―neft va gazni qayta ishlash texnologiyasi‖. 1 qism 5321300 – ―neft va neft-gazni qayta ishlash texnologiyasi‖ bakalavr ta‘lim yo‗nalishi uchun darslik

5.4-rasm. Reaksion kamerali visbreking qurilmasining texnologik sxemasi
: 
1,7,9,10,14-nasoslar; 2-quvurli pech; 3-reaktor; 4-reduksiyali klapan; 6-issiqlik 
almashtirgich; 8-fraksiyalash kolonnasi; 11-havoli sovutish apparati; 12-suvli sovutgich; 13-
ajratgich. 
Kolonnaning (8) yuqorisidan chiqadigan benzin bug‗larini va sovutilgan 
gazlarni kondensatsiyalash uchun havoli sovutish apparatidan (11) foydalaniladi. 
Undan keyin aralashma suvli sovutgichdan (12) o‗tadi. Gorizontal ajratgichda 
(13) yog‗li gazlar (u sug‗orishni yig‗gich hisoblanadi) nobarqaror benzindan 
ajratiladi. Benzinning bir qismi nasos (14) sug‗orish sifatida kolonnaning yuqori 
likopchasiga beriladi; qolgan qismi esa qurilmadan olib chiqiladi. 
Yengil kerosin fraksiyasi kolonnadan oraliq likopchadan olinadi va nasos 
(10) bilan qurilmadan olib chiqiladi. Bu fraksiya ba‘zi bir qurilmalarda 
bug‗lantirilib chiqariladi va kolonnaga oldindan suv bug‗lari bilan purkaladi.
Bu tushintirilgan qurilma qurilma jamlanmasini bir qismi hisoblanadi, 
kolonnaning pastki qismidan (8) qoldiq-og‗irlashtirilgan visbreking-mazut-nasos 
(9) bilan vakuum pog‗onasiga beriladi. 
oking seksiyali visbreking-qurilmasi
Bu qurilma yuqorida keltirilgan qurilmadan shu bilan farq qiladiki, 
visbreking jarayoni - qizdiriladigan zmeyevik pechining ichida amalga 
oshiriladi. Shuning uchun quyida konstruksiya bo‗yicha yuqoridagiga o‗xshash 
bo‗lgan faqat qizdirish - reaktor pechini o‗rganib chiqamiz (4.9-rasm) [10]. 

---

211 
Chap tomondagi o‗t yoqiladigan kameradigi yon devor bo‗ylab va shipida 
qizdiriladigan haydovchi radial quvurlar joylashgan, o‗ngdagi o‗t yoqiladigan 
kameradigi–radiant quvurlar soking-seksiyasi, rostlanadigan va mustaqil holda
issiqlikni seksiyaga olib kiradi. O‗t yoqiladigan kamera va mo‗ridan chiqib 
ketadigan gazlar konveksiya kamerasiga ichki devorning pastki qismidagi qabul 
qilgich orqali to‗planadi. Bu yerda mo‗ri gazlarini kiruvchi oqimi o‗zini 
issiqligini xomashyoni isitishga beradi va sovitiladi (uning uchun konveksiyali 
zmeyevik mavjud bo‗lganda), suvni bug‗lanishi va suv bug‗larini qizishi bug‗li 
qozon-utilizator yoki bug‗li qizdirgichlarning kamerada quvur elementlari 
joylashtirilgan.
Xomashyoni soking-seksiyasida turish muddati sarfiga (zmeyevik pechiga 
berishga), bug‗ va gazsimon uchastkadagi bosimga hamda radiant quvurlarga 
kiritiladigan suv bug‗ining sarfiga bog‗liq bo‗ladi. Soking seksiyasidan bosim 
ostida chiqadigan reaksiya aralashmasiga retsirkulyatsiya suyuqligini kiritish 
orqali sovutiladi. 
Pech nazorat-o‗lchov asboblari va rostlagich bilan jihozlangan: radiant 
quvur devoriga harorat ko‗rsatgich (HK); qizdiriladigan zmeyevikdan chiqadign 
xom ashyoni haroratini rostlagich (HR); soking seksiyasidan chiqadigan 
visbreking mahsulotini haroratini rostlagich; chiqish chizig‗idagi bosimni 
rostlagich (BR). 
Xom-ashyoni kreking chuqurligi oshirilganda va quvur ortiqcha qizib ketganda 
soking seksiyaning zmeyevik ichki yuzasidagi koks yotqiziqlari kuchaytiriladi, 
pechni ishchi oralig‗ini muddatini qisqartiradi. Visbreking qurilmasi 
pechlaridagi radiant sirtlarni yuzasini issiqlik kuchlanishini taklif qilinadigan 
qiymati quyidagilar: qizdirish seksiyasi 102—113 MDj/ms, soking-seksiya 68—
80 MDj/ms

---

212