N. M. Yusifov, K. Ş. DaşDƏMİrov

12.6 Ali doymuş yağ turşularının biosintezi 
 
Yağ  turşularının  biosintezi  hüceyrələrin  sitoplazmasında 
törənir. Bu məqsədlə ikikarbonlu birləşmələr (sirkə turşusu və s.) 
sıxlaşmaqla iriləşir müvafiq doymuş yağ turşularını əmələ gətirir.  
 
COOH
H
C
C
C
C
C
C
C
C
31
15
14
6
4
2
2
2
2













 
 
Palmitin  turşusu  1  molekul  asetil-KoA-nın  və  7  molekul 
malonil KoA-nın sıxlaşmasından əmələ gəlir. Bu prosesi ümumi-
ləşdirilmiş  şəkildə  palmitin  turşusunun  əmələ  gəlməsi  misalında 
aşağıdakı kimi təsəvvür etmək olar. 
 
 
 
Bu proses üçün asetil-KoA karbohidratların və yağ turşula-
rının aralıq məhsulundan alınır, ondan başqa ATF, NADFH bikar-
bonat  və  Mg2
+
  ionları  olmalıdır.  Göstərilən  reaksiyada  karbon 
qazı deyil onun aktiv forması iştirak edir. Malonil – KoA əmələ 
    Asetil-KoA + 7 Malonil-KoA + 14NADFN + 14H
+
 → 
→ CH
3
(CH
2
)
14
COOH + 7CO
2
 + 8HS−KoA + 14NADF
+
 + 6H
2
O 

358 
 
gəlməsi asetil-KoA ATF-in və aktiv CO
2
-nın asetil-KoA karboksi- 
laza fermentinin katalitik təsiri ilə baş verir.  
 
 
 
Müəyyən  edilmişdir  ki,  malonil-KoA  hüceyrələrin  sito-
plazmasında  onun  sintezinə  sərf  olunan  asetil  KoA  isə  mitoxon-
drilərdə əmələ gəlir. Asetil-KoA-nın mitoxondriyalardan sitoplaz-
maya keçməsinə (irimolekullu birləşmələr mitoxondrilərdən keçə 
bilmir) oksalat sirkə turşusu ilə birləşərək keçir. Bu prosesə 1 mol 
ATF sərf olunur.  
Malonil  KoA  alifatik  turşuların  biosintezində  mərkəzi  rol 
oynayır.  Malonil  KoA  yağ  turşularının  sintezində  birbaşa  asetil 
KoA  ilə  reaksiyaya  girmir.  Əvvəlcə  asetil  malonil  KoA  asildaşı-
yıcı zülal (ADZ) ilə əvəzetmə reaksiyalarına girirlər aktivləşirlər. 
ADZ  (acil  carrier  protein)  heyvan  hüceyrələrinin  protoplazma-
sında  və  mikroorqanizmlərdə  aşkar  edilmişdir.  O  molekul  sonlu-
ğunda aktiv sulfihidril (─SH) qrupları daxil olan maddədir. Onun 
quruluşu aşağıdakı kimidir.  
 
 
Asetil Ko-A –nın ADZ ilə reaksiyasına asetil-transasilaza, 
   
CO                O                 CH
3 
H  O                            O 
 
   CH−CH
2
−O−P−O−CH
2
−C−−C−C−NH−CH
2
−CH
2
−C−NH−CH
2
−CH
2
−SH 
 
   NH                OH              CH
3
 OH 
 
ADZ  polipeptid   
       zənciri 
          O                                        
                                                      
Asetil-KoA-
 
CH
3
−C~S−KoA + CO
2
 + ATF     
karboksilaza
                         
                                        O 
 
                 HOOC−CH
2
−C~S−KoA + ADF + H
3
PO
4
 
                                  Malonil-KoA 

359 
 
malonil  Ko  A-nın  müvafiq  reaksiyasına  isə  malonil  transasilaza 
fermentləri  kataliz  edirlər.  Bu  proseslər  bir  sıra  mərhələlərdən 
ibarətdir. 
1. Birinci mərhələ asetil-Ko A molekulundan sirkə turşusu 
(asetil)  qalığının  transilaza  fermentinin  təsiri  ilə  3-ketoasilsin-
tetazanın  (E
kond
)  sulfhidril  (─SH)  qrupuna  ötürülməsi  ilə  başlayır 
(birinci monomerdən). 
 
