Namangan davlat universiteti «fuqarolik jamiyati»

III. Асосий назарий қисм (маъруза машғулотлари)
Фуқаролик жамияти фанининг предмети, объекти, максад ва вазифалари
Фуқаролик жамияти ижтимоий хаётнинг феномени. Фуқаролик жамияти инсоният тараққиётининг - юкори боскичи. Фуқаролик жамияти куриш мамлакатимизнинг асосий стратегик пировард максади. Фуқаролик жамияти тушунчасининг келиб чикиши ва унинг шаклланишининг асослари. Фуқаролик жамияти фанининг предмети ва объекти. Фуқаролик жамияти фанининг максади, укув, илмий, амалий ва тарбиявий вазифалари, функциялари. Фуқаролик жамияти фанининг бошка ижтимоий фанлар билан узаро богликлиги ва узига хос хусусиятлари.
Фуқаролик жамияти ғоялари эволюцияси
Фуқаролик жамияти тушунчасининг тарихий илдизлари ва уларнинг турли тавсифлари. Шарк ва Гарб цивилизацияларида фуқаролик жамияти тушунчасига оид узига хос ёндшувлар. Фуқаролик жамиятининг антик парадигмаси. Шарқ мамлакатларида фуқаролик жамияти хакидаги илк карашлар. Ўрта асрларда фуқаролик жамияти гояларининг ривожланиши. Янги даврда фуқаролик жамиятининг парадигмаларини яратилиши. Ғарб мамлакатларида фуқаролик жамияти парадигмасининг ривожланиш анъаналари. Шарқ цивилизациясида Янги даврда фуқаролик жамияти парадигмасининг узига хослиги. Фуқаролик жамиятининг замонавий концепциялар.
Жаҳон тажрибасида фуқаролик жамияти институтлари фаолияти
Ғарб мамлакатларида фуқаролик жамияти институтлари шаклланишининг ўзига хос хусусиятлари. XX аср охири - XXI аср бошида дунё миқёсида глобаллашув жараёнлари чуқурлашиши, маънавий-ахлоқий инқироз кучайиши шароитида Ғарб мамлакатлари фуқаролик жамияти институтлари ўртасидаги камкорлик сиёсати. Хозирги даврда АҚШ, Франция ва Германияда ННТнинг фаолияти ва уларни расмийлаштириш тартиблари. Жанубий Шаркий Осиё мамлакатларида фуқаролик жамияти институтлари фаолиятининг ўзига хос жихатлари.
Фуқаро, фуқаровийлик ва фаол фуқаролик позицияси
Фуқаровийлик тушунчаси. Фуқаровийликнинг асосий белгилари ва мезонлари. Фуқаронинг уз хак-ҳуқуқларини тушунииш ва уни амалиётда куллаш куникмаси ва бошка фуқароларнинг хак-ҳуқуқларини курмат қилиши. Фуқаронинг уз хатти-харакати учун шахсий жавобгарлиги. Фуқаронинг давлат ва жамият олдида уз ҳуқуқий ва аклокий масъулиятини англаши. Фуқаровийликни фаоллик нуқтаи назаридан шартли равишда даражаларга булиш ва унга таъсир курсатувчи омиллар. Фуқаролик онгининг жамият каётида турли шаклларда намоён булиши ва узига хос хусусиятлари. Фуқаровий онг жамиятни бирлаштирувчи куч сифатида.
Қонун устуворлиги - фуқаролик жамиятининг мух,им омили
Қонун устуворлиги тушунчаси. Фуқаролик жамияти куришда қонун устуворлиги тамойилининг мустаккамланиши. Ҳокимиятларнинг бўлиниш тамойили ва концептуал асослари. Конституция ва қонунларда адолат ҳамда инсон манфаатларининг устуворлиги. Қонун устуворлигини таъминлаш механизмларининг ишлаб чиқилиши. Фуқароларда қонунга итоаткорлик туйгусини шакллантириш. Суд-ҳуқуқ тизимини ислок қилиш. Демократик талабларга мутаносиб келадиган мустаккам қонунчилик базасининг яратилиши.
