N xolmatov. N. Im om ova makro va mikro

larda maqsad f o iz stavkasi­
ning barqarorligini ta'minlash
bo'lsa, Markaziy 
Bank 
pul
taklifini 
oshirishga 
majbur
bo’ladi. Bu tadbir yu m shoq
pul 
kredit 
siyosati 
deb
244

---

yuritiladi.
3.
Qattiq pul-
kredit
siyosati
H ard
monetary
policy
Твёрдая
мопетарн
ая
политика
Pul 
massasining 
ko'payib
ketishiga 
yo'l 
qo'ymaslik
uchun pul taklifini cheklash
siyosatini qo'llash fo iz stav­
kasining ko'tarilishiga olib ke­
ladi va bu siyosat qattiq pul-
kredit siyosati deb yuritiladi.
4.
Ochiq
bozordagi
operatsi-
yalar
Open-
market
operations
Операции
на
открытом
ры нке
Pul bozorida muomalada pul
miqdori ortiqchaligi mavjud
deb faraz qilamiz. Tabiiyki
Markaziy bank ortiqcha pul
massasini 
kamaytirish 
yoqi
y o Lq qilishga xarakat qiladi.
Buning uchun. u ochiq bo-
zorda o'z in in g qimmatli q o ­
g'ozlarini aholi va banklarga
taklif etadi, ular esa uni xarid
qila boshlaydilar.
5.
Hisob-
kitob
stavkasi
Discount
rate
Учётная
ставка
Pul - kredit siyosatini amalga
oshirishning yana bir vositasi,
bu hisob-kitob stavkasi siyo-
satidir. Xisob-kitob stavkasini
Markaziy 
bank 
belgilaydi.
Agar ushbu stavka past b o'l-
sa, unda tijorat banklari ko'p-
roq kredit olishga xarakat
qiladilar.
6.
Majburiy
hank zaxira
me'yori
Reserve
re quire me
nts
Нормы
peiepeupo
вания
Pul 
kredit 
siyosatinin g
vositalaridan 
yana 
biri 
bu
majburiy bank zaxira me'yo-
rini 
o'zgartirish 
siyosatidir.
Majburiy bank zaxira me'yo-
rini Markaziy bank belgilaydi
va uni o ’zgartirib turadi.
7.
IDTTS
m aqsadi -
Role o f
govern me
Роль
государст
ijtimoiy 
va 
iqtisodiy 
bar-
qarorlikni ta'minlash. barqa-

---

nt in
regulation
o f economy
iш в
регулиро­
вании
экономики
ror iqtisodiy o 'sish g a erishish
hamda 
uning 
o'zgaruvchan
sharoitlarga moslashtirishdan
iborat.
8.
Pul taklifi
№
M oney
supply
Предло­
жения
денег
o Lz 
ichiga 
bank 
tizimidan
tashqaridagi naqd pullar (S)
va zarur bo'lganda ( D ) iqti­
sodiy agentlar bitimlar uchun
ishlatishi 
mumkin 
bo'lgan
depozitlarni oladi: M s = S +D .
9.
Pul
M oney
Д еньги
iqtisodiyot subyektlari mulki-
ning bir turi bo'lib . mulkning
boshqa turlaridan ikki xususi-
yatiga 
ko'ra 
farq 
qilad:
birinchidan. pul yuqori likvi-
dliliklar, ya'ni qisqa muddat-
da, sezilarsiz sarf - xarajatlar
bilan 
boshqa 
buyumga
ayirboshlanish 
qobiliyatiga
ega: 
ikkinchidan 
baholar
o'zgarm as bo'lgan sharoitda
pul yoki hech qanday
daromad keltirmaydi.
10
Pul
multiplika
tori
The money
multiplier
Д енеж ный
мульт ип­
ликат ор
( C r + 1 )/ ( C r + rr) nisbat pul
m u l t i p l i k a t o r i
deb yuritilib bir
so'm lik pul bazasi hisobiga
necha 
so'm lik 
pul 
taklifi
yuzaga kelishini ko'rsatadi
Demak, pul taklifi pul bazasi
va 
pul 
multiplikatori 
miq-
doriga 
b og'liq
ekan.Pul
multiplikatori pul bazasining
bir 
miqdorga 
oshishi
natijasida pul taklifi qanday
o'zgarishini ko'rsatadi.