 
 
2. İkinci mərhələdə ADZ molekulunun aktiv tutucu sonlu-
ğu ikinci  monomerdən transasilaza fermentinin  katalitik  təsiri  ilə 
molonil-Ko A molekulundan molonil molekulunu qopardıb özünə 
birləşdirir.  
 
 
 
 
 
 
 
 
3.  Üçüncü  mərhələ  kondensasiya  mərhələsi  adlanır. 
Kondensləşdirici  3-ketoasilsintetaza  fermentinin  (E
kond
)  təsiri 
altında  molonil-ADZ  molekulundan  3-ketobutiril  ADZ  molekulu 
əmələ gəlir. 
Göstərilən  bisintez  reaksiyalarında  karbon  dioksid  katali-
zator rolunu oynayır. Hər iki karbon zənciri sintez olunarkən CO
2
 
molekula azad olur (ayrılır).  
 
         O                                                                O 
 
CH
3
−C~S−KoA + HS−E
kond
    
Transferaza     
CH
3
−C−E
kond
 + HS−KoA 
  
 
     
Asetil-KoA                                                            Asetil-E
kond 
                       O                                                               
 
 
HOOC−CH
2
−C~S−KoA + HS−ADZ
     
Transilaza
    
        
 
       Malonil-KoA
                         
                                          O 
  
 
                   HOOC−CH
2
−C~S−ADZ + HS−KoA     
 
                                      Malonol-ADZ 

360 
 
 
4.  Dördüncü  mərhələdə  3-ketobutiril  ADZ  NADH+H
+
 
təsirindən reduksiya olunur.  
 
5.  Beşinci  mərhələdə  əmələ  gəlmiş  3-oksibutiril-ADZ 
molekulu  3-asildehidrotaza  fermentinin  təsiri  altında  dehidrota-
siyaya uğrayaraq doymamış karbonil-ADZ molekuluna çevrilir.  
 
6. Altıncı mərhələdə karbonil-ADZ enoilreduktaza (dehid- 
          H           O 
                                                                     
 
CH
3
−C−CH
2
−C~S−ADZ 
       3-Oksiasildehidrataza
 
                                                                     
 
          OH       
       3-Oksibutiril-ADZ
             
                       
 
                           H            O 
 
                  CH
3
−CH=CH−C~S−ADZ + H
2
O 
 
                                Krotonil-ADZ     
         O            O 
                                                                          
3-Ketoasetilreduktaza 
CH
3
−C−CH
2
−C~S−ADZ + NADFN + H
+
    
 
                                  H           O 
 
                         CH
3
−C−CH
2
−C~S−ADZ + NADF
+
 
 
 
           
 
                                  OH 
 
                                  3-Oksibutiril-ADZ 
                       O                            O 
                   
 
HOOC−CH
2
−C~S−ADZ + CH
3
−C~S−E
kond
     
3-Ketoasilsintetaza 
 
   Malonil-ADZ                       Asetil-E
kond
 
 
                            O           O 
 
                   CH
3
−C−CH
2
−C~S−ADZ + HS−E
kond
 + CO
2
 
 
                           3-Ketobutiril-ADZ 

361 
 
rogenaza  tiplidir)  fermentinin  təsiri  altında  reduksiya  olunaraq 
butiril ADZ molekuluna çevrilir. Koferment kimi NADFH iştirak 
edir.  
 
