Naxçıvan Universteti Fakültə : Xarici Dillər

Naxçıvan Universteti

Fakültə : Xarici Dillər

İxtisas : İngilis dili müəllimliyi

Kurs : II

Fənn: Pedaqogika

Müəllim : Emilya Süleymanova

Mövzu : ƏNƏNƏVİ TƏLİMDƏN FƏAL VƏ İNTERAKTİV TƏLİMƏ

Tələbə : ADİL ƏLİZADƏ

Naxçıvan - 2021

 Ənənəvi təlimdən fəal və interaktiv təlimə

Ənənəvi təlim prosesində müəllim fəaldır, şagirdlər isə passiv dinləyicidirlər. Müəllim deyir, şagirdlər eşidir. Belə dərs prosesində qarşılıqlı əlaqə, əks əlaqə 

yoxdur. Şagird bu prosesdə yalnız bir obyektdir. Müəllimin şagirdlərlə əla-qəsi yalnız 

suallara verilən cavablar, yazı işləri vasitəsilə həyata keçirilir.

Şagirdlərə çatdırılan 

biliyin mənimsənil məsi baxımından belə metod səmərəsizdir. Lakin, belə ənənəvi 

dərsin də müəyyən müsbət cə-hətləri vardır. Belə ki, müəyyən vaxt çərçivəsində 

şagirdlərə müəyyən bilik və mə-lumatlar verilır. Şagirdlərin bilik dairəsi genişlənir, 

məlumatları artır. Bu prosesdə təlim şagirdləri inkişaf etdirir. Amma buna 

inkişafetdirici təlim deyə bilmərik.

Bu prosesdə yalnız biliklər, məlumatlar 

genişlndirilir, inkişaf etdirilir. Buna inki-şafetdirici təlim yox, təlim inkişaf etdirir 

deyə bilərik. Şagirdin belə fəaliyyəti pro-duktiv deyil, reproduktiv təlim adlanır. 

Reproduktiv təlim onunla xaraktrerizə edilir ki, şagird yalnız yazır, 

informasiyanı, bilikləri alır, onu qəbul edir, başa düşür, yadda saxlayır və təcrübədə 

tətbiq. Belə fəaliyyətin əsas məqsədi məktəblidə bilik, bacarıq və vərdişlərin 

formalaşdırılması, diqqət və yaddaşın inkişaf etdiirlməsidir.

Ənənəvi təlimin müəyyən imkanları da vardır. Belə ki, ənənəvi pedaqoji prosesi təsvir edəndə biz ilk növbədə lövhənin qarşısında duran müəllimi və onun sakit

dinləyiciləri olan şagirdləri görürük. Bu zaman müəllim çalışır ki, bilikləri çatdırsın, 

şərh etsin və misallar gətirsin. Sagirdlər isə bu məlumatları passiv şəkildə qavrayır, 

anlayır, mənimsəyir, sonra bilikləri möhkəmləndirmək üçün bunları təkrarlayır və ya 

məsələlərin həlli prosesində tətbiq edirlər. Yəni, ənənəvi dərsdə şagirdlər məlumatları 

yadda saxlamağa çalışırlar, müəllim isə nəticələri özü çıxararaq bilikləri hazır şəkildə 

şagirdlərə çatdırır. Öyrədici fəaliyyət ilk növbədə müəllimin fəallığı əsasında həyata 

keçirilir. Ənənəvi təlimin bu xüsuiyyətinə görə onu izahedici-illüstrativ və ya 

reproduktiv (təkraredici) təlim adlandırırlar. Bunu aşağıdakı sxem əsasında təsvir 

etmək olar. 

Ənənəvi təlim 

Hamıya məlum olduğu kimi, hər hansı bir məlumat real həyatda tətbiq edilən zaman əsaslı biliyə çevrilir. Şagirdin ca-vabına qoyulan tələblərin əsasını əslində 

biliklərin mənimsənilməsinin yoxlanılması yox, verilən məlumatların yadda 

saxlanılması təşkil edir. Eyni zamanda ənənəvi təlim prosesində biliklərin praktiki 

tətbiqini təsəvvür etmək üçün şagirdə müvafiq imkanlar yaradılmır. 

