Navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI

NAVOIY KON-METALLURGIYA KOMBINATI

NAVOIY DAVLAT KONCHILIK INSTITUTI

Energomexanika fakulteti
7c-19 TJA guruhi talabasi
Samatova Marg‘ubaning kimyo fanidan yozgan
MUSTAQIL TA’LIM
REFERATI

Navoiy-2020

Mavzu: Vodorod va kislorodning xossalari, peroksidlar.

Reja;

1 Vodorodning kimyoviy xossalari.

2 Kislorodning kimyoviy xossalari.
3 Peroksidlar.

Vodorodning kimyoviy xossalari.

Vodorodning davriy sistemadagi o‘mi. Vodorod davriy sistemada birinchi о‘ringa joylashgan ( Z - l) . Uning atomi eng oddiy tuzilgan: ato m y ad ro si elektron bulut b ila n q o p la n g a n . E lek tro n konfiguratsiyasi Is1
Vodorod b a ’zi sharoitlarda m etall xossalarini (elektronini beradi), boshqa sharoitlardan esa metallmaslik xossalarini namoyon qiladi (elektron biriktirib oladi). Lekin xossalari jihatdan u ishqoriy metallarga qaraganda galogenlarga ancha yaqin turadi. Shu sababli vodorod D .I.M endeleyev elem entlar davriy sistemasining VII gruppasiga joylashtiriladi, I gruppada esa vodorodning simvoli qavs ichiga yoziladi.
Tabiatda uchrashi. Vodorod tabiatda keng tarqalgan — suv, barcha organik birikmalar tarkibida boiadi, erkin holda ayrim tabiiy gazlar tarkibida uchraydi. Uning yer po‘stlog‘idagi miqdori massa jihatdan 0,15% ga yetadi (gidrosferani hisobga olganda — 1%). Vodorod Quyosh massasining yarmini tashkil etadi.
Tabiatda vodorod ikkita izotop — protiy (99, 98%) va deyteriy ■ (0,02%) holida uchraydi. Shu sababli odatdagi suv tarkibida ozroq m iqdorda og‘ir suv boiadi.
Olinishi. Laboratoriya sharoitida vodorod quyidagi usullar bilan olinadi.
1. Metallni (ruxni) xlorid yoki sulfat kislotalarning eritmalari bilan o'zaro ta ’sir ettirish (reaksiya K ipp apparatida o ‘tkaziladi):
Zn+2H+= Z n2++ H 2t
2. Suvni elektroliz qilish, Suvning elektr o ‘tkazuvchanligini oshirish uchun unga elektrolit, m asalan N aO H , H ,S 0 4 yoki N a2S 0 4 qo‘shiladi. Katodda 2 hajm vodorod, anodda — 1 hajm kislorod hosil bo‘ladi. Elektroliz sxemasi ilgari ko‘rib chiqilgan.
S a n о a t d a vodorod bir necha xil usullar bilan olinadi.
1. KC1 yoki NaCl ning suvdagi eritmalarini elektroliz qilishda qo'shim cha mahsulot sifatida hosil bo'ladi.
2. Konversiya usuli bilan (konversiya — o'zgarish). Dastlab cho'giangan koks ustidan 1000 °C da suv bugiarini o ‘tkazish yo‘li bilan suv gazi olinadi: 
C +H 20 = C 0 + H 2
So‘ngra suv gazining m o‘l suv bug‘lari bilan aralashmasini 400— 450 °C gacha qizdirilgan katalizator F e ,0 3 ustidan o‘tkazib, uglerod (II) oksid uglerod (IV) oksidga qadar oksidlanadi:
C 0+ (H 2)+H 20 = C 0 2+ H 2+(H 2)
Hosil bo'lgan uglerod (IV) oksid suvga yuttiriladi. Sanoatda olinadigan vodorodning 50% dan ko‘prog£i ana shu usul bilan olinadi.
3. M etanni suv bug‘i bilan konversiyalash:
CH4+2H20 = C 0 2+4H 2
Reaksiya 1300 °C da nikel katalizator ishtirokida boradi. Bu usul tabiiy gazlardan foydalanishga va eng arzon vodorod olishga imkon beradi.
4. Metanni temir yoki nikel katalizator ishtirokida 350 °C ga qadar qizdirish:
CH4=C+2H 2
5. Koks gazini o ‘ta sovitish (—196 °C ga qadar). Bunday sovitilganda vodoroddan boshqa barcha gazsim on m oddalar suyuqlikka aylanadi (kondensatsiyalanadi).