---

18 - M A V ZU : D A V L A T N IN G FISK A L SIY O SA T I
M avzuning <> ‘tfuv maqsadi:
T alabalarda davlat byudjelining niohiyati va fun ksiya la ri, davlat
hyudjeti xarajatlari, so liq la rn in g turlari va fu n ksiya la r, byudjeI
— 
soliq siyo sa tin in g m ohiyati va itsullari, diskret va nodiskret fiska l
sivosat, 
byudjeI taqchilligi va urtiqchaligi, m onetar va fiska l
siyo sa tn in g bir-biriga b o g 'liq /ig i h a q id a bilim va ko 'n ikin a la rn i
shakllanlirishdan iborat.
Tushunchalar va tayanch iboralur
D avlat byudjeti, soliqlar, Laffer egri ehizig'i, soliq sta vka si
, 
diskret va nodiskret fiska l sivosat, ekspansion va restriksion fisk a l
sivosat, denial byudjeti defitsiti va profitsiti, davlat bvudjeti dejitsitini
qoplushning inflatsion va noinflatsion y o jlari.
A sosiy savollar
1. Davlat byudjeti va uning tarkibi
2. Soliq tizimini shakllantirish tamoyili
3. Davlatning byudjet —soliq siyosati
4. Byudjet defitsiti va uni moliyalashtirish yo'Ii
1. D avlat byudjeti va uning tarkibi
Davlat byudjeti -
markazlashgan pul fondlari yig/indisi. Davlat
byudjeti — hukumatning daromadlar va xarajatlarining moliyaviy hisobi.
D avlat xarajatlari -
aholi ehtiyojlarini ijtimoiy nematlar bilan
qondirish maqsadida m oliyaviy resurslarini taqsimlash va qayta
taqsimlash orqali pul resurslaridan maqsadli foydalanishdir.
D avlat xarajatlarining y o ‘nalishluri:
- Milliy xavfsizlik;
- Ijtimoiy xarajatlar;
- Davlat qarzlariga xarajatlar;
- M a ’muriy boshqaruv xarajatlari;
Davlat xarajatlarini amalga oshirishning asosiy yo ‘nalishlari;
-T ovar va xiz m atlam in g davlat xaridi;
-Jamiyatni ijtimoiy ne'matlar bilan ta’minlash;
- Korxonalarni subsidiyalash;
- Ijtimoiy h im oya dastur doirasida transfertlarni amalga oshirish;

---

Davlat daromadlari:
(soliq va nosoliq tusluimlar)
- Daromad solig'i;
- Foyda solig'i;
- Mulk solig'i:
-QOS;
- Bojxona bojlari;
- Aktsiz to'lovi;
2. Soliq tizim ini shakllantirish tam oyili
Soliqlar - davlat tomonidan yuridik va jism oniy shaxslardan
majburiy ravishda undiriladigan to'lovlar
Soliqlar ikki turga bo'linadi: to'g'ri soliqlar (daromad solig'i.
foyda solig'i, mulk so lig 'i) egri soliqlar (QQS. bojxona bojlari, aktsiz
to'lovi).
Soliq tizim ini shakllantirish tamoyillari:
1. Iqtisodiy samaradorlik
2. Ma'muriy oconlik oddiylik;
3. Qayishqoq;
4. S iy o siy javobgarlik;
5. Adolatlilik;
Soliq tushum i -
davlat byudjeti daromadlari va soliq stavkasi
o'rtasidagi bog'liq lik Laffer egri c h iz ig 'i deyiladi. Korxonalarga
nisbatan soliq stavkalarini oshirib yuborilishi, ularning investitsiyalash
faolligini susaytiradi, iqtisodiy o'sishni sekinlashtiradi. oqibatda soliq
tushumlari ham kamayadi.
3. D avlatn in g b yu d jet —soliq siyosati