Beləliklə, dərsin məzmunu adətən daha çox nəzəri öyrənilir və həyatın 

tələbatlarına uyğunlaşdırılmır. Şagirdin şəxsi təcrübəsi, onun tələbatları, maraqları, 

qabiliyyətləri və fərdi xüsusiyyətləri nəzərə alın-mır. 

Belə dərs prosesinin nəticəsində heç kim əmin ola bilməz ki, bütün şagirdlər bu 

bilikləri lazımi səviyyədə dərk edəcək. Şagird-in hazır bilikləri mənimsəməsi nəinki 

onun təfəkkürünün inkişafı üçün stimul ya- ratmır, eyni zamanda idrak prosesini 

kütləşdirir, uşağı yaradıcılıqdan, sərbəstlik, müstəqillik, təşəbbüskarlıq kimi 

keyfiyyətlərdən məhrum edir.

Fəal təlim 

• Fəal təlimin prinsiplrini aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar: 
• 1. Şəxsiyyətə yönəlmiş təlim prinsipi 
• 2. Fəal idraki prinsip 
• 3. İnkişafetdirici təlim prinsipi 
• 4. “Qabaqlayıcı təlim” prinsipi 
• 5. Təlim-tərbiyənin çevikliyi prinsipi 
• 6. Əməkdaşlıq prinsipi 
• 7. Dioloji təlim prinsipi 

Fəal və interaktiv təlim anlayişlarının bir çox cəhətləri bir-birilə çox yaxın və 

ümumidir. Belə ki, hər iki metodla keçilən dərs şagirdləri fəallışdırmağa yönəldilmiş, 

hər ikisində şagirdlərə hazır biliklər veril-mir, onlar axtarıcılığa, tədqiqatçılağa sövq 

edilir, hər ikisində müəllim şagird münasi-bətləri, ünsiyyət və dialoqlar hökm sürür. 

Fəal və interaktiv təlim metodlarının səciyyəsi 

Məlum olduğu kimi interaktiv təlim metodları ən yeni texnologiyalardan biri 

sayılır. 

Təlim texnologiyası deyəndə pedaqoji prosesdə təlimin ən yeni və ən səmərəli 

metodlarından, priyom, tərz və vasitələrindən istifadə etməklə yüksək elmi – 

intellektual səviyyəyə və nümunəvi mənəvi - əxlaqi normalara malik olan şəxsiyyətin 

yetişdirilməsi nəzərdə tutulur. 

“İnteraktiv” latın sözü olub, iki mənada təqdim olunur. Birincisi “intero” şəklində, 

yəni “daxili”, “içəri” mənasında, ikincisi isə “internaşin” şəklində yəni “ara”, 

“qarşılıqlı əlaqə”, “dialoq” “beynəlxalq” mənasında işlədilir. “Aktiv” və ya “akt” sözü 

isə beynəlxalq status almış “aktivişhin” sözündən olub, “fəaliyyət”, ”fəal”, “fəallıq”, 

“fəallaşmaq” mənasında işlədilir. 

İnteraktiv təlim prosesində şagirdin mövqeyi – “kəşf edən”, “tədqiqatçı”, 

araşdırıcı” mövqeyidir; o, gücü çatdığı məsələlər və problemlərlə üzləşərkən, bunları 

müstəqil tədqiqat prosesində həll edir. Şagirdlər təlim prosesində pas-siv dinləyici 

deyil, fəal düşünən, danışan, fikir söyləyən, münasibət bildirən, biz subyekt, təlim 

prosesinin tamhüquqlu iştirakçısı, tə-dqiqatçısı kimi çıxış edir və bilikləri fəal axtarış 

və kəşflər prosesində mənimsəyirlər.