Niyozova Shahina O'zbekiston Milliy Universitetining 312-a guruh talabasi annotatsiya

Niyozova Shahina
O'zbekiston Milliy Universitetining 312-A guruh talabasi

ANNOTATSIYA
Mazkur maqolada fransuz tili fanini o‘qitishda yangi pedagogik metodlar, xususan, interaktiv metodlardan foydalanish va o‘quvchilarda bu tilni o‘rganishga qiziqish uyg‘otish omillarining ilmiy-nazariy asoslari yuzasidan olim va pedagoglarning fikr mulohazalari, ilmiy qarashlari tahlil qilingan va ularga subyektiv munosabat bildirilgan.
Kalit so‘zlar: interaktiv metodlar, rolli o‘yinlar, aqliy hujum, case-study, inovatsiyalar, intellektual o'yinlar
ABSTRACT
Cet article analyse les avis et points de vue scientifiques de scientifiques et de pédagogues sur les nouvelles méthodes pédagogiques dans l'enseignement de la langue française, en particulier les méthodes interactives et les modalités d'intérêt des élèves pour l'apprentissage de cette langue, leurs aspects subjectifs et les attitudes qui leur sont exprimées sont étudié.
Mots clés: méthodes interactives, jeux de rôle, réflexion , étude de cas, nouveautés, jeux intellectuels
KIRISH
Ayni vaqtda chet tilini o'rganishga bo'lgan ishtiyoq jadal o'sib bormoqdaHozirgi kunda kamida bitta chet tilini bilish zamon talabiga aylanmoqda. Shu bois chet tillarini o‘rganish jarayonining samaradorligi va sifatiga e’tibor qaratish zarur. Til o‘rganishning eng samarali usullari interaktiv metodlardir.
Maqolaning maqsadi fransuz tilini o‘qitishda interaktiv metodlarning asosiy rolini aniqlashdir. Maqsadga erishish uchun quyidagi vazifalar belgilandi: asosiy interaktiv metodlarni tavsiflash va bu metodlardan foydalanishga misollar keltirish. “Interaktiv” atamasi odamlarning birgalikda ishlashi va bir-biriga ta’sir qilishini anglatadi. Bu holat dialog yoki suhbatni nazarda tutadi. Shuning uchun bu metodlar talabalar va o‘qituvchi o‘rtasidagi, shuningdek, faqat talabalar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarga qaratilgan. Bu o‘quv jarayonida o‘quvchilarning faol rolini talab qiladi.
Interaktiv metodlar – bu jamoa bo`lib fikrlash deb yuritiladi, ya`ni pedagogik ta`sir etish usullari bo`lib ta`lim mazmunining tarkibiy qismi hisoblanadi. Bu metodlarning o`ziga xosligi shundaki,ular faqat pedagog va o`quvchilarning birgalikda faoliyat ko`rsatishi orqali amalga O`qitishning interfaolligi - o`quvchining bilish faoliyatini faollashtirish va o`zaro ta`sir asosida tayyorgarlik samaradorligini oshirishning asosiy usullaridan biridir.
Interaktiv ta’limning maqsadi – barcha talabalarni o‘quv jarayoniga jalb qilishga olib keladigan maxsus shart-sharoitlarni yaratishdan iborat bo‘lib, unda ishtirokchilar sodir bo‘layotgan hamma narsani tushunishlari va xabardor bo‘lishlari, bir-biriga ta’sir qilishlari va hissa qo‘shishlari, do‘stona va o‘zaro manfaatli munosabatlar o‘rnatishlari mumkin. Eng mashhur usullar – rolli o‘yinlar, aqliy hujum, case-study usuli, taqdimotlar va muhokamalar. Ular kommunikativ ko‘nikmalarni, mantiqiy fikrlashni tahlil, sintez, taqqoslash va umumlashtirish kabi turli xil intellektual faoliyat turlarini rivojlantiradilar. Talabalarga yo‘naltirilgan bu usullar, ayniqsa, talabalarni bilim, ko‘nikma va strategiyalarni o‘zlashtirishda faolroq jalb qilish uchun juda mos keladi.