Сайлов ҳуқуқи эркинлиги - фуқаролик жамиятининг шарти
Эркин сайловлар фуқаролик жамиятининг асосий белгиси. Сайлов тушунчаси ва турлари. Халқаро сайлов стандартлари ва Ўзбекистон қонунчилиги. Сайловнинг асосий тамойиллари. Давлатнинг асосий органлари сайланиши, уларнинг сайловчилар олдида кисоб бериши, тайинлаш йули билан шаклланадиган давлат органларининг сайловчи ташкилотлар олдидаги жавобгарлиги. Фуқароларнинг сиёсий-ижтимоий жихатдан етуклиги унинг ижтимой каётида фаол иштирок этиши билан белгиланиши. Эркин сайловларни ўтказишда оммавий ахборот воситаталарининг роли.
Коррупцияга карши кураш - фуқаролик жамиятини ривожлантиришнинг
устувор шарти
Коррупция ва унга карши кураш тушунчаси. Коррупцияга карши кураш борасида халкаро ҳуқуқий кужжатлар. Бирлашган Миллатлар Ташкилоти комийлигида қабул қилинган ЭКОСОС (БМТнинг иқтисодий ва ижтимоий кенгаши)нинг Коррупцияга карши кураш резолюцияси (1995 йил), Давлат мансабдор шахсларининг халкаро ахлок кодекси (1996 йил). Миллатлараро уюшган жиноятчиликка карши кураш конвенцияси (2000 йил).
2008 йил июл ойида Ўзбекистон Республикасини БМТнинг “Коррупцияга карши кураш конвенцияси”га кушилиши. Ўзбекистон Республикаси “Коррупцияга карши курашиш тўғрисида”ги қонуни.(2017 йил феврал). Коррупция фуқаролик жамияти ривожланишига зид булган салбий вокийлик. Коррупцияга карши кураш ишларида фуқаролар ҳамда фуқаролик жамияти институтларининг иштирок этиши.
Ўзбекистонда фуқаролик жамиятини барпо этишнинг илмий-методологик,
назарий асослари.
Ўзбекистон Республикаси биринчи Президенти И.Каримов томонидан мамлакатимизда янги ҳуқуқий демократик давлат ва фуқаролик жамиятини барпо қилишнинг концептуал заминларининг асослаб берилиши. Ривожланган мамлакатларнинг тараққиёт моделлари. Тараққиётнинг “Ўзбек модели”ни яратилишининг сиёсий- ижтимоий, тарихий асослари. асосий тамойиллари, мохияти ва узига хос хусусиятлари. Мамлакатни янгилаш ва модернизация қилиш - фуқаролик жамиятини ривожлантиришнинг устувор шарти. Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантиришнинг 2017-2021 йилларга мулжалланган “Ҳаракатлар стратегияси”нинг асосий йуналишлари.
Ўзбекистонда фуқаролик жамияти институтларининг шаклланиши ва ривожланиши
Фуқаролик жамиятининг шакллантириш ва ривожлантиришда демократик институтларнинг тутган ўрни. Кўппартиявийлик - фуқаролик жамият барпо этишнинг муҳим шарти. Сиёсий партияларнинг Олий Мажлис Сенат, Қонунчилик палатаси, халк депутатлари кенгашларидаги фаолиятини такомиллаштириш. Ўзбекистонда нодавлат нотижорат ташкилотларининг фуқаролик жамияти институти сифатида ривожланиши учун яратилган шарт-шароитлар. Ўзбекистонда фуқаролик жамияти институтларини ривожлантириш истиқболлари.
Ахборот сохасини ислох қилиш, ахборот ва сўз эркинлигини таъминлаш.
