Mustaqil ishi мавзу: Sug’urta faoliyatini davlat tomonidan tartibga solish zarurligi va ahamiyati

3. Sug‘urtalovchilar va sug‘urta brokerlarining faoliyatini litsenziyalash

 O‘zbekiston Respublikasida sug‘urtalovchilar va sug‘urta brokerlarining faoliyatini litsenziyalash O‘zbekiston Respublikasining “Sug‘urta faoliyati to‘g‘risida”gi qonuni (15-modda) va Vazirlar Mahkamasining 2002-yil 27 noyabrdagi “Sug‘urta xizmatlari bozorini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 413-sonli qarori bilan qabul qilingan “Sug‘urtalovchilar va sug‘urta brokerlarining sug‘urta faoliyatini litsenziyalash to‘g‘risida Nizom” ga asosan amalga oshiriladi.

Sug‘urtalovchilar va sug‘urta brokerlarining sug‘urta faoliyatini litsenziyalash O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi (keyingi o‘rinlarda litsenziyalovchi organ deb ataladi) tomonidan amalga oshiriladi.

Belgilangan tartibda ro‘yxatdan o‘tkazilgan yuridik shaxslar sug‘urtalovchilar va sug‘urta brokerlarining sug‘urta faoliyatini amalga oshirish uchun litsenziya talabgorlari bo‘lishlari mumkin.

Sug‘urtalovchi va sug‘urta brokerining sug‘urta faoliyatini amalga oshirish uchun litsenziya amal qilish muddati cheklanmasdan beriladi.

Quyidagilar sug‘urtalovchilar va sug‘urta brokerlarining sug‘urta faoliyatini amalga oshirishning litsenziya talablari va shartlari hisoblanadi:

– O‘zbekiston Respublikasining sug‘urta faoliyati to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga rioya qilish;

– sug‘urta faoliyatini amalga oshirishda olingan axborotlarning qonun hujjatlari talablariga muvofiq maxfiyligini ta’minlash;

– litsenziyalovchi organ talabiga ko‘ra sug‘urta faoliyatini amalga oshirishga doir qonun hujjatlarida belgilangan axborotlarni taqdim etish;

– litsenziya talabgori rahbari oliy ma’lumotga hamda sug‘urta sohasida kamida ikki yillik ish stajiga ega bo‘lishi kerak;

– litsenziya talabgori (litsenziat) rahbari boshqa sug‘urta tashkilotlarida rahbar lavozimini egallashga haqli emas.

Litsenziya talablari va shartlariga qo‘shimcha ravishda quyidagilar belgilanadi:

a) sug‘urtalovchilar uchun:

– ustav fondining qonun hujjatlarida belgilangan eng kam miqdorining mavjud bo‘lishi;

– Qoraqalpog‘iston  Respublikasida,  barcha  viloyatlar  va   Toshkent shahrida  majburiy  sug‘urta  shartnomalarini  tuzish,  jabrlanuvchi   (uning merosxo‘ri  yoki   huquqiy  vorisi) ning   sug‘urta  to‘lovlari   to‘g‘risidagi talablarini ko‘rib  chiqish va  sug‘urta to‘lovlarini   amalga oshirish vakolati berilgan o‘z  filiallariga va  boshqa alohida  bo‘linmalariga ega  bo‘lishi transport   vositalari   egalarining  fuqarolik   javobgarligini    majburiy sug‘urta qiluvchi sug‘urtalovchilar uchun;

–  sug‘urtalovchining  Transport  vositalari  egalarining   fuqarolik javobgarligini  majburiy  sug‘urta  qilish  bo‘yicha  to‘lovlarni  kafolatlash jamg‘armasi  bilan  unga  a’zolik  to‘g‘risidagi  yozma  bitimining   mavjud bo‘lishi  -  transport  vositalari  egalarining  fuqarolik  javobgarligini majburiy sug‘urta qiluvchi sug‘urtalovchilar uchun.

b) sug‘urta brokerlari uchun:

– sug‘urta brokerining sug‘urta faoliyatini amalga oshirishda shartnoma majburiyatlariga rioya etilishini ta’minlash;

– sug‘urta shartnomasining litsenziat mijozi uchun qulay shartlarda tuzilishi va bajarilishi;

– sug‘urtalashga doir vositachilik faoliyatini asosiy faoliyat turi sifatida amalga oshirish.

