O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI URGANCH FILIALI
KOMPYUTER INJINERINGI FAKULTETI 961-20 GURUH TALABASI Erkayeva Intizorning Tarmoq Xavfsizligli FANIDAN
mustaqil ishi
Mavzu: Ilova sathi protokollari: VNC, RDPX-Windows, RTP, RTSP, VoIP Bajardi: Kompyuter injineringi fakulteti 961-20 guruh talabasi Erkayeva Intizor Reja:
Kirish
2.VNC (Virtual Network Computing)Masofaviy kompyuter ekranini ko'rish, tashqi boshqaruv va ma'lumotlarni almashish . RDPX-Windows (Remote Desktop Protocol Extension for Windows) Boshqa kompyuter ustida masofaviy ishlash, kengaytma funksiyalarni qo'llash, fayl almashish .
3.RTP (Real-Time Transport Protocol) Real vaqtda ma'lumotlarni to'liq o'tkazish, boshqaruvchi xostingizda ovoz va videoni qayta ishlab chiqish. RTSP (Real-Time Streaming Protocol)Streaming xizmatlarini boshqarish, multimedia fayllarini ijro etish, ko'rish va saqlash imkonini beradi.
4. VoIP (Voice over Internet Protocol)Ovozli aloqa, telefonda qo'ng'iroq, audio konferensiyalar va boshqa ovozli xizmatlarni ta'minlash.
5.Xulosa
6 Foydalanilgan adabiyotlar
1.Kirish
IP-telefoniya kompyuter telefoniya bozorining jadal rivojlanishi va kengayishini ta'minlaydigan bir qator shubhasiz afzalliklarga ega. Bu oxirgi foydalanuvchilar uchun foydalidir, ular daqiqada juda kam haq to'lanadigan telefon aloqasi bilan ta'minlanadi. Uzoq filiallari bo'lgan kompaniyalar uchun IP texnologiyasi mavjud korporativ IP tarmoqlari yordamida nutq aloqasini tashkil qilish imkonini beradi. Bir nechta aloqa tarmoqlari o'rniga bitta tarmoq ishlatiladi. IP-telefoniyaning oddiy telefonga nisbatan shubhasiz afzalligi, shuningdek, multimedia kompyuteri va turli xil Internet-ilovalardan foydalanish orqali qo'shimcha xizmatlarni taqdim etish qobiliyatidir. Shunday qilib, ip-telefoniya tufayli korxonalar va jismoniy shaxslar zamonaviy videokonferentsaloqa, ilovalarni almashish, elektron chizma taxtasi (whiteboard) va boshqalarni o'z ichiga olgan holda aloqani tashkil etish imkoniyatlarini kengaytirishi mumkin.Qaysi xalqaro standartlar va protokollar IP-telefoniyada ishlatiladigan apparat va dasturiy aloqa vositalarining ishlashining asosiy parametrlari va algoritmlarini tartibga soladi? Shubhasiz, nomidan ko'rinib turibdiki, ushbu texnologiya IP protokoli asosida qurilgan, ammo u nafaqat telefoniya uchun ishlatiladi: dastlab u raqamli ma'lumotlarni paketli kommutatsiya bilan IVSga uzatish uchun ishlab chiqilgan.Kafolatlangan xizmat sifatini ta'minlamaydigan tarmoqlarda (ular IP protokoli asosida qurilgan tarmoqlarni o'z ichiga oladi) paketlar yo'qolishi mumkin, ularni qabul qilish tartibi o'zgarishi mumkin, paketlarda uzatiladigan ma'lumotlar buzilishi mumkin. Ushbu sharoitda uzatiladigan ma'lumotlarning ishonchli etkazib berilishini ta'minlash uchun turli xil transport darajasidagi protseduralar qo'llaniladi. Raqamli ma'lumotlarni uzatishda ushbu maqsad uchun TCP (Transmission