Namangan davlat universiteti "iqtisodiyot" kafedrasi
Yüklə 11,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
2. Muqobil investitsiyalar. 49 Investitsiyalar bitta natijaga eriShiShning bir nechta muqobil variantlari mavjud bo‘lgan holda yoki qandaydir cheklangan resursning (pul mablag‘laridan taShqari) bitta manbasini iShlatganlarida o‘zaro inkor etuvchi yoki muqobil bo‘liShi mumkin. Masalan: «UzsanoatquriliShbank» o‘z filiallarining komp’yuter texnikasi bilan ta’minlaSh vazifasini hal etayotganida, unga turli firmalar o‘zaro muqobil bo‘lgan bir nechta investitsiya loyihalarini taklif qiliShgan. ToShkent univermagi uchun uning binosini turli firmalarga ijaraga beriSh to‘risidagi taklif ham o‘zaro inkor qiluvchi loyihalarga misol bo‘ladi. Resurslar cheklanganligi bilan bog‘liq ko‘pgina iqtisodiy masalalar singari muqobil investitsiya loyihalaridan birini tanlaSh muammosi ham cheklangan vaqt davomida ro‘y beradi, ya’ni Shu vaqt davomida resurslarning etiShmovchiligi muammosini ham xal etiSh kerak. Masalan: iShlab chiqariSh korxonasi oldida yoki birssexdagi uskunalarni yangilaSh yoki yangissex quriSh loyihalaridan birini tanlaSh muammosi Shu davr ichida birdaniga ikki loyihani moliyalaShtiriSh imkoniyati yo‘qligi tufayli yuzaga keladi. Quyidagi misolda muqobil investitsiyalardan birini tanlaSh jarayonida ro‘y beradigan muammolarni ko‘rib chiqamiz. 3. Investitsiya loyihalarining amal qiliSh muddatlaridagi farqlar. Investitsiya loyihalari samaradorligini baholaShda diskontlaSh stavkasini tanlaShdan taShqari Loyihalarni amal qiliSh muddati xam ta’sir ko‘rsatadi. Masalan: transport firmasi iShlatilgan va yana uch-turt yil xizmat qiliShi mumkin bo‘lgan yoki 8- 10 yil xizmat qiladigan yangi avtomobillarni sotib oliShi mumkin. Investitsiya resurslari cheksiz qayta investitsiyalangan Sharoitda Loyihalarini NPVga ko‘ra tafsiflaSh Sharoitida bunday zarurat yuzaga keladi. Buni tuShuniSh uchun transport firmasi bo‘yicha misolga qaytamiz. Ma’lumki, firma to‘rt yil xizmat qiladigan yoki to‘qqiz yil xizmat qiladigan yangi avtomobillarni sotib oliShi mumkin. NPVga ko‘ra Loyihalarni oddiy tanlab oliSh maqsadga muvofiq emas. CHunki, Loyihalarning amal qiliSh muddati turlicha (to‘rt yildan so‘ng firma eski maShinalarni hisobdan chiqarib, boShqalarini sotib oladi deb ko‘zda tutilgan). Buning ustiga bu muddatlar karrali emas. SHu sabab hisob-kitoblarni taqqoslaShni ta’minlaSh uchun bu ikki Loyihani bir xil xizmat davrga keltirib oliShimiz kerak. CHunki, aynan Shu muddat investitsiyalangan aktivlar ikki Loyiha bo‘yicha teng xizmat muddatini o‘tab bo‘ladi. Ko‘rinib turibdiki, bu hisob-kitoblar uzoqqa cho‘ziladi. SHu sabab, bu muammoni echiSh uchun soddalaShtiriShning qulay vositasi ekvivalentli annuitetdan foydalaniSh kerak. Bu usul ba’zida NPVni yillik hisoblaSh deb ham aytiladi.(21-formula): EA=ANPV ANPV( inglizcha- annualized net present value) Bunday soddalaShtiriShda taqqoslanayotgan loyihalarda kaltislik darajasi bir xil bo‘lgandagina yul kuyiladi. EA ni topiSh usuli NPVni hisoblaSh hisoblaSh usuliga muvofiq emas. U NPVni maksimallaShgan investitsiya loyihasini tanlaShni osonlaShtiradi xolos. Ekvivalent annuitet – darajali, ya’ni unifikatsiya qilingan annuitet bo‘lib, baholanayotgan loyiha bilan bir xil davomiylikka va bu loyihadagi NPV bilan bir xil joriy qiymatga ega. Bunday annuitetni hisoblaSh formulasi quyidagi ko‘riniShga ega: ( 22-formula): 50 EA =NPV / PVA1n,k Bu formulada PMT – EA, PVA – NPV , bilan almaShtirilgan. Yüklə 11,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|