixni aks ettiradi. Teatr baleti tez-tez opera bilan yaqin aloqada bo'lsa ham, tez orada mustaqil san'at turiga aylandi va Yevropaning yuragidan boshqa xalqlarga tarqaldi. Daniya qirollik baleti va Rossiya imperiyasining imperator baleti 1740-yillarda tashkil etilgan va ayniqsa, taxminan 1850 - yildan keyin gullab-yashnagan. 1907 - yilda rus baleti o'z navbatida Fransiyaga ko'chib o'tdi, u yerda Sergey Diagilevning rus baletlari va uning vorislari alohida ta'sir ko'rsatdi. Tez orada balet dunyo bo'ylab yangi kompaniyalar paydo bo'lishi bilan tarqaldi, jumladan, Londonning " Qirollik baleti " (1931), San-Fransisko baleti (1933), Amerika balet teatri (1937), " Qirollik Vinnipeg baleti " (1939), Avstraliya baleti (1940). Borovanskiy baleti, Nyu-York shahar baleti (1948), Kanada milliy baleti (1951) va Hindiston milliy balet akademiyasi va tresti (2002)bunga yorqin misollar bo'la oladilar .
20-asrda balet uslublari rivojlanishda davom etdi va kengroq kontsert raqslariga kuchli ta'sir ko'rsatdi, masalan, Qo'shma Shtatlarda xoreograf Jorj Balanchin hozirda neoklassik balet deb nomlanuvchi yo'nalishni yaratdi, keyingi ishlanmalar zamonaviy balet va post-strukturali baletni o'z ichiga oldi. Germaniyada Uilyam Forsitning ishilari ushbu soha rivojiga alohida ta'sir ko'rsatgan.
"Balet" so'zining etimologiyasi uning tarixini aks ettiradi. Balet so'zi fransuz tilidan kelib chiqqan va taxminan 17-asrda ingliz tiliga ko'chgan. O'z navbatida fransuzcha so'z italyancha balettodan kelib chiqqan, balo (raqs) so'zining kichraytirishi demakdir . Balet oxir-oqibat italyan balyarasiga qaytadi, bu "raqsga tushish" degan ma'noni anglatadi.