Navoiy davlat konchilik instituti ashurova n. B. Atamuradov sh

15.2. Marketing turlari
 
Marketingning aniq shakllari va mazmuni korxona faoliyat xususiyatlaridan, 
uning ichki imkoniyatlari va tashqi shart-sharoitlaridan kelib chiqadi. Bu yerda 
marketing va boshqa hamma oraliq faoliyat turlarining qo’yilgan maqsadlarga 
erishish uchun yagona yo’naltiriladigan jarayonga birlashishi sodir bo’ladi, bu esa 
o’z navbatida turli xil marketing turlarining harakatlashini belgilab beradi.
 

---

277 
Marketing turlarining tasniflanishi.
 
Tasniflash 
belgisi
 
Marketing turi 
 
Marketing mazmuni
 
 
 
 
1.Amal 
qilish davri
 
1.1. Strategik 
marketing
 
Bozorni strategik segmentlash asosida firma 
strategiyasini shakllantirish, tovarlar sifatini 
oshirish, ishlab chiqarishni rivojlantirish va 
raqobatbardoshlik me’yorlari strategiyasini 
prognozlash bo’yicha ishlarni kompleksi.
 
1.2. Taktik 
marketing 
 
Bozorni taktik (qisqa muddatli) segmentlash, 
reklama va tovarlar sotilishini rag’batlantirish 
bo’yicha ishlar kompleksi.
 
 
 
2. Amal 
qilish 
sohasi
 
2.1. Jamoatchilik 
xususiyatiga ega 
bo’lgan g’oyalar 
marketingi
 
Maqsadli guruh (yoki maqsadli guruhlar) 
tomonidan ijtimoiy g’oya, harakat yoki 
amaliyatni qabul qilishlariga erishish maqsadida 
amalga oshiriladigan dasturlarini ishlab chiqish, 
hayotga tadbiq etish va bajarilishini nazorat 
qilish.
 
2.2. Joylar 
marketingi
 
Alohida joylar, ob’ektlarning joylashishiga 
nisbatan mijozlarning munosabatini paydo 
qilish, saqlab turish yoki o’zgartirish bo’yicha 
faoliyat.
 
2.3. Ichki 
marketing
 
Firma 
ichida 
mijozlar 
bilan 
ishlaydigan 
xodimlarni o’qitish va motivlashtirish bo’yicha 
amalga oshiriladigan marketing.
 
2.4. Tashkilotlar 
marketingi
 
Mazkur firmani qiziqtiradigan hamm shaxslar va 
tashkilotlarning 
munosabatini 
va 
xatti-
harakatlarini paydo qilish, saqlab turish yoki 
o’zgartirishga yo’naltirilgan faoliyat
 
2.5. Xalqaro 
Firmaning xalqaro miqyosdagi faoliyati.
 

---

278 
(global) marketing
 
 
3. Xatti-
harakatlar 
sohasi
 
3.1. Iste’mol 
marketingi
 
Firmalar va pirovard iste’molchilar, jismoniy 
shaxslar yoki oilalar o’rtasidagi marketing.
 
3.2. 
Industriyalashgan 
marketing
 
Ikkita firma (huquqiy shaxslar) o’rtasidagi 
marketing
 
3.3.Ijtimoiy 
marketing
 
Foyda olishni o’z oldiga maqsad qilib 
qo’ymaydigan byudjet (davlat) tashkilotlari 
tomonidan insonlarning ijtimoiy ehtiyojlarini 
qondirish bo’yicha marketing.
 
 
 
4. Faoliyat 
turi
 
4.1. Moliyaviy 
marketing
 
Moliyaviy faoliyat sohasidagi marketing.
 
4.2. Innovatsion 
marketing
 
Innovatsiyalar, ilmiy-texnika taraqqiyotining 
yutuqlari, nou-xaularni ishlab chiqish va joriy 
qilish sohasidagi marketing
 
4.3. Sanoat 
marketingi
 
Sanoat mahsulotiga bo’lgan ehtiyojni qondirish 
va ishlab chiqarish sohasidagi marketing.
 
4.4. Xizmatlar 
sohasidagi 
marketing 
 
Xizmat ko’rsatish doirasidagi ehtiyojlarni 
qondirish marketingi.
 
 
5.Ta’sir 
etish usuli
 
5.1. To’g’ri 
marketing
 
Vositasiz marketing.
 
5.2.Televizion 
marketing
 
Televizion ko’rsatuvlarni qo’llashga assoslangan 
marketing
 
5.3. Pochta orqali 
marketing
 
Pochta-aloqa 
vositalaridan 
foydalanadigan 
marketing.
 
5.4. Katolog 
bo’yicha marketing
 
Kattaloglardan foydalangan holda tovar va 
xizmatlarni tanlash va reklama marketingi.
 
 
6.1.Passiv 
Talab taklifdan oshgan sharoitla, iste’molchiga 

---

279 
6. 
Bozorning 
rivojlanish 
darajasi 
 
marketing
 
emas, 
ishlab 
chiqarishga 
yo’naltirilgan 
marketing.
 
6.2.Tashkiliy 
marketing
 
Sotilishlar konsepsiyasi, bozorlarni topish va 
tashkil qilishga yo’naltirilgan marketing.
 
6.3.Faol marketing 
 
Taklif talabdan oshgan sharoitda, raqobat 
qonunining faol amal qilishi sharoitidagi 
marketing.
 
 
 
7. 
Marketingn
ing 
rivojlanish 
darajasi
 
 
7.1. Taqsimlovchi 
marketing 
 
Ishlab chiqarish tovarlarini taqsimlash bo’yicha 
marketing.
 
7.2. Funksiyaonal 
marketing 
 
Tovarlarni ishlab chiqarish va taqsimlash 
marketingi.
 
7.3. 
Boshqaruvchilik 
marketinggi
 
Tovarlarni 
yaratish 
ishlab 
chiqarish 
va 
taqsimlash bo’yicha marketing.
 
 
Marketing turlari o’rtasida muayyan bog’liqlik mavjud. U marketing 
jarayonlarini har tomonlama va aniq vaziyatda ko’rib chiqishga imkon beradi. Shuni 
hisobga olish kerakki, vazifalarni yechishda marketologlar bitta emas, balki turli xil 
marketing turlariga duch kelishlari mumkin. Talab holatiga qarab sakkizta vaziyatni 
ajratib ko’rsatish o’rinlidir. Ulardan har biriga marketingni boshqarish bo’yicha aniq 
vazifa mos keladi. Marketing tiplari bozor talabiga va uning orqasida turadigan 
iste’molchiga ta’sir etish omili sifatida 20-chizmada keltirilgan. Ular talabga 
iste’mol qilish paytida inson organizmiga ta’sir ko’rsatadigan irratsional talabga 
qarshilik qilishgacha deyarli ochib beradilar.