Фуқаролик жамиятини барпо этиш жараёнида ахборот сохасини ислох қилиш, сўз ва ахборот эркинлиги. Оммавий ахборот воситаларини жамиятни демократлаштириш ва фуқаролар эркинлигини таъминлашнинг муҳим шарти сифатида. Ахборот ва сўз эркинлигини таъминлашнинг асосий усуллари. (Очик мулокот, Халкаро Пресс клуб, Ёшлар Пресс клуби) Фуқароларнинг электрон мурожаатлари ва “Халқ қабулхоналари” .
Фуқароларнинг узини узи бошкариш органлари.
Ўзбекистонда демократик жамият барпо этишда фуқароларнинг узини узи бошкариш органларининг ўрни. “Кучли давлатдан - кучли фуқаролик жамият сари” концепцияси. Махалла фаолиятининг ташкилий асосларини янада такомиллаштириш, унинг вазифалари куламини кенгайтириш, давлат хокимияти ва бошкарув органлари билан узаро якин муносабатларини таъминлаш. Фуқароларнинг ўзини узи бошқариш органлари фаолиятини такомиллаштиришнинг асосий йўналишлари.
Жамоатчилик назорати ва давлат органлари фаолиятининг очиклиги.
Жамоатчилик назорати тушунчаси. Жамоатчилик назорати тизими, субъектлари, шакллари ва турли куринишлари. Ваколатли фуқаролик жамияти институтларининг давлат хокимияти органлари устидан жамоатчилик назорати. Давлат органлари фаолиятининг очиклигини таъминлаш механизмлари. Жамоатчилик назорати тўғрисидаги қонуннинг қабул қилиниши ва унинг аҳамияти.
Ижтимоий шериклик.
Ижтимоий шериклик тушунчаси ва унинг талкинлари. Ижтимоий шерикликнинг ривожланишининг назарий-ҳуқуқий асослари. Х,амкорлик ва ижтимоий шериклик. Ижтимоий шерикликнинг турлари, максад ва вазифалари, субъектлари, ташкилий- ҳуқуқий механизмлари. Ижтимоий шериклик тўғрисидаги қонуннинг қабул қилиниши ва аҳамияти.
Фаол фуқаролик позициясига эга булган ёш авлодни тарбиялашнинг
асосий йуналишлари.
Фуқаролик позицияси тушунчаси ва уни шакллантирадиган асосий омиллар. Ёшларда фуқаролик позициясини шакллантиришнинг ижтимоий-маънавий ва ахлокий жихатлари. Фуқаролик жамиятини ривожлантиришда фуқаролик маданияти ва масъулиятининг ўрни. Ўзбекистонда ёшларга оида давлат сиёсати. Ёшлар бугунги ва эртанги кунимизнинг ҳал қилувчи кучи. Баркамол авлод - юрт таянчи. Ёшлар масъулиятини оширишнинг ташкилий-амалий жихатлари. Ёшлар фаоллигини оширишда Ўзбекистон Ёшалар иттифоқининг ўрни.
IV. Семинар машғулотларини ташкил этиш буйича курсатма ва
тавсиялар
“Фуқаролик жамияти” фани буйича семинар машғулотларида маърузада баён қилинган назарий билимларни мустахкамлаш, фан буйича олинган билимларни кенгайтириш ва чукурлаштириш, талабаларнинг илмий-тадкикот ишларини олиб бориш ва билиш кобилиятларини устириш, назарий ўқитиш жараёнида эгалланган билимларнинг амалиётга тадбик этилишига алохида эътибор каратилади. Замонавий педагогик технологиянинг интерфаол усуллари ёрдамида утказилган семинар машғулотларидан асосий мақсад - талабаларнинг фаол ишлаши ва мустақил фикрлаши, узини узи бахолаш ва бошкаларнинг фикрларини ҳурмат қилиш, мустақил ишлаш ҳамда гуруҳда ишлаш кўникмаларини шакллантиришдан иборат.
Фуқаролик жамияти фани буйича тавсия этиладиган таҳминий мавзулар