Ma’lumki, rolli o‘yinlar universitetdagi o‘quv jarayonini yanada bilimli va malakali qiladi, fanlararo aloqalarni yaxshilaydi, nazariyani kasbiy sohaning haqiqiy ehtiyojlari bilan bog‘laydi va bo‘lajak mutaxassislar uchun zarur bo‘lgan ko‘nikmalarni rivojlantiradi. Asosiy element bu – oddiy ta’lim sharoitida egallash qiyin bo‘lgan ko‘nikmalarni shakllantirish imkoniyatini beradigan rol o‘ynashdir.
Rolli o`yinlarning ahamiyatli tomonlaridan biri shundaki, ular orqali talabalar badiiy obrazni idrok qila bilishni o'rganadi, personajlar hatti-harakatini kuzatish qobiliyatini rivojlanib boradi. Musiqiy, so`z, ko`rish obrazlaridan foydalangan holda zarur bo`lgan ruhiy sifatlarini (idrok qilish, tassavur qilish, diqqat, tafakkur), ijrochilik ko`nikmalarini (rolga kirish, tasavvurdagi muhitda harakatlanish ko'nikmasi) va sezgilari (mushak va hissiy) rivojlanish iuchun sahna mashqlari o'tkaziladi. Badiiy asarlar bo`yicha oddiy parchalarni sahnalashtirishda bola obrazni aks ettirish uchun unga ma'lum ifoda vositalari (ohang,yuz-harakati,imo-ishora)o`rgatiladi. Har bir talaba rol o'ynayotganda avvalo asar qahramoning his tuyg'u holatini sezishi va tushunishi, boshqa personajlar bilan rolni munosabatga kirishishida o'zini tutishi qobiliyatilari shakllantirishi lozim. Teatrlashtirilgan o`yinlarda obrazli o'yinchoqlardan, loydan, pape- mashe, plastilindan mustaqil yasalgan o'yinchoqlardan foydalanish maqsadga muvofiq hisoblanadi. Sahnalashtirilgan har qanday o'yin asosida bolaning bilish jarayonida irodaviy hissiy xususiyati badiiy asardagi go`zallikni his qilishi ko`nikmasini to`g`ri shakllantirib borishga alohida e'tibor qaratish kerak.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Tadqiqot jarayonida fransuz tilini o‘rgatish va o‘rganishning mashhur usullaridan, internet manbalaridan foydalanildi. Maqolani yozish davomida nazariy deduktiv xulosa chiqarish, analiz va sintez, mantiqiylik tamoyillardan foydalanildi. Muhim fazilatlarni shakllantirish va fikrlashni rivojlantirishga imkon beradigan yana bir qiziqarli interaktiv usul bu – aqliy hujumdir. Aqliy hujum har qanday muammoni hal qilish uchun zarur bo‘lgan g‘oyalarni birgalikda qidirishni anglatadi. Ushbu usulning asosiy afzalliklari (to‘g‘ri qo‘llanilishi sharti bilan) talabalar “ozod qilingan”dek ko‘rinadi - til to‘sig‘i yo‘qoladi, noto‘g‘ri gapirishdan qo‘rqmaydi, cheklov ketadi va hokazo. Aqliy hujum usuli ijodiy fikrlashni, tashabbuskorlikni, qisqa vaqt ichida maksimal g‘oyalarni ishlab chiqarish qobiliyatini, shaxsiy fikrni ifoda etish qobiliyatini rivojlantiradi.
O‘qituvchi foydalanishi mumkin bo‘lgan qiziqarli interaktiv usul bu case-study usulidir. Bu o‘quv texnikasi bo‘lib, unda talaba muayyan muammoli vaziyatga duch keladi. Keys tadqiqoti turli ma’lumotlar manbalaridan foydalangan holda, aniqlangan kontekstda haqiqiy muammoni o‘rganishga yordam beradi.