7. Yeddinci mərhələdə radikalın qoparılması (atılması) baş 
verir. Prosesin hər bir dövründə zəncirdə əvvəlkinə nisbətən artıq 
2  karbon  atomu  olan  yeni  asil-ADZ-in  əmələ  gəlməsi  ilə  nəticə-
lənir.  
 
     CH
3
─(CH
2
)
4
─C~S─ADZ → CH
3
─(CH
2
)
6
─C~S─ADZ... 
                                  ║                                            ║ 
                                  O                                            O 
 
Bu ardıcıllıq C
16
-ya kimi davam edir.  
8.  Səkkizinci  mərhələdə  tiosteraza  fermentinin  iştirakı  ilə 
palmitin turşusunun qalığı ADZ molekulundan HS–Ko A moleku-
luna keçir.  
 
 
Bu proses tərkibində 16-18 karbon atomu olan yağ turşula- 
rının əmələ gəlməsi ilə başa çatır.  
                        O 
 
CH
3
−(CH
2
)
14
−C~S−ADZ + HS−KoA
        Tioesteraza 
 
                                         O 
 
                 CH
3
−(CH
2
)
14
−C~S−KoA + HS−ADZ 
                         O 
 
CH
3
−CH=CH−C~S−ADZ + NADFN + H
+
    
Enoilreduktaza 
 
             Krotonil-ADZ 
 
                                                  O 
 
                      CH
3
−CH
2
−CH
2
−C~S−ADZ + NADF
+ 
 
                                       Butiril-ADZ 
 

362 
 
9.  Nəhayət  sonuncu  mərhələdə  asil-ADZ-in  tərkibindəki 
asildaşıyıcı  zülal  ayrılır  və  əmələ  gəlmiş  ali  doymuş  yağ  turşusu 
sərbəst hala keçir.  
 
 
 
Ali doymuş yağ turşularının sintezini kataliz edən (sinteta-
zalar)  polifermentlər  ansamblı  yüksək  reaksiya  effektivliyinə 
malikdirlər.  
 
 
12.7 Doymamış ali yağ turşularının biosintezi 
 
Doymamış ali yağ turşuları doymuş ali yağ turşuları kimi 
karbon  zəncirinin  ikiləşərək  çoxalma  yolu  ilə  sintez  olunurlar. 
Çünki onları kataliz edən fermentlər məməli heyvanlarda və insan 
orqanizmində  mövcud  deyildir.  Doymamış  yağ  turşuları  yalnız 
doymuş  yağ  turşularının  dehidrogensizləşməsi  yolu  ilə  əmələ 
gəlirlər.  Lakin  məməlilərin  orqanizmində üzvi  turşuların  molekul 
zəncirində  sıra  nömrəsi  9-a  qədər  olan  karbon  atomlarını  hidro-
gensizləşdirən  (dehidrogenləşdirən)  fermentlər  vardır.  Onların 
istirakı ilə palmitilolein və olein turşuları sintez edilə bilər. Demə-
li  məməlilərin  toxumalarında  yalnız  nonoentərkibli  doymamış  ali 
yağ turşuları  sintez edilə bilər. Palmitilolein və olein turşularının 
stearin  və  palmitin  turşularından  dehidrogenləşmə  (hidrogensiz-
ləşmə)  yolu  ilə  biosintezində  iştirak  edən  fermentlərə  qaraciyərin 
və piy toxuması hüceyrələrinin mikrosomlarında təsadüf edilir.  
                             O 
 
CH
3
─(CH
2
)
14
─C~S─ADZ + H
2
O 





Deasilaza
 

 

 CH
3
─(CH
2
)
14
─COOH + HS─ADZ 
 

363 
 
Doymamış yağ turşularının dehidrogenləşmə yolu ilə əmə-
lə gəlməsi və karbon zəncirinin uzanması aşağıdakı sxemdə aydın 
görmək olar. 
 