1. 
   Фуқаролик жамияти инсоният тараққиётининг - юкори босқичи.
   
2. 
   Фуқаролик жамияти тушунчасининг келиб чиқиши ва унинг шаклланишининг асослари.
   
3. 
   Фуқаролик жамияти фанининг мақсади, уқув, илмий, амалий ва тарбиявий вазифалари, функциялари.
   
4. 
   Фуқаролик жамияти фанининг бошка ижтимоий фанлар билан ўзаро боғлиқлиги ва ўзига хос хусусиятлари.
   
5. 
   Ўзбекистонда фуқаролик жамиятини шакллантириш, ривожлантириш боскичлари ва истиқболлари.
   
6. 
   Мулкчиликнинг хилма-хил шакллари.
   
7. 
   Хусусий мулк ва мулкдорлар синфини шакллантириш.
   
8. 
   Инсон эркинлиги ва унинг моддий фаровонлик билан узвий боғлиқлиги.
   
9. 
   Фуқароларнинг уз ҳуқуқлари, эркинликлари ва манфаатларини химоя қилиувчи фуқаролик жамияти институтларининг шаклланиши.
   
10. 
    Фуқаролик жамияти институтларининг давлат х,окимияти органлари устидан жамоатчилик назорати.
    
11. 
    Хонун устуворлигининг таъминланиши.
    
12. 
    Шарқ ва Ғарб цивилизацияларида фуқаролик жамияти тушунчасига оид ўзига хос ёндшувлар.
    
13. 
    Шарқ мамлакатларида фуқаролик жамияти хдкидаги илк карашлар.
    
14. 
    Шарқ алломалари асарларида адолатли жамиятни шакллантириш масалалари.
    
15. 
    Ўрта асрларда фуқаролик жамияти гояларининг ривожланиши.
    
16. 
    Янги даврда фуқаролик жамиятининг парадигмаларини яратилиши.
    
17. 
    Ғарб мамлакатларида фуқаролик жамияти парадигмасининг ривожланиш анъаналари.
    
18. 
    Шарк цивилизациясида Янги даврда фуқаролик жамияти парадигмасининг ўзига хослиги.
    
19. 
    Ҳуқуқий давлат ва фуқаролик жамиятининг асосий белгилари. Фуқаролик жамияти тўғрисидаги замонавий концепциялар.
    
20. 
    Фуқаролик жамиятининг модернизация, постмодернизация, либерализм, неолиберализм назариялари.
    
21. 
    Формацион, цивилизацион, модернизацион ёндашувлар.
    
22. 
    XX асрнинг - 50-70 йиллари замонавий ижтимоий-сиёсий тизимлар назариясининг ривожланиши.
    
23. 
    ХХ асрнинг 90 йиллари ва XXI асрдаги глобалл ижтимоий-сиёсий тизим концепциялари.
    
24. 
    Фуқаролик жамияти карор топишида ижтимоий-технологик инновациялар ва АКТларнинг ўрни ва роли.
    
25. 
    Фуқаролик жамияти шаклланишининг халкаро ҳуқуқий тамойиллари ва манбалари.
    
26. 
    Ўзбекистон Республикаси Конституциясида халкаро ҳуқуқ тамойилларининг акс эттирилиши ва ривожлантирилиши.
    
27. 
    Халкаро ҳуқуқнинг умумэътироф этилган коидаларига амал қилиш.
    
28. 
    Гарб мамлакатлари фуқаролик жамияти институтлари ўртасидаги хдмкорлик сиёсати.
    
29. 
    Жанубий Шаркий Осиё мамлакатларида фуқаролик жамияти институтлари фаолиятининг узига хос жихдтлари.
    
30. 
    Ўзбекистонда фуқаролик жамиятини ривожлантиришда халкаро ҳукук нормаларини имплементация қилиш масалалари.
    
31. 
    Инсон ҳуқуқлари ва фуқаро ҳуқуқлари, эркинлик, мажбурият тушунчалари.
    
32. 
    Фуқаролиги булмаган шахслар ва чет эл фуқароларининг ҳуқуқий полати.
    
33. 
    Шахсий, иқтисодий, ижтимоий, сиёсий ҳуқуқ ва эркинликлар тушунчалари.
    
34. 
    Инсон ҳуқуқлари умумжах,он декларацияси, инсон ва фуқаролар ҳуқуқларининг тавсифи.
    
35. 
    Фуқаролик жамияти куришда қонун устуворлиги тамойилининг мустаҳкамланиши.
    
36. 
    Хокимиятларнинг булиниш тамойили ва концептуал асослари.
    
37. 
    Қонун устуворлигини таъминлаш механизмларининг ишлаб чиқилиши.
    
38. 
    Демократик талабларга мутаносиб келадиган мустаҳкам қонунчилик базасининг яратилиши.
    
39. 
    Эркин сайловлар фуқаролик жамиятининг асосий белгиси. Сайлов тушунчаси ва турлари.
    