Keys tadqiqotini bajarish talabalarga quyidagi afzalliklarni beradi:
1) o‘quvchilarga amalda o‘rganish imkonini beradi. Keys tadqiqi talabalarga haqiqiy tashkilotlarda qaror qabul qiluvchilar va menejerlar duch keladigan muammolarni o‘zlari yoki tegishli tashkilot uchun xavf tug‘dirmasdan hal qilish imkonini beradi;
2) talabalarning muammoli vaziyatda to‘g‘ri savol berish qobiliyatini oshiradi;
3) talabalarni turli sohalar, tashkilotlarda ishlashga tayyorlashda mas’uliyat
darajalarini oshirib beradi. Bu talabalarga o‘z kareralarida turli vazifalar va mas’uliyatlarni bajarish uchun moslashuvchanlik va ishonchni beradi. Shuningdek, u o‘quvchilarga kasb tanlash bo‘yicha ko‘proq ongli qarorlar qabul qilishga yordam beradi;
4) asosiy nazariy tushunchalarning hayotiy misollarini keltirish orqali talabaning boshqaruv nazariyasi haqidagi bilimlarini mustahkamlaydi. Haqiqiy biznes vaziyatlari haqida boy, qiziqarli ma’lumotlarni taqdim etish orqali ular yangi muhokamalarga hayot bag‘ishlaydilar;
5) real dunyoda boshqaruv qarorlarini qabul qilish voqeligini aks ettiradi. Bu yerda talabalar yetarli ma’lumotlarga asoslanib qaror qabul qilishlari kerak. Ishlar ko‘pchilik boshqaruv masalalariga hamroh bo‘lgan noaniqlik va murakkablikni aks ettiradi;
6) o‘z jamoasining boshqa a’zolarining turli nuqtai nazarlari va qarashlarini tushunishga yordam beradi. Shubhasiz, bu talabalarning muloqot va shaxslararo ko‘nikmalarini yaxshilashga xizmat qiladi;
7) boshqaruvning yaxlit ko‘rinishini ta’minlaydi. Boshqaruv qarorlarini qabul qilish, marketing va moliya kabi turli funksional sohalarda o‘rganilgan nazariyalar va tushunchalarni birlashtirishni o‘z ichiga oladi.
O‘qituvchining vazifasi har bir talaba uchun tilni amaliy o‘zlashtirish uchun sharoit yaratish, har bir o‘quvchiga o‘z faolligini, ijodkorligini namoyish etishiga imkon beradigan shunday o‘qitish usullarini tanlashdir. O‘qituvchining vazifasi chet tillarini o‘qitish jarayonida talabaning bilish faoliyatini faollashtirishdir. Hamkorlikda o‘rganish, loyiha metodikasi, yangi axborot texnologiyalaridan foydalanish, Internetresurslar kabi zamonaviy pedagogik texnologiyalar o‘quv jarayonida shaxsga yo‘naltirilgan yondashuvni amalga oshirishga yordam beradi, bolalarning qobiliyatlari, ularning o‘rganish darajasini hisobga olgan holda o‘qitishning individualizatsiyasi va farqlanishini ta’minlaydi. Chet tili darslarida kompyuterni o‘qitish dasturlari bilan ishlash shakllariga quyidagilar kiradi: so‘z boyligini o‘rganish; talaffuz qilishni mashq qilish; dialogik va monologik nutqni o‘rgatish; yozishni o‘rgatish; grammatik hodisalarni ishlab chiqish. Internet-resurslardan foydalanish imkoniyatlari juda katta.
Global Internet dunyoning istalgan nuqtasida joylashgan talabalar va o‘qituvchilar uchun zarur bo‘lgan har qanday ma’lumotni olish uchun sharoit yaratadi: mintaqaviy geografik materiallar, yoshlar hayotidagi yangiliklar, gazeta va jurnallardan maqolalar va boshqalar.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Har bir o‘qituvchi fransuz tili o‘qitish jarayonida ta’lim oluvchilarnung shaxs sifatida shakllanishi, rivojlanishi, bilim olishi va uni egallashga sharoit yaratadi. Til o‘rganish asosida o‘quvchi, talabalarda fanni o‘rganib fransuz tilining grammatikasini bilgan holda erkin muloqot qilishi, mustaqil holatda fikr bildira olishi, tafakkur qilishi muhim ahamiyat kasb etadi. Shuning uchun fransuz tili darslarini ilg‘or zamonaviy usullar, interaktiv metodlar, innovatsion texnologiyalarni qo‘llab darsni tashkil qilish ularning kommunikativ kompetensiyalarini rivojlantirishda, og‘zaki va yozma nutqini o‘stirishda o‘rni salmoqli sanaladi.
Innovatsion texnologiyalardan foydalanish o‘quvchilarning tafakkuri, tasavvurlari, dunyoqarashi, qiziqishlarini orttirish bo‘yicha olib borilgan ishlarda o‘z ifodasini topadi. Makkartining taʼkidlashicha, “chet tillarini o‘qitish metodologiyasi o‘tgan yarim asr davomida juda rivojlandi. Turli vaqtlarda grammatik tarjima, audio-