 Doymamış  turşularının  məməlilərin  orqanizmində  sintez 
edilməsi  qeyri-mümkündür.  Orqanizm  linol,  linolein,  araxidon 
turşularını  yalnız  qida  maddələrinin  (yalnız  bitki  mənşəli)  tərki-
bində  mənimsəyir.  Bununla  əlaqədar  göstərilən  turşularıa  əvəze-
dilməz turşular adı verilmişdir. Son vaxtlarda sübut edilmişdir ki, 
məməli heyvanlar qida vasitəsilə  (sorqo, amarant, raps  və  s.  yem 
bitkiləri  ilə  qidalandıqda)  kifayət  qədər  linol  və  linolein  turşuları 
qəbul  etdikdə  onların  qaraciyərində  bu  turşulardan  eykozatrien, 
eyzoatetraen  (araxidon)  və  eykozapenten  turşuları  sintez  oluna 
bilər.  
Tərkibində bir neçə ikiqat rabitə olan üzvi turşuların orqa-
nizmdə mühüm vəzifə daşıması son zamanlar müəyyən olunmuş-
                      O                                                                        O 
 
CH
3
(CH
2
)
16
−C−KoA                   CH
3
(CH
2
)
7
CH=CH(CH
2
)
7
−C−S−KoA 
                                     
NADF + H
+
; O
2 
Stearolil-S-KoA                                     Oleil-S-KoA 
                                              (dehidrogenləşmənin sxemi) 
(genişləndrilmiş sxem)                                                      Malonil-S-KoA 
                                        
                    NADF + H
+ 
                      O                                                                        O 
 
CH
3
(CH
2
)
14
−C−S−KoA              CH
3
(CH
2
)
5
CH=CH(CH
2
)
7
−C−S−KoA 
                                         NADF + H
+
; O
2
 
Palmitoil-S-KoA                                                       Palmitoolenil-S-KoA 
                                              (dehidrogenləşmənin sxemi) 
                                                                        Malonil-S-KoA 
(genişləndrilmiş sxem)          
                   NADFN + H
+
 
                                                                      O 
 
                         CH
3
(CH
2
)
5
CH=CH(CH
2
)
9
−C−S−KoA 
                                                 Sis-vaksenoil-S-KoA 

364 
 
dur.  Belə  ki,  bu  turşular  orqanizmdə  xəstəliktörədici  mikrobların 
fəaliyyətini minimuma endirir. Bioloji aktiv maddələrin (prostaq-
landinlər,  prostatsiklin,  tromboksan,  leykotreinlər  və  s.)  məhz 
tərkibində  bir  neçə  ikiqat  rabitə  olan  ali  yağ  turşularında  əmələ 
gəldiyi sübut olunmuşdur. Doymamış ali yağ turşularına F (essen-
sial) vitamini də deyilir.  
 
 
12.8 Yağların (triqliseridlərin) sintezi 
 
Yağların  biosintezinin  əsas  substratı  1-fosfoqliserin  və 
asil-Ko  A  molekullarıdır.  Sintez  transasilləşmə  reaksiyası  nəticə-
sində  baş  verir.  Bu  prosesdə  1-  fosfoqliserin  molekulu  qliserinin 
fosforlaşmasından  və  ya  fosfodioksiasetonun  reduksiyasından 
alınır. Asil-Ko A molekulu isə yağ turşularının sintez prosesi və β-
oksidləşməsi zamanı əmələ gəlir.  
Əvvəlcə  transasilləşmə  reaksiyası  nəticəsində  fosfatid 
turşusu (fosfatidildipalmitin) əmələ gəlir.  
 
