N xolmatov. N. Im om ova makro va mikro

ishsizlik
Frictional
unemploym
Фрикцион­
ная
ishsizlikning bu tun ko'ngilli
ishsizlikdir.Ko'ngilli ishsizlik

---

ent
безрабо­
тица
ish qidirish va kutish bilan
bog'liqdir. «Friksion» atamasi
mehnat bozorida m a ’lum bir
tebranishlar bo'lib turishini,
mehnat bozoridagi m uvoza-
natga bir zumda erishib
bo'lm asligini ta'kidlaydi.
3.
Tarkibiy
ishsizlik
Structural
unem ploy­
m ent
Структур
пая
безрабо­
тица
ishsizlikning bu turi iqtiso-
diyotn in g tarkibiy o'zgaris h-
lariga, demak, ishchi kuchiga
bo'lgan talabning tarkibiy
o'zgaris higa bog'liqdir.
4.
Tabiiy
ishsizlik
N atural
unemploym
ent
Естест­
венный
уровень
безрабо­
тицы
Friksion va tarkibiy ishsizlik-
la m in g
yig 'ind isi. 
«Tabiiy
ishsizlik» 
atamasi 
ushbu
darajaning m e'yorda ekanligi-
ni. iqtisodiyotga ichdan xos
ekanligini 
ta'kidlash 
uchun
ishlatiladi. 
Bu 
ishsizlikning
en g yaxshi darajasidir. 
Bir
tomondan, lining darajasi re-
surslarning bandlik m uam m o-
si haqida gapiradigan darajada
yuqori 
bo'im aydi, 
ikkinchi
tomondan, u mehnat bozo-
rining 
moslash uvchanligini
ta’minlash va so g 'lo m raqobat
elementlarini 
hosil 
qilish
uchun yetarlidir.
5.
ishsizlik
- ning
inflyat-
siyani
tezJash-
tirmay-
digan
darajasi
NAIRU-
not-
acceleratin
g-inflation-
ra te-of
unemploym
ent
Естест­
венный
уровень
безрабо­
тицы
Ishsizlikning tabiiy darajasi.
Bu nom mashhur maqsadlar
d ilem m asin ing - inflyatsiyaga
qarshi kurash yoki ishsizlikka
qarshi kurash m uam m osining
tahlilidan ham kelib chiqadi.
Q is q a
muddatli oraliqlarda bu
ikki 
vazifani 
bir 
paytda

---

bajarishning imkoni yo'q .
6.
Siklik
ishsizlik
Cyclic
unemploy­
ment
Цикличная
безрабо­
тица
iqtisodiy siklning s o ‘nish bos-
qichi tufayli vujudga kelgan
ishsizlikdir. S o ‘nish bosqichi-
da ishlab chiqarishning faol-
ligi susayadi, ay rim korxona-
laryopiladi. natijada ishsizlik
ortadi. Ishsizlikning amaliy va
Labi iydarajalari o'rtasidagi
farq siklik ishsizlik ko'rsat-
kichini tashkil qiladi. Siklik
ishsizlik 
- 
salbiy 
iqtisodiy
hodisadir. U ning borligi iqti-
sod iyotnin g 
to'liq 
bandlik
darajasida 
faoliyat 
ko'rsat-
mayotganligini, demak,
Y alM n in g potensial darajasi-
ga erishilmayotganligini
bildiradi.
7.
Ouken
qonuni
Law o f
Oaken
Закон
Оукена
agar 
ishsizlikning amaldagi
darajasi 
ishsizlikning 
tabiiy
darajasidan 1 
foizga yuqori
bo'lsa, 
joriy 
Y a lM n in g
potensialY alM ko'rsatkichdan
ortda qolishi 2,5 foizni tashkil
qiladi. 
Boshqacha 
qilib
aytganda, siklik ishsizlikning
har bir foizi Y alM b o'y ich a
2,5 f o iz ortda qolishga sabab
bo'ladi.
8.
Iqtiso-
diyotda
gisterezis
Gisterezi-
sin economy
Гистере­
зис в
экономике
(yunon. «gisterezis» - ortda
qolish) 
— 
ayrim 
makro­
iqtisodiy 
chora-tadbirlarning
uzoq vaqt saqlanib qoluvchi
oqibatlari, 
boshqacha 
qilib
aytganda. 
tabiiy 
darajaga
■*■*7

