13.5. Kontaktorli surkovlarni qo‗llab sovunli surkovlarni davriy ishlab chiqarish Kontaktor moylarini sovunlanish bosqichida qo‗llab davriy usulda sovunli
quyuqlashtirgichlarda surkovlarni ishlab chiqarish sxemasi (tabiiy moylarni-
glitseridlarni kislotasidan foydalanib) eng takomillashtirilgan hisoblanadi.
Qurilma har xil turdagi sovunli surkovlarni ishlab chiqarish uchun
mo‗ljallangan. Sovunli quyuqlashtirgichlarni olish qatorida (to‗g‗ri sovunlanish)
to‗g‗ridan-to‗g‗ri surkovlarni ishlab chiqarish jarayonida quyuqlashtirgichlarni
tayyorlash mumkin, kation sifatida og‗ir metallar ya‘ni, natriyli sovunni ikki
marta orqali reaksiya bo‗yicha qo‗rg‗oshin qo‗llaniladi. Ba‘zida bunday jarayon
davriy hisoblanadi va ikki yoki uch bosqichda amalga oshiriladi.
Qurilmaning tarkibiga quyidagi seksiyalar kiradi: xom-ashyoni tayyorlash
va sovunli asosda tayyorlash; dispers muhitida quyuqlashtirgichni termik-
mexanik
yoyish
(tarqatish);
eritmani
sovutish;
pardozlash
jarayoni
(gomogenizatsiyalash, fil‘trlash va deaeratsiyalash). Qurilmaning texnologik
sxemasi 13.8-rasmda keltirilgan.
Surkovning xom-ashyoviy komponentlari (moylarni eritish, suvli eritma-
suspenziya-metallning gidrooksidi) dozirovkali nasoslar (2) yordamida talab
qilingan nisbatlarda 1 MPa ortiqcha bosim ostida kontaktorga (1) beriladi.
Kontaktorda (ba‘zida avtoklav ham deyiladi) yuqori haroratga (100 -200 °С)
surkovlarni turiga bog‗liq holda 20 - 40 min davomida sovunli-moyli asoslarni
hosil bo‗lishi bilan moylarni sovunlanish jarayoni ketadi. Kontaktor apparatning
ko‗ylaki orqali sirkulyatsiya yordamida qaynoq issiqlik tashigich yordamida
qizdiriladi. Qaynoq reaksiya aralashmasi kontaktordan (1) qirg‗ichli-parrakli
aralashtiruvchi qurilmali parallel holda ishlaydigan reaktorlarga (7 va 11) (zarur
holatda va ketma-ket) kirib keladi. Bu apparatlarda sovunli asosga qizdirishda
qolgan miqdordagi moylar (yoki uning qismi) qo‗shiladi. Reaktor suv bug‗larini
va ularni kondensatsiyasini chiqarib yuborish tizimi bilan jihozlangan.