                O                                                                 OH 
 
2C
15
H
31
−C~S−KoA + HO−CH
2
−CH(OH)−CH
2
−O−P=O 
         Palmitil-KoA                                     1-Fosfoqliserin 
                                                                                    OH 
                                                      O 
 
                                       CH
2
−O−C−C
15
H
31
 
 
                                            
                O 
 
Qliserofosfatasiltransferaza
 
                                       CH−O−C−C
15
H
31
 + 2HS−KoA 
 
                                                          OH 
                                       CH
2
−O−P=O 
                                                          OH 
                                              Fosfatidildipalmitin 
                                                (fosfatid turşusu) 
                              

365 
 
 
Əmələ gəlmiş fosfatid turşusu fosfatidatfosfohidrolaza fer-
mentinin  təsiri  ilə  hidrolizə  uğrayaraq  dipalmitinə  (diqliseridə) 
çevrilir. 
 
Diqliserid  yenidən  diqliseridtransasilaza  fermentinin  təsiri 
ilə  asil-Ko  A  molekulu  ilə  tripalmitin  (triqliseridi)  molekulunu 
əmələ gətirir.  
Triqliseridlərin  sintezi  prosesini  sürətləndirən  fermentlər 
qrupuna qaraciyər və s. toxumalarda rast gəlinir.  
 
 
 
12.9 Lipid mübadiləsinin pozğunluqları 
12.9.1 Lipidlərin həzm və sorulmasının pozulması 
 
Yağların  və  lipoidlərin  həzm  olunmasında  mədəaltı  vəzi-
nin ifraz etdiyi fermentlərin (lipazanın) və ödün mühüm rolu var-
dır. Buna görə də, mədəaltı vəzi şirəsinin və ödün bağırsağa tökül-
məsinin  pozulması  yağların  orqanizm  tərəfindən  mənimsənilmə-
sini nəzərə çarpacaq dərəcədə azaldır.  
Mədəaltı  vəzi  şirəsinin  bağırsaq  mənfəzinə  ifraz  edilmə-
sinə maneəçilik törədən xəstəliklər nəcisdə yağların miqdarının  
               O                                                              O 
 
CH
2
−O−C−C
15
H
31
              
Fosfatidatfos-
       CH
2
−O−C−C
15
H
31
 
              O                        
      fohidrolaza                                  
O 
 
CH−O−C−C
15
H
31
 + H
2
O                         CH−O−C−C
15
H
31
 + H
3
PO
4
 
 
                   OH 
CH
2
−O−P=O                                           CH
2
−OH 
                   OH 
  Fosfatidildipalmitin                                             Dipalmitin (diqliserid) 

366 
 
kəskin sürətdə artmasına (steatoreya) səbəb olur.  
Pankreas şirəsinin bağırsaqlara tökülməsinin pozulması ilə 
nəticələnən  xəstəliklər  anadangəlmə  və  qazanılma  ola  bilər. 
Anadangəlmə  xəstəliklərə  pankreas  kanalının  aplaziyasını,  mədə-
altı  vəzinin  hipoplaziyasını  və  fibrozunu  misal  göstərmək  olar. 
Bunlardan mədəaltı vəzinin fibrozu nisbətən çox rast gəlinir.  
Mədəaltı  vəzinin  fibrozu  autosom-resessiv  yolla  nəslə 
verilən irsi  xəstəlikdir. Bu xəstəlik zamanı mədəaltı  vəzinin  selik 
ifraz  edən  hüceyrələrində  fermentativ  dəyişikliklər  baş  verir  və 
onlardan  ifraz  edilən  şirə  yüksək  suvaşqanlığa  malik  olduğuna 
görə,  tədricən  vəzin  parenximasını  fibrozlaşdırır.  Yaşlı  şəxslərdə 
pankreatik steatoreyaya kəskin və xronik pankreatidlərə, həmçinin 
mədəaltı vəzinin axacağının tutulması kimi xəstəliklərə də təsadüf  
etmək olar.  
 Öd  axacağının  tutulması,  xolesistit  (öd  kisəsinin  iltihabı) 
və  öd  ifrazının  pozulması  ilə  müşayiət  olunan  bəzi  qaraciyər 
xəstəlikləri  (məsələn  Botkin  xəstəliyi)  zamanı  bağırsaqlarda 
yağların həm  həzmi, həm  də sorulması azalır, çünki  bağırsaqlara 
düşmüş yağlar əvvəlcədən ödün təsiri ilə emulsiyalaşdıqdan sonra 
həzm  olunurlar.  Yağların  parçalanması  nəticəsində  əmələ  gələn 
üzvi  turşular  isə  yalnız  öd  turşuları  ilə  kompleks  birləşmələr 
(xolein  turşuları)  əmələ  gətirdikdən  sonra  bağırsaq  divarından 
sorulur.  Bağırsaq  möhtəviyyatında  ödün  miqdarı  azaldıqda, 
yağların  parçalanması  nəticəsində  əmələ  gələn  üzvi  turşuların 
hamısı xolein turşularına çevrilə bilmir və buna görə də bağırsaq 
divarın-dan  sorulmur.  Belə  hallarda  nəcis  bozumtul-ağ  rəngdə 
olur,  onun  tərkibində  çoxlu  miqdarda  parçalanmamış  yağlar  və 
sorulmamış yağ turşuları aşkar edilir (axolik nəcis).  
Bəzi  mədə-bağırsaq  xəstəliklərində  (kəskin  enterokolit, 
dizenteriya,  bağırsaq  vərəmi,  qastritlər  və  s.)  qida  maddələrinin 