Control Protocol) protokoli qo'llaniladi. Ushbu protokol ma'lumotlarni ishonchli etkazib berishni ta'minlaydi va paketlarning asl tartibini tiklaydi. Agar paketda xato aniqlansa yoki paket yo'qolsa, TCP protseduralari qayta uzatish uchun so'rov yuboradi.Audio va videokonferentsaloqa dasturlari uchun paketlarning kechikishi signal sifatiga individual ma'lumotlar buzilishlariga qaraganda ancha katta ta'sir ko'rsatadi. Kechikishdagi farqlar pauzalarga olib kelishi mumkin. Bunday dasturlar uchun paketlarning asl ketma-ketligini tiklash, ularni minimal kechikish bilan etkazib berish, aniq belgilangan daqiqalarda Real vaqt rejimida ijro etish, trafik turini aniqlash, guruh yoki ikki tomonlama aloqani ta'minlaydigan boshqa transport qatlami protokoli talab qilinadi. Bunday protokol RTP (Real-Time Transport Protocol) Real vaqt transport protokoli hisoblanadi. Ushbu protokol transport darajasida IVS orqali paketlarda multimedia ma'lumotlarini uzatishni tartibga soladi va rtcp (Real-Time Control Protocol) Real vaqt rejimida ma'lumotlarni uzatishni boshqarish protokoli bilan to'ldiriladi. Rtcp protokoli, o'z navbatida, multimedia ma'lumotlarini etkazib berishni boshqarish, xizmat ko'rsatish sifatini nazorat qilish, joriy aloqa sessiyasi ishtirokchilari to'g'risidagi ma'lumotlarni uzatish, boshqarish va identifikatsiyalashni ta'minlaydi va ba'zan RTP protokolining bir qismi hisoblanadi.IP-telefoniyaga bag'ishlangan ko'plab nashrlarda ushbu texnologiya uchun tarmoq uskunalari va maxsus dasturlarning aksariyati N. 323 (shu jumladan TAPI 3.0, NetMeeting 2.0 va boshqalar) xalqaro telekommunikatsiya Ittifoqining (XEI-t) telekommunikatsiya standartlashtirish sektorining tavsiyasi asosida ishlab chiqilganligi qayd etilgan. N. 323 RTP va RTCP protokollari bilan qanday taqqoslanadi? N. 323-bu ko'plab boshqa standartlarni o'z ichiga olgan keng kontseptual ramka bo'lib, ularning har biri ma'lumot uzatishning turli jihatlari uchun javobgardir. Ushbu standartlarning aksariyati, masalan, audio va video kodek standartlari nafaqat IP-telefoniyada keng qo'llaniladi. RTP/RTCP protokollariga kelsak, ular H. 323 standartining asosini tashkil etadi, ip-texnologiyalarni ta'minlashga qaratilgan va IP-telefoniyani tashkil etishga asoslangan. Ushbu maqola ushbu protokollarni ko'rib chiqishga.
2. VNC-bu tarmoq orqali kompyuterning ish stoliga masofadan kirishning keng tarqalgan usuli. Foydalanuvchi o'z kompyuterida bajaradigan tugmachalarni bosish va sichqoncha harakati to'g'risidagi ma'lumotlar tarmoq orqali uzoq kompyuterga uzatiladi va u o'z klaviaturasi va sichqonchasi bilan harakatlarni sezadi. Masofaviy kompyuter ekranidagi ma'lumotlar Foydalanuvchining kompyuter ekranida ko'rsatiladi. Vnc-da Internet orqali dunyoning qarama-qarshi nuqtasida joylashgan masofaviy kompyuter bilan ishlash foydalanuvchi uchun xuddi shu kompyuter uning oldida turganga o'xshaydi. Vnc, ayniqsa, grafik