Sug‘urtalovchilar tomonidan sug‘urta turlari (klasslari) qo‘shib olib borilganda quyidagi qoidalar qo‘llaniladi:

a) sug‘urtalovchi litsenziyasida litsenziat amalga oshirishga haqli bo‘lgan sug‘urta turlari (klasslari) ko‘rsatiladi. Sug‘urta klassi muayyan umumiy belgilar bo‘yicha birlashtirilgan sug‘urta turlari yig‘indisini ifodalaydi;

b) sug‘urta turi sug‘urtalovchi tomonidan ishlab chiqiladigan va sug‘urta qildiruvchiga sug‘urtaning bir yoki bir nechta klassi doirasida ko‘rsatiladigan aniq sug‘urta xizmatini ifodalaydi;

v) litsenziat, unda sug‘urta klasslarini qo‘shib olib borishga doir cheklashlarni hisobga olgan holda sug‘urtaning tegishli klasslari ko‘rsatilgan litsenziya mavjud bo‘lgan taqdirda ikki va undan ortiq sug‘urta klassi belgilari va mazmunini jamlovchi sug‘urta turini ishlab chiqishga haqlidir.

Hayotni sug‘urta qilish sohasida sug‘urta faoliyatini amalga oshiruvchi litsenziat  sug‘urtalovchi umumiy sug‘urta sohasida sug‘urta faoliyatini qo‘shib olib borishga haqli emas, umumiy sug‘urtaning 1 va 2-klasslari bo‘yicha faoliyat bundan mustasno.

Litsenziya olish uchun litsenziya talabgori litsenziyalovchi organga quyidagi hujjatlarni taqdim etadi:

a) sug‘urtalovchilar uchun:

-yuridik shaxsning nomi va tashkiliy-huquqiy shakli, uning joylashgan joyi (pochta manzili), bank muassasasining nomi va bankdagi hisob raqami, yuridik shaxs amalga oshirishni mo‘ljallayotgan litsenziyalanadigan faoliyat turi ko‘rsatilgan litsenziya berish to‘g‘risida ariza;

-yuridik shaxsning davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganligi to‘g‘risidagi guvohnomaning notarial tasdiqlangan nusxasi;

-rahbar to‘g‘risidagi ma’lumotlar (oliy ma’lumot to‘g‘risidagi diplom nusxasi va mehnat daftarchasidan ko‘chirma);

-litsenziya talabgori tomonidan litsenziya talabgorining arizasi litsenziyalovchi organ tomonidan ko‘rib chiqilganligi uchun yig‘im to‘langanligini tasdiqlovchi hujjat;

-ustav fondining belgilangan eng kam miqdoridan kam bo‘lmagan ustav kapitali to‘langanligini tasdiqlovchi hujjatlar (bank ma’lumotnomasi, mol-mulkni qabul qilish-topshirish dalolatnomalari va boshqa hujjatlar);

-sug‘urta faoliyatining iqtisodiy asoslanishi, unga sug‘urtalash operatsiyalarini rivojlantirish prognozini, ehtimol tutilgan qayta sug‘urtalash bitishuvlari rejasini, sug‘urta zahiralarining hisob-kitob rejasini o‘z ichiga oluvchi litsenziyalanayotgan sug‘urta klassi bo‘yicha biznes-reja kiradi;