367 
 
həzm sistemində hərəkəti sürətlənir və bağırsaq divarlarının selikli 
qişasında  anatomik  dəyişikliklər  meydana  çıxır  ki,  bunlar  da 
yağların sorulmasının pozulmasına səbəb ola bilər. 
Qida  maddələrinin  tərkibindən  yağların  və  lipoidlərin 
tamamilə çıxarılması  yolverilməz haldır, çünki onların qida mad-
dələrinin  tərkibindən  çıxarılması  nəticəsində  orqanizm  yağlarda 
həll olan vitaminlərdən (A, D, E, K) və əvəzedilməyən yağ turşu-
larından  (linol  – 
C
17
H
31
COOH, 
linolen  – 
C
17
H
29
COOH
)  məhrum 
olur.  
 
 
 12.9.2 Lipidlərin aralıq mübadiləsinin pozğunluqları 
 
12.9.2.1.  Qaraciyər  piy  infiltrasiyası.Yağların  və  yağa-
bənzər  maddələrin  mübadiləsində  qaraciyərin  çox  mühüm  rolu 
vardır.  Qaraciyər  üzvi  turşuların  parçalanmasının  və  sintezinin 
mərkəzi  üzvüdür;  neytral  yağlar  və  keton  cisimcikləri  əsas 
etibarilə  bu  orqanda  sintez  olunur.  Bundan  əlavə,  qaraciyərdə 
doymuş turşulardan hidrogensizləşmə yolu ilə doymamış turşular 
əmələ  gəlir  və  orqanizm  üçün  çox  əhəmiyyətli  olan  fosfatidlər 
sintez  edilir.  Qaraciyərdə  əmələ  gəlmiş  fosfolipidlər  başqa 
toxumalara  neytral  yağlara  nisbətən  asanlıqla  daşınır  və  triqlise-
ridlərin  sintezinə  sərf  olunur.  Fosfatidlərin  sintezinin  pozulması 
lipidlərin  qaraciyərdən  digər  orqanlara  daşınmasını  çətinləşdirir 
ki, bu da piy infiltrasiyası və ya distrofiyası adlanan patoloji halın 
meydana çıxması ilə nəticələnir.  
Normal halda çiy qaraciyərin ümumi çəkisinin 5%-ə qədə-
rini  yağlar  təşkil  edir,  lakin  piy  infiltrasiyası  zamanı  onların 
miqdarı 40 – 60%-ə çata bilər. Piy infiltrasiyası qaraciyərin bütün 
əsas funksiyalarını zəiflədən ağır patoloji prosesdir. Qəbul edilən 