interfeys bilan ishlashda — ish stoli va Windows, Linux va boshqa operatsion tizimlarning ish stoli dasturlari bilan ishlashda qulaydir.Vnc-Windows operatsion tizimida ishlaydigan foydalanuvchi kompyuteridagi mijoz, Ubuntu 9.10 bilan ishlaydigan vds (virtual server) ish stoli ochiq.Yangi boshlanuvchilar uchun Vnc orqali Unix serverini boshqarish Ssh buyruq satri yoki veb-interfeysli boshqaruv paneliga qaraganda ancha oson bo'ladi. Gui dasturlari odatda konfiguratsiya fayllarini ko'rsatmalarga muvofiq tahrirlashdan ko'ra yaxshi tuzilgan va tushunishda intuitivdir. Server ma'muriyati Linux yoki Windows bo'lsin, operatsion tizimning ish stoli versiyasini sozlash bilan deyarli bir xil ko'rinadi. Siz hatto mashq qilish uchun operatsion tizimning shunga o'xshash versiyasini o'z kompyuteringizga o'rnatishingiz va tizimni sozlashning asosiy printsiplari aniq bo'lgandan keyin VDS/VPS ma'muriyatiga o'tishingiz mumkin.Vnc-da o'z serverini boshqarish uchun foydalanuvchi grafik oyna interfeysi bilan ishlay olishi va operatsion tizimning asosiy tarkibiy qismlari — fayl tizimi, tarmoq, xizmatlarning ishlashi (jinlar) haqida asosiy tasavvurga ega bo'lishi kifoya.Masofaviy kompyuterda klaviatura, sichqoncha va monitor rolini o'ynaydigan va foydalanuvchi kompyuteri bilan aloqa qiladigan server dasturi (VNC server) ishlashi kerak. Vnc serveriga kirish parol bilan himoyalangan bo'lishi mumkin.Foydalanuvchi kompyuterida mijoz dasturi (VNC client, VNC viewer) ishlashi kerak, u masofaviy kompyuterga tugmachalarni bosish va sichqonchaning harakatlari to'g'risida ma'lumot uzatadi, undan rasm oladi va uni ekranga chiqaradi. Vnc mijozlari Windows, Linux, FreeBSD, MacOS va boshqa ko'plab platformalar uchun mavjud. Shuningdek, qo'l kompyuterlari va mobil telefonlar uchun VNC mijozlari mavjud. VNC mijozini ishga tushirishda, agar VNC serveriga kirish parol bilan himoyalangan bo'lsa, uzoq kompyuterning DNS nomini yoki IP-manzilini va parolni ko'rsatish kifoya.VNC orqali uzatiladigan ma'lumotlarning asosiy hajmi ekranda ko'rsatilgan grafik ma'lumotlarga to'g'ri keladi. Ishlash uchun kanalning kengligi 32 Kbit/s dan 2 Mbit/s gacha bo'lishi kerak. 1024x768 ekran o'lchamlari bilan to'liq rangli rejimda qulay ishlash uchun kanal tezligi 1-2 Mbit/s bo'lishi kerak. Grafika sifatining pasayishi, ranglar sonining kamayishi va optimallashtirishning ba'zi qo'shimcha usullari bilan maqbul qulaylik 128 Kbit/s tezlikni ta'minlashi mumkin. Kanal faqat ekranning katta qismlarini yangilashda to'liq ishlaydi, matnni chop etishda trafik sezilarli darajada kamroq bo'ladi, qolgan vaqtlarda kanal deyarli ishlatilmaydi. Agar kanal orqali uzatishda paketlarni uzatishda katta kechikishlar bo'lsa (sekin kanallar, sun'iy yo'ldosh aloqasi, uzoq masofalar), bu tugmachalarni bosish va sichqoncha harakatiga reaktsiya vaqtining yomonlashishiga olib keladi, bu esa ish qulayligini sezilarli darajada kamaytiradi.
