Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər Tofiq Köçərli

Tofiq Köçərli                                    - 13 - 
 
Naxçıvan: uydurmalar və tarixi həqiqətlər 
 
 (Bunu  ermənilərdən  də  etiraf  edənlər  olub.  Yüksək  rütbəli  bir  erməni  rahibi 
Bartlettdən  bir  il  əvvəl  Londonda  Đngilis  erməni  dərnəynin  iclasında  demişdi: 
«Dünyada heç bir azlıq Osmanlı erməniləri qədər sərbəstliyə sahib olmamışdır». 
Türkiyə  Yeddigüllə  erməni  xəstəxanasının  baş  həkimi  Karapet  Arman: 
«Osmanlı  imperatorluğunda  türk-erməni  münasibətləri    ən  gözəl  dövrünü 
yaşamışdır». 
1876-cı  ildə  millət  vəkili  seçilmiş  Manuk  Marçiyan  Osmanlı  Birinci 
Məşrutiyyət Məclisində demişdi: 
«Dünyanın  hər  tərəfinə  hər  dil  ilə  elan  olunsun.  Dünya  görsün  ki,  ermənilər 
beş yüz ildən bəri Osmanlı dövlətinin adil idarəsində xoşbəxt yaşamışlar».
12
) 
-  «Đngiltərə  və  müəyyən  mənada  Avropa  nəhəng  yalanın  təsiri  altına 
düşmüşdür.  Bu  mənada  məşhur  ingilis  jurnallarının  sahibləri  və  redaktorları 
məntiqdən  kənar  çap  materialları  və  hər  bir  nağıl  üçün  çox  ciddi  məsuliyyət 
daşıyırlar-onların əksəri absurddur  və reallıqla zidiyyət təşkil edir–onların hamısı 
erməni yalanlarının emalı vasitəsilə ətrafa püskürdülmüşdür».
13
 
Bartlett  öz  fikirlərini  əsaslandırmaq  üçün  «türk-erməni  hadisələri» 
rayonlarında  olmuş  ispan  coğrafiyaçı  alimi  M.Ksimeusə  istinad  edir.  Ksimeus 
şəhadət  verir  ki,  «çox  dəhşətli  düşünülmüş  və  vəziyyəti  bütün  detalları  ilə 
işıqlandıran  geniş  yayılmış  əhvalatlar  başdan-başa  uydurmalardır»,  «minlərlə 
erməninin öldürülməsi,  onların qadınlarının zorlanması, çoxsaylı kəndlərin xaraba 
qoyulması,  din  xadimləri,  qadın  və  kişilərə  qarşı  müxtəlif  formada  həyata 
keçirilmiş işgəncə və müsibətlər sadəcə olaraq saxtakarlığın ən vəhşi ixtirasıdır».  
Ksimeus belə bir qənaətə gəlib: 
«Bütün Şərq xalqları arasında yalan deməkdə ən mahir, səriştəli və öyrəncəlisi 
ermənilərdir».
14
 
Yuxarıda adları çəkilən müəlliflərdən gətirdiyimiz bu  fikirlər erməni yalan və 
saxtakarlığının  tarixi  və  anatomiyası  haqda  təsəvvürlərimizi  genişlndirimək, 
erməni saxtakarların fitnəkarlıqda, dələduzluqda, yalan uydurmaqda, şər və böhtan 
atmaqda    nə  dərəcədə  çevik,  mahir  və  təcrübəli  olmalarını  öyrənmək  baxımından 

---