Navoiy davlat konchilik va texnologiyalar universiteti mustaqil ish

NAVOIY DAVLAT KONCHILIK VA TEXNOLOGIYALAR UNIVERSITETI

MUSTAQIL ISH
FAN: ___________________________________________
Mavzu: _________________________________________

Bajardi: ____________________________
Guruh: ___________________
Qabul qildi: _________________________

MUSTAQIL ISH
Mavzu: . CHERVYAKLI UZATMALAR UCHUN ISHLATILADIGAN MATERIALLAR VA ULAR UCHUN RUHSAT ETILGAN KUCHLANISHLAR.
REJA:
1.Chervyakli uzatmalar
2. Chervyak va chervyakli g ‘ildirakning geometrik o ‘lchamlari
3. Chervyakli g ‘ildirakning siljish koeffitsiyenti
4. Chervyakli uzatm alarni kontakt kuchlanish bo‘yicha tekshirish

1.Chervyakli uzatmalar bu kinematik juft bo'lib, chervyak va chervyakli g‘ildiraklardan iborat, o ‘qlari esa o ‘zaro ayqash holda joylashgan 1-rasim

Ayqash burchakning qiymati har xil bo‘lishi mumkin, biroq amalda, u asosan bo‘lishi mumkin, biroq amalda, u asosan 90°. Chervyakli uzatmaning ishlash printsipi vintli juftni ishlashiga o‘xshash bo'ladi. Afzalliklari: bir pog‘onali uzatmada uzatish soni kinematik uzatmalar uchun u=500 gacha, quvvatuzatadigan uzatmalarda; u=8-80 gacha bo‘lib eng katta qiymati 120 gacha bo‘lishi mumkin; ravon va shovqinsiz ishlaydi; o‘z-o‘zidan to‘xtaydigan qilib tayyorlash mumkin (bunday uzatmalarda f.i.k 50% dan kam).

1. 
   Rasim
   

Kamchiliklari: f.i.k. nisbatan kichik ( =0.7+0.92); uzatiladigan quvvatning qiymati chegaralangan -50+60 kVt; uzatma to‘xtovsiz ishlaganda qizib ketishi; rangli materiallarni ishlatilishi.
Lekin shu yuqorida ko‘rsatilgan kamchiliklardan qat’iy nazar bu uzatmalar xalq xo‘jaligida ko‘p ishlatiladi.
Chervyakli uzatmalarning uzatish soni qiymatini quyidagicha aniqlash mumkin:



bunda: nl,n2 - chervyak va chervyakli g‘ildiraklaming aylanish soni; z l- chervyakning kirimlar soni; z2- chervyakli g‘ildirak tishlari soni.
Xalq xo‘jaligida asosan silindrsimon chervyakli uzatmalar ishlatiladi. Bu uzatmalarda o'qlararo masofa uzatmaning moduli m hamda uzatish soni u ning qiymatlari GOST asosida standartlashgan.
0 ‘qlararo masofa a, mm
1- qator: 40; 50; 63; 80; 100; 125; 160; 200; 250; 315; 400; 500 mm.
2- qator: 140; 180; 225; 280; 335; 450 mm. Modul m, mm.
m-2,25;(3), 3,15; (3,5)4,5; (6) (6,3) (7), 8; 10; (12); 12,5; (14); 16; 20.
Uzatish soni u.
1- qator: 8, 10, 12,5 , 16, 20, 25, 31,5, 40, 50, 63, 80.
2- qator: 9, 11,2 , 14, 18, 22,4 , 28, 35,5 , 45, 56, 71.
2. Chervyak va chervyakli g‘ildirakning geometrik oichamlari
Chervyakli uzatmalarda ham silindrsimon uzatmalardek boshlang‘ich va tish bo‘luvchi aylanasining o’chamlari bo‘ladi,bunda -chervyak va chervyakli g ‘ildiraklaming boshlang‘ich diametrlari; -tish bo’luvchisining korrektsiya ishlatilmaganda
Chervyak. Chervyak bu rezbali vint bo‘lib silindrik (arximed), konvolyuta, evaolventa, globoid shaklda bo‘lishi mumkin, 2—rasm. Agar chervyak o‘z o‘qiga tik tekislik bilan kesilganda hosil bo‘lgan iz trapetsiyaga o‘xshash bo‘lsa (en tomoni qaralganda o‘ramlar arximed o‘ramiga o‘xshaydi), arximed chervyak deb ataladi (2a-rasm). Hosil bo‘lgan shaklning izi qisqartirilgan yoki clıo‘zilgan evolventaga o‘xshash bo‘lsa, bunday chervyak konvolyutali chervyak (2b-rasm) deyiladi. Globoidli chervyak bu vint ko'rinishida bo‘lib, tor (globoid) yuzaga kesilgan o‘ranıadan iborat bo‘ladi. Globoid chervyakli (2v- rasm.) uzatmalarning tashqi o‘lchamlari silindrtsimon chervyakli uzatmaga o‘xshash bo‘lsa ham, bu uzatmalar nisbatan katta yuklanishga chidamli bo‘ladi, lekin issiqlik chiqarish nisbatan katta, hamda globoidli chervyak bilan chervyakli g’ildirakni nisbatan yig‘ish qiyin bo‘lganligi tufayli bu uzatmalar kam ishlatiladi.
Chervyaklami bir-biridan ajratish uchun quyidagi shartli belgilar qabul qilingan: ZA-arximed chervyak; ZN-konvolyutali chervyak; ZX- evolventali chervyak.
Chervyak o'ramining qadami Px, bu yonma-yon joylashgan o‘ram- lardagi bir xil nuqtalar orasidagi masofa. Shu qadamning a ga nisbati modul deyiladi, yani m=Px/ .Chervyak ham vintga o‘xshab bir kirimli va ko‘p kirimli qilib tayyorlanishi mumkin. Chervyakdagi kirimlar soni Z l bilan belgilanadi, uning qiymati Z1=l,2,4 bo‘ladi.
Chervyak bir aylangandagi o‘tgan masofa bu o‘ram qadamining chervyak kirim soniga ko‘paytmasiga teng, ya'ni 1= Px* Zt Chervyak o‘rami bo‘1ish diametrining modul bilan ifodasi dI –mq (4.3-rasm). q -- elıervyakning diametr koeffitsiyenti bo“lib, bo‘lish diametridagi modullar sonini bildiradi, uning qiymati 4.1-jadvaldan modullar soniga nisbatan tanlanadi.