3. RTP uchun mo'ljallangan uchidan uchigacha, Real vaqt rejimida oqimli media. Protokol jitterni qoplash va paketlarning yo'qolishini aniqlash va navbatdan tashqari etkazib berish imkoniyatlarini taqdim etadi, bu ayniqsa IP tarmog'ida UDP uzatish paytida keng tarqalgan. RTP sizga Multicast IP-manzil orqali ma'lumotlarni bir nechta yo'nalishlarga uzatish imkonini beradi. RTP IP tarmoqlarida audio / video uzatishning asosiy standarti hisoblanadi va tegishli Profil va foydali yuk formati bilan ishlatiladi. RTP dizayni dastur darajasida kesish deb nomlanuvchi me'moriy printsipga asoslanadi, bu erda protokol funktsiyalari protokollar to'plamida emas, balki dasturda amalga oshiriladi .haqiqiy vaqtda < 88 operatsion tizim.> multimedia oqim dasturlari ma'lumotni o'z vaqtida etkazib berishni talab qiladi va ko'pincha ushbu maqsadga erishish uchun paketlarning yo'qolishiga yo'l qo'yishi mumkin. Masalan, audio dasturdagi paketni yo'qotish audio ma'lumotlarning bir soniyasini yo'qotishiga olib kelishi mumkin, bu esa mos keladigan xatolarni maskalash algoritmlari yordamida sezilmasligi mumkin. Transmissiyani boshqarish protokoli (TCP), RTP-dan foydalanish uchun standartlashtirilgan bo'lsa-da, odatda RTP dasturlarida ishlatilmaydi, chunki TCP o'z vaqtida emas, balki ishonchlilikni afzal ko'radi. Buning o'rniga, RTP dasturlarining aksariyati foydalanuvchi Datagram protokoli (UDP) asosida qurilgan. Multimedia seanslari uchun maxsus ishlab chiqilgan boshqa transport protokollari SCTP va DCCP hisoblanadi, garchi ular 2012 yildan boshlab keng qo'llanilmagan.RTP tomonidan ishlab chiqilgan Audio / Video Transport IETF standartlashtirish tashkilotining ishchi guruhi. RTP H. 323 va RTSP kabi boshqa protokollar bilan birgalikda ishlatiladi. RTP spetsifikatsiyasi ikkita protokolni tavsiflaydi: RTP va RTCP. RTP multimedia ma'lumotlarini uzatish uchun ishlatiladi, RTCP esa vaqti-vaqti bilan qos boshqaruv ma'lumotlari va parametrlarini yuborish uchun ishlatiladi.RTP ma'lumot uzatish protokoli ma'lumotlarni Real vaqtda uzatadi. Ushbu protokol tomonidan taqdim etilgan ma'lumotlarga vaqt belgilari (sinxronizatsiya uchun), seriya raqamlari (paket yo'qolishini aniqlash va qayta tartiblash uchun) va kodlangan ma'lumotlar formatini ko'rsatadigan foydali yuk formati kiradi. RTCP boshqaruv protokoli xizmat sifati bo'yicha fikr-mulohazalar (QoS) va media oqimlari o'rtasida sinxronizatsiya qilish uchun ishlatiladi. RTCP trafigining RTP bilan solishtirganda o'tkazish qobiliyati past, odatda 5% atrofida.RTP seanslari odatda H. 323, sessiyani boshlash protokoli (SIP), RTSP yoki Jingle (XMPP) kabi signalizatsiya protokoli yordamida o'zaro ta'sir qiluvchi tengdoshlar o'rtasida boshlanadi. Ushbu protokollar sessiya parametrlarini aniqlash uchun sessiyani tavsiflash protokolidan foydalanishi mumkin.RTP sessiyasi har bir multimedia oqimi uchun o'rnatiladi. Audio va video oqimlari alohida RTP seanslaridan foydalanishi mumkin, bu esa qabul qiluvchiga ma'lum bir oqim komponentlarini tanlab olish imkonini beradi. RTP va RTCP dizayni transport protokolidan mustaqil. Ilovalar odatda UDP-dan foydalanadi, ularning port raqamlari imtiyozsiz diapazonda (1024 dan 65535 gacha). Ishonchli transport protokoli zarur bo'lganda oqimni boshqarish uzatish protokoli (SCTP) va Datagram ortiqcha yuklarni boshqarish protokoli (DCCP) ishlatilishi mumkin. RTP spetsifikatsiyasi RTP uchun juft port raqamlarini va tegishli RTCP sessiyasi uchun keyingi toq port raqamidan foydalanishni tavsiya qiladi. Protokollarni