-sug‘urtalashning litsenziya talab qilinadigan turlari bo‘yicha qoidalar (shartlar), litsenziyada quyidagilar bo‘ladi: sug‘urtalash subyektlari doirasini belgilash va sug‘urta shartnomasi tuzish bo‘yicha cheklashlar, sug‘urta obyektlarini belgilash, sug‘urta hodisalari ro‘yxatini belgilash - ushbu holatlar ro‘y berganda sug‘urtalovchining sug‘urta to‘lovlari bo‘yicha majburiyatlari paydo bo‘ladi, (asosiy va qo‘shimcha shartlar), olib qo‘yish (tavakkalchilarning yoki mol-muklarni) bunda sug‘urtalovchi majburiyatlarni bajarmasdan ozod bo‘ladi, sug‘urta mukofotlari tariflari (stavkalari), sug‘urtalashning eng ko‘p (eng kam) muddati, sug‘urta shartnomalarini tuzish va sug‘urta muokoftlarini to‘lash tartibi, tomonlarning sug‘urta shartnomasi bo‘yicha o‘zaro majburiyatlari va sug‘urta shartnomalari bo‘yicha to‘lovni rad etishning mumkin bo‘lgan holatlari sug‘urta shartnomasi bo‘yicha e’tirozlarni ko‘rib chiqish tartibi.

Qoidalarga sug‘urta shartnomalari namunalari ilova qilinishi kerak.

Litsenziya talabgori rahbari tomonidan tasdiqlangan sug‘urtalash qoidalari (shartlari) ikki nusxada taqdim etiladi, ularning betlari tikilgan va raqamlangan bo‘lishi kerak.

Faoliyat turi faqat qayta sug‘urta qilishdan iborat bo‘lgan litsenziya talabgorlari quyidagi hujjatlarni taqdim etadilar:.

b) sug‘urta brokerlari uchun:

-yuridik shaxsning nomi va tashkiliy-huquqiy shakli, uning joylashgan joyi (pochta manzili), bank muassasasining nomi va bankdagi hisob raqami, yuridik shaxs amalga oshirishni mo‘ljallayotgan litsenziyalanadigan faoliyat turi (uning bir qismi) ko‘rsatilgan litsenziya berish to‘g‘risida ariza;

-yuridik shaxsning davlat ro‘yxatidan o‘tkazilganligi to‘g‘risidagi guvohnomaning notarial tasdiqlangan nusxasi;

-litsenziya talabgori tomonidan litsenziya talabgorining arizasi litsenziyalovchi organ tomonidan ko‘rib chiqilganligi uchun yig‘im to‘langanligini tasdiqlovchi hujjat;

-ustav kapitali to‘langanligini tasdiqlovchi hujjatlar (bank ma’lumotnomasi, mol-mulkni qabul qilish-topshirish dalolatnomalari va boshqa hujjatlar).

Ko‘rsatib o‘tilgan hujjatlar bir nusxada taqdim etiladi.

Sug‘urtalovchilar va sug‘urta brokerlarining sug‘urta faoliyatini litsenziyalash 1-sxemaga binoan amalga oshiriladi.

Litsenziya berish yoki berishni rad etish to‘g‘risidagi qaror litsenziya talabgoridan barcha zarur hujjatlar bilan ariza olingan kundan boshlab o‘ttiz kundan ortiq bo‘lmagan muddatda qabul qilinadi.

Litsenziyalar berish, ular yuzasidan xulosalar tayyorlash uchun litsenziyalovchi organda ekspert komissiyasi tashkil etiladi. Ekspert komissiyasi tarkibi va komissiya to‘g‘risidagi nizom litsenziyalovchi organ tomonidan tasdiqlanadi. Ekspert komissiyasi majlislari har oyda kamida bir marta o‘tkaziladi. Majlislarning so‘rov yo‘li bilan o‘tkazilishiga va rasmiylashtirilishiga yo‘l qo‘yilmaydi. Litsenziya talabgorining barcha zarur hujjatlar bilan arizasi ular qabul qilib olingan kunda ekspert komissiyaga ko‘rib chiqish uchun kiritiladi.

Ekspert komissiyasi taqdim etilgan hujjatlarni yigirma kundan ortiq bo‘lmagan muddatda ko‘rib chiqadi va ular bo‘yicha litsenziya berish yoki berishni rad etish to‘g‘risida ekspert xulosasi tayyorlaydi.

 

1-sxema.