40. 
    Фуқароларнинг сиёсий-ижтимоий жихдтдан етуклиги унинг ижтимой хаётида фаол иштирок этиши билан белгиланиши.
    
41. 
    Эркин сайловларни утказишда оммавий ахборот воситаталарининг роли.
    
42. 
    Фуқаровийликнинг асосий белгилари ва мезонлари.
    
43. 
    Фуқаровийлик ватанпарварликнинг намоён булиши.
    
44. 
    Фуқаронинг уз хақ-ҳуқуқларини тушунииш ва уни амалиётда куллаш куникмаси ва бошка фуқароларнинг хақ-ҳуқуқларини хурмат қилиши.
    
45. 
    Коррупция ва унга қарши кураш тушунчаси.
    
46. 
    Коррупцияга карши кураш борасида халкаро ҳуқуқий хужжатлар.
    
47. 
    Ўзбекистон Республикаси “Коррупцияга карши курашиш тўғрисида”ги қонуни. (2017 йил феврал).
    
48. 
    Ўзбекистон Республикаси биринчи Ўзбекистон Республикаси биринчи Президенти И.Каримов томонидан мамлакатимизда янги ҳуқуқий демократик давлат ва фуқаролик жамиятини барпо қилишнинг концептуал заминлари асослаб берилиши.
    
49. 
    Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантиришнинг 2017-2021 йилларга мулжалланган “Харакатлар стратегияси”нинг асосий йуналишлари.
    
50. 
    Демократик институтлар тушунчаси ва уларнинг узига хос хусусиятлари.
    
51. 
    Кўппартиявийлик - фуқаролик жамият барпо этишнинг муҳим шарти.
    
52. 
    Ўзбекистонда фуқаролик жамияти институтларининг шаклланиши ва ривожланиши.
    
53. 
    Ўзбекистонда фуқаролик жамияти институтларини ривожлантириш истиқболлари.
    
54. 
    Фуқаролик жамиятини барпо этиш жараёнида ахборот соҳасини ислоҳ қилиш, сўз ва ахборот эркинлиги.
    
55. 
    Фуқароларнинг электрон мурожаатлари ва “Халк қабулхоналари” .
    
56. 
    Ўзбекистонда демократик жамият барпо этишда фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларининг ўрни.
    
57. 
    Маҳалла институтининг халкаро жамоатчилик томонидан кенг эътироф этилиши.
    
58. 
    Жамоатчилик назорати тизими ва жамоатчилик назоратининг субъектлари.
    
59. 
    Жамоатчилик назорати тўғрисидаги қонуннинг қабул қилиниши ва унинг аҳамияти.
    
60. 
    Ижтимоий шериклик тушунчаси ва унинг талкинлари.
    
61. 
    Ижтимоий шерикликнинг ривожланишининг назарий-ҳуқуқий асослари. Ҳамкорлик ва ижтимоий шериклик.
    
62. 
    Фуқаролик позицияси тушунчаси ва уни шакллантирадиган асосий омиллар.
    
63. 
    Ёшлар фаоллигини оширишда Ўзбекистон Ёшлар иттифоқининг ўрни.
    
64. 
    Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантиришнинг “Харакатлар стратегияси”да - баркарор тараққиётни таъминлашдаги асосий вазифаларининг белгиланиши.
    

V. Мустақил таълимни ташкил этишнинг шакли ва мазмуни
Мустақил таълим куйидаги шаклларда ташкил этилади:

• 
  мавзуларни норматив-ҳуқуқий хужжатлар ва уқув адабиётлари ёрдамида мустақил ўзлаштириш;
  
• 
  мавзулар буйича реферат тайёрлаш;
  
• 
  семинар ва амалий машғулотларга тайёргарлик кўриш;
  
• 
  илмий мақола ва тезисларни тайёрлаш;
  
• 
  фаннинг долзарб муаммоларини қамраб олувчи лойиҳалар тайёрлаш;
  
• 
  назарий билимларни амалиётда қўллаш;
  
• 
  амалиётдаги мавжуд муаммоларнинг ечимини топиш;
  
• 
  ўрганилаётган мавзу буйича асосий илмий адабиётларга аннотация ёзиш ва бошқалар.
  