ko'paytiradigan dasturlarda bitta port RTP va RTCP uchun ishlatiladi.RTP IP orqali ovoz, ip orqali audio, WebRTC va Internet TV protokoli kabi Real vaqtda media ilovalari tomonidan qo'llaniladiRTP ko'plab multimedia formatlarini uzatish uchun mo'ljallangan bo'lib, yangi formatlarni qayta ko'rib chiqmasdan ishlab chiqishga imkon beradi RTP standarti. Shu maqsadda ma'lum bir protokol ilovasi tomonidan talab qilinadigan ma'lumotlar umumiy RTP sarlavhasiga kiritilmaydi. Har bir dastur sinfi uchun (masalan, audio, video) RTP Profil va tegishli foydali yuk formatlarini belgilaydi. Muayyan ilovadagi har bir RTP ilovasi Profil spetsifikatsiyasi va foydali yuk formatini talab qiladi.Profil foydali yuk ma'lumotlarini kodlash uchun ishlatiladigan kodeklarni va ularni Payload Type Protocol (PT) maydonidagi foydali yuk formati kodlari bilan xaritalashni belgilaydi. Har bir Profil bir nechta foydali yuk formati spetsifikatsiyalari bilan birga keladi, ularning har biri ma'lum kodlangan ma'lumotlarning tashilishini tavsiflaydi. Foydali ovoz yuki formatlariga misollar: G. 711, G. 723, G. 726, G. 729, GSM., QCELP, MP3 va DTMF va H. 261, H. 263, H. 264, H. 265 va MPEG-1 / MPEG-2 video yuklamalariga misollar. MPEG-4 audio / video oqimlarini RTP paketlariga ko'rsatish RFC 3016-da, foydali H. 263 video ma'lumotlari esa RFC 2429-da tasvirlangan.Minimal boshqariladigan audio va videokonferentsiyalar uchun RTP profili (RFC 3551 ) sessiyani tavsiflash protokoli (SDP) yordamida foydali yuk formati va PT qiymati o'rtasida xaritalash uchun statik foydali yuk tipidagi topshiriqlar to'plamini va dinamik mexanizmni belgilaydi.Xavfsiz Real vaqtda transport protokoli (SRTP) (RFC 3711 ) kriptografik xizmatlarni taqdim etadigan RTP profilini belgilaydi foydali yuk ma'lumotlarini uzatish.Mashinalararo aloqa uchun RTP (RTP / CDP) uchun eksperimental boshqaruv ma'lumotlari profili.Hozirgi vaqtda barcha multiservis aloqa tizimlarida: simli va simsiz aloqa tizimlarida asosiy e'tibor ma'lumotlar to'plamiga asoslangan xizmatlarni taqdim etishga qaratilgan barqaror harakat mavjud. Uyali aloqa tizimlari bundan mustasno emas. 2000-yillarning boshida uzatilgan ma'lumotlar hajmi 5-10 foizdan oshmagan, 2008-yilga kelib esa ma'lumotlar uzatish va ovozli xizmatlar hajmi tenglashtirilgan. Ushbu holat, birinchi navbatda, internetga mobil kirish xizmatiga qiziqishning ortishi bilan bog'liq. Bundan tashqari, uzatiladigan ma'lumotlar hajmining o'sishi ortib borayotgan sur'at bilan davom etmoqda. Bunga UMTS kabi 3G standartlarini ishlab chiqish javob berdi, bu foydalanuvchilarga Internetga keng polosali ulanish imkoniyatini berdi. Bundan tashqari, agar GSM kabi 2G tarmoqlarida tezlik sekundiga bir necha yuz kilobitdan oshmasa, UMTS tizimida tezlik 10 Mbit/s va undan yuqori darajaga yetishi mumkin. Ammo bunday tezlik ham foydalanuvchilarni qisqa vaqt ichida qoniqtiradi. 2009 yilda LTE standartidagi birinchi tijorat 4G tarmog'i ishga tushirildi. Ushbu standartning aloqa tarmoqlarida ma'lumotlarni uzatish tezligi 100 Mbit/s dan oshadi. Ushbu qiymatlar elektr va optik aloqa kanallaridan foydalanadigan sobit aloqa tizimlarining o'tkazuvchanligi bilan taqqoslanadi.Shunday qilib, uyali aloqa tizimlarida ma'lumotlar xizmatini rivojlantirish uchun yaxshi platforma yaratildi. Biroq, bu ovozli ulanishlar hajmi kamayadi degani emas. Endi uyali aloqa bozorida faqat ma'lumotlar uzatish foydasiga e'tibor o'zgarishi kuzatilmoqda, ammo ovozli ulanishlar o'z ahamiyatini yo'qotmaydi. Telefoniya uyali aloqa operatorlari uchun asosiy daromad manbai bo'lib qolmoqda va ma'lumotlar xizmati foydasiga voz kechish hali erta. Aksincha, yuqorida ko'rsatilgan xizmatlarni birlashtirish va ovozli ma'lumotlarni paketli kommutatsiya tarmoqlari orqali uzatish usulini izlash uzoq vaqtdan beri davom etmoqda. Buning afzalliklari aniq: ommaviy kommutatsiya mavjud aloqa kanallaridan yanada samarali foydalanishga imkon beradi. Masalan, agar ovozli ulanishda pauza bo'lsa (suhbatdoshlar jim bo'lishadi), unda bu vaqtda boshqa ma'lumotlarni uzatish mumkin bo'ladi. Bundan tashqari, hozirda standart nutq oqimini 10 martadan ko'proq siqish imkonini beruvchi juda ko'p turli xil ovozli kodeklar mavjud. Shu bilan birga, ommaviy kommutatsiya ham muhim kamchilikka ega – qos (xizmat sifati) kafolati qiyinligi, ya'ni. xizmat ko'rsatish sifati xususiyatlari va birinchi navbatda signalning kechikishi va ovozli oqim qismlarining yo'qolishi. Ushbu muammolarni hal qilish uchun past darajadagi xatolarni ta'minlaydigan maxsus protokollardan, shuningdek ovozli ulanishda sezilarli kechikishlar paydo bo'lishiga yo'l qo'ymaydigan yuqori tezlikdagi ulanishlardan foydalanish kerak. Ommaviy kommutatsiya tarmoqlari orqali ovoz uzatishning muhim turtkilaridan biri IP (Internet Protocol) protokolining, shu jumladan Internet tarmog'ining keng tarqalishi bo'ldi. Ip tarmoqlari orqali ovozli ma'lumotlarni uzatish texnologiyasi Internet Protocol yoki VoIP orqali ovoz deb nomlanadi. Ip tarmoqlari orqali ovoz uzatish elektron kommutatsiya tarmoqlariga qaraganda ancha arzon.
4.VoIP xizmatini tashkil qilish uchun ulanishni o'rnatish va saqlash uchun javobgar bo'lgan IP-dan tashqari qo'shimcha protokollardan foydalanish kerak. Ikkita protokol eng keng tarqalgan: H. 323 va SIP. H. 323 QoS-ni ta'minlamaydigan tarmoqlar, masalan, IP-tarmoqlar orqali multimedia (audio va video) ulanishlarini tashkil qilish uchun maxsus yaratilgan. Bundan tashqari, H. 323 nafaqat protokol, balki tarmoq tuzilishi, protseduralari, tarmoq elementlari va ulanishlariga qo'yiladigan talablar va xususiyatlarni belgilaydigan protokollarning butun to'plami. Sip (Session Initiation Protocol) protokoli ham multimedia almashinuvini tashkil etish uchun ulanish protokoli hisoblanadi. Biroq, u kamroq murakkab va mobil aloqa tizimlarida ko'proq mos deb hisoblanadi. Boshqa bir qator protokollar mavjud: MGCP, SCTP, IAX2 va boshqalar.muayyan protokolni tanlash ko'plab omillarga bog'liq va turli provayderlar orasida juda farq qilishi mumkin.Odatda VoIP uzatiladigan ovozli ma'lumotlarni siqishni ta'minlaydi. Bunga nutq kodeklari yordamida erishiladi. Eng keng tarqalgani AMR (Adaptive Multi Rate) nutq kodekidir, u tarmoqning yuklanishiga va aloqa kanalining sifatiga qarab nutqni turli tezliklarda siqadi.VoIP uchun aloqani tashkil qilishning mumkin bo'lgan variantlari VoIP xizmati ko'plab turdagi abonent uskunalarini o'z ichiga oladi: USB telefon, dasturiy telefon (bundan tashqari, uni kompyuterga ham, smartfonga ham o'rnatish mumkin), ip tarmog'iga ulangan mustaqil telefon va boshqalar. yuqorida ta'kidlab o'tilganidek, mobil telefon xotirasiga maxsus VoIP mijozi (dasturiy telefon) o'rnatilganda amalga oshirish mumkin) va serverga ulanish operatorning paketli tarmog'i orqali amalga oshiriladi. Bu uyali aloqa tarmoqlarida Voipni tashkil qilishning mumkin bo'lgan variantlaridan biridir. Bundan tashqari, ishonchli ulanishni tashkil qilish uchun, yaxshi qos ko'rsatkichlari bilan, hatto GSM tizimlari ham taklif qilishi mumkin bo'lgan 256 Kbit/s kanal etarli.