---

qaytmasligidir.
9.
Klassik
maktab
vakillari
School o f
classics
Ш кола
классиков
Klassik 
maktab 
vakillari
davlatning 
mehnat 
bozori
faoliyatiga qisman aralashuvi
tarafdorlaridir: 
davlatning
passivligi 
bozorning 
o 'z -
o'z ini tartibga solish kuchlari
to'liq namoyon bo'lish iga
imkon beradi.
10
Keyns
maktabi
vakillari
School o f
Keynes
Ш кола
Кейнса
Keyns 
maktabi 
vakillari
mehnat bozoridagi gisterezis
va qiyinchiliklarni rad etma-
gan 
holda, 
davlatning 
ish
o'rinlarini tashkil qilish va
iqtisodiyotda bandlik muam-
molarini 
hal 
qilish 
orqali
toMovga 
layoqatli 
talabni
tartibga solishga qaratilgan
faol aralashuvini voqlaydilar.
16 - M A V Z U : I N F L Y A T S I Y A
Mavzuning o ‘quv maqsadi:
Talabatarda inflyatsiya tushimchasi va uning turlari, talah va
taklif inflyatsiyasi, inflyatsiya va ishsizlik: Fillips egri chizig'i,
hukumatning inflyatsiyaga qarshi siyosati, inflyutsivaning oqibat-
larihaqida bilini va ко 'nikmalarni shakllantirishdan iborat.
Tushunchalar va tayanch iboralar
Inflyatsiya, kevnschilar maktahi namovondalari, neoklassik von-
doshuv tarafdorluri, inflyatsiya darajasi, ochiq namovon bo 'luvchi
inflyatsiya, vashirin inflyatsiya, talah inflyatsiyasi, taklif inflyatsiyasi,
kutilayotgan inflyatsiya, kutilmagan inflyatsiya. Fillips egri chizig'i,
antiinflyatsiya siyosati
Asosiy savollur
1. Inflyatsiya tushimchasi va uning turlari
2. Talab va taklif inflyatsiyasi.
3. Inflyatsiya va ishsizlik: Fillips egri chiz ig 'i
4 
Hukumatning inflyatsiyaga qarshi siyosati
2 2
X

---

Pul chop etish soliqqa tortishning
bosh tortish eng qiyin bo'lgan va ayni paytda eng zaif,
qoMidan boshqa hech narsa kelm aydigan h ukum atnin g
ham q o ‘lidan keladigan shaklidir.
Jon M. Keyns, angliyalik iqtisodchi
Inflyatsiya iimumjahon miqyosidagi iqtisodiy m uam m o silatida
X X asrda. oltin standartidan v o z kechilib, davlat xarajatlarini
moliyalashtirishning inflyatsion usuli keng tarqalgandan paytdan
boshlab 
keskin 
namoyon 
bo'la 
boshladi. 
Barcha 
rivojlangan
mamlakatlarda X X asr davomida narxlar oshib bordi. Inflyatsiya
rivojlanayotgan mamlakatlami egallab oldi, ularning ko'pchiligi
giperinflyatsiya g'alayonlarini ham boshdan kechirdilar. Bir qator
mamlakatlarning X X asr oxirida bozor iqtisodiyotiga o'tishi bu
mamlakatlarda 
ham 
kuchli 
inflyatsion 
tendensiyalarni 
vujudga
keltirdi. Inflyatsiya m uam mosi R ossiy a uchun ham dolzarb m uam m o
bo'lib qoldi. Bularning barchasi inflyatsion jarayonlarni, shuningdek,
inflyatsiyaga qarshi siyosatni am alga oshirishning mumkin bo'lgan
variantlarini tahlil qilishni taqozo etmoqda.
1. Inflyatsiya tu shunchasi va uning turlari
Inflyatsiya -
mamlakatda umumiy narxlar darajasining o'sishidir.
Bu ta'rifda "umumiy'- degan so'zga e ’tibor qaratish lozim. Shuni nazarda
tutish kerakki, inflyatsiya haqida s o 'z yuritganimizda bizni qandaydir
ay rim bozorlardagi tovar yoki xizmatlarning narxi oshganligi
emas, balki aynan narxlar darajasining umumiy o'sishi qiziqtiradi.
Inflyatsiya (lotincha inflatio - shishish, bo‘rtish, tarang-
lashish) 
_ m a'lum davr mobaynida mamlakatda baholar o'rtacha
(um um iy ) darajasining barqaror o's ishi, pulning xarid qobiliyatini
uzoq muddatli pasayishi.
Umuman olganda 
inflyatsiya pul 
muomalasi 
qonunlarining
buzilishi shakli sifatida makroiqtisodiy m uvozanatning buzilishini,
talab va taklif nomutanosibligini anglatadi.
Keynschilar m aktabi namoyondafari
bunday nomutanosib likning
sababi to'liq bandlik sharoitida talabning haddan ziyod b o'lish id a deb
bilishadi. Boshqacha aytganda yalpi talabni ko'paytirish inflyatsiyaga
olib kelmaydi deb hisoblashishadi.

---

N eoklassikyondoshuv tarafdorian
inflyatsiyaning manbai ishlab
chiqarishning haddan ziyod o'sishida. ishlab chiqarish xarajatlarining
ko'payishida deb bilishadi. Dem ak keynschilar inflyatsiyaga talab
tomonidan. neoklassiklar esa taklif tomonidan y o n d o sh ish a d i1.
Inilyatsiya nafaqat pul m uom ala sin in g izdan chiqishi, balki butun