Таълим жараёнида инновацион технологияларни, ўқитишнинг интерфаол усулларини қўллаш талаба томондан мустақил танланади. Талабаларнинг мустақил таълимини ташкил этиш тизимли тарзда, яъни узлуксиз ва узвий равишда амалга оширилади. Талаба олган назарий билимини мустаҳкамлаш, шу билан бирга навбатдаги янги мавзуни пухта ўзлаштириши учун мустақил равишда тайёргарлик кўриши керак. Мустақил таълим бўйича тавсия этиладиган тахминий мавзулар:

1. 
   Фуқаролик жамиятининг асосий белгилари ва тамойиллари.
   
2. 
   Ғарбда фуқаролик жамияти шаклланиши ва ривожланишининг асосий босқичлари ва ўзига хос хусусиятлари.
   
3. 
   Шарқ мамлакатларида фуқаролик жамияти институтларининг ўзига хос жихатлари.
   
4. 
   Давлат бошкаруви ва фуқаролик жамияти институтлари ўзаро муносабатлари.
   
5. 
   Жамиятни бошкаришда фуқаролик жамияти институтларининг роли.
   
6. 
   Фуқаролик жамияти ижтимоий тузилмасида мулкдорлар синфининг ўрни.
   
7. 
   Ёшлар муаммоларини ҳал этишда фуқаролик жамияти институтларининг роли
   
8. 
   Маҳаллий бошқарувда фуқаролик жамияти институтларининг роли.
   
9. 
   Хориж ва Ўзбекистон фуқаролик жамияти институтини киёсий таҳлил этинг.
   
10. 
    ОАВ фуқаролик жамияти институти сифатида.
    
11. 
    Ривожланган Ғарб мамлакатларида фуқаролик жамияти институтлари фаолиятининг ўзига хослиги.
    
12. 
    Ўзбекистон Республикаси Президента Ш.М.Мирзиеёнинг “Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Ҳаракатлар стратегияси тўғрисида”ги Фармонида (7 февраль 2017 йил) белгиланган асосий йуналишлар.
    
13. 
    Виртуал қабулхоналар жамиятни демократлаштириш меъзони.
    
14. 
    Халқ қабулхоналарининг ташкил этилиши фуқаро фаоллигини ошириш омили.
    
15. 
    Маҳалла фуқаролик жамияти институти сифатида. (Ўзингиз яшаётган маҳалла фаолияти мисолида таҳлилни амалга оширинг).
    
16. 
    Экология сохасидаги ННТ фаолятини таҳлил этинг.
    
17. 
    Иқтисодиёт сохасида профессионал уюшманинг фуқаролик институти сифатидаги фаолиятини таҳлил қилинг.
    
18. 
    Ўзбекистонда фаолият курсатаётган бирор-бир сиёсий партиянинг бошлангич ташкилотининг фуқаролик жамияти институти сифатидаги фаолиятига бахо беринг.
    
19. 
    Ўзбекистонда фуқаролик жамияти ривожланишида тадбиркорлар катламининг ўрни.
    
20. 
    Сиз фаолият юритаётган муассасадаги Касаба уюшмаси фаолиятига баҳо беринг.
    
21. 
    Фуқаролик жамияти институтлари олдида турган муаммоларни таҳлил қилинг. (Бирор-бир институт фаолияти мисолида).
    
22. 
    Таълим сохасини бошқаришда фуқаролик жамияти институтларининг роли (хорижий амалиёт).
    
23. 
    Қадимги ва уйғониш даври Шарқ мутафаккирлари асарларида адолатли жамият тўғрисидаги фикр ва ғоялар .
    
24. 
    Халкаро ва маҳаллий ННТларнинг фуқаролик жамиятини барпо этишдаги ролига баҳо беринг.
    
25. 
    Хорижий ННТларнинг фуқаролик жамиятини шакллантиришдаги роли.
    
26. 
    Фуқаролик жамияти буйича мумтоз таълимотлар тахлили (келтирилган олимлардан бир ёки иккитасининг таълимотлари мисолида: А.Фергюсон, Ф.Бэкон, Г.Гроций, Т.Гоббс, Дж.Локк, Д.Юм, Б.Спиноза, Ж.Ж.Руссо, Ш.Монтескье, В.Гегел, А.Токвил, А.Грамши)