368 
 
qida  madələrinin  tərkibində  lesitinlərin  miqdarının  artmasının  bu 
pro-sesin  qarşısının  alınmasında  mühüm  əhəmiyyəti  vardır. 
Məlumdur  ki,  lesitinlər  insan  və  heyvan  toxumalarında  sintez 
olunur.  Lakin  qida  maddələrinin  tərkibindən  lipotrop  amillərin 
çıxarılması  lesitinlərin  toxumadaxili  sintezini  dayandırır.  Lipo-
trop amillər – yağların qaraciyərdən digər toxumalara daşınmasını 
asanlaşdıran  maddələrdir.  Bu  maddələrdən  bəziləri  qida  vasitəsi 
ilə  əldə  edilir  (ekzogen  lipotrop  amillər),  bəziləri  isə  orqanizm 
tərfindən  sintez  olunur  (endogen  lipotrop  amillər).  Xolin,  əvəz-
edilməyən  aminturşular  (metionin),  inozit,  panqam  turşusu  (B
15
 
vitamini) və s. ekzogen lipotrop amillərə misal ola bilər. Heyvan-
lar  üzərində  aparılan  təcrübələr  göstərmişdir  ki,  uzun  müddət 
tərkibində  həm  lesitinlər,  həm  də  yuxarıda  göstərilən  ekzogen 
lipotrop amillər olmayan qida maddələrinin qəbulu qaraciyərin piy 
infiltrasiyasının meydana çıxması ilə nəticələnir. Lipotrop amillər 
qaraciyərdə lesitinlərin sintezini sürətləndirməklə  piy infiltrasiya-
sının  qarşısını  alır.  Xolin  və  əvəzedilməyən  yağ  turşuları  bilava-
sitə  lesitinləri  sintezinə  sərf  olunur,  digər  lipotrop  amillər  isə  bu 
prosesə dolayı yolla təsir edir. Məsələn, metionin xolinin endogen 
sintezində  metil  qruplarının  donoru  kimi  iştirak  edir;  südün 
tərkibinə daxil olan zülali maddə - kazein metioninlə zəngin oldu-
ğuna  görə,  lipotrop  təsir  göstərir.  Xolinin  toxumadaxili  oksidləş-
məsinin məhsulu olan betain də lipotrop təsirə malikdir. O, metio-
ninin  tərkibindəki  metil  qrupunun  ayrılması  nəticəsində  əmələ 
gələn  homosisteini  metilləşdirərək,  metioninə  çevirir.  Panqam 
turşusu  biokimyəvi  proseslərdə  metil  qruplarının  daşıyıcısı  kimi 
iştirak  etməklə,  xolinin  sintezini  sürətləndirir.  İnozitin  lipotrop 
təsirinin mexanizmi hələlik məlum deyil.  
Endogen mənşəli lipotrop amillərdən biri – mədəaltı vəzi-
nin  xırda  axacaqlarının  divarlarının  epitel  hüceyrələrində  hazırla-

369 
 
nan  lipokaindir.  Bu  hormon  qaraciyərdə  fosfatidlərin  sintezini  və 
yağ  turşularının  oksidləşməsini  sürətləndirməklə  piy  infiltrasiya-
sının  qarşısını  alır.  Şəkərli  diabet  xəstəliyinə  tutulmuş  şəxslərdə 
qaraciyərin piy infiltrasiyasının və ya distrofiyasının əmələ gəlmə-
si,  əsasən,  lipokainin  sekresiyasının  azalması  ilə  əlaqədardır. 
Lakin  bu  prosesdə  insulinin  də  müəyyən  rolu  vardır.  Onun  çatış-
mazlığı  qaraciyərdə  həm  qlikogenin  miqdarının  azalmasına,  həm 
də yağların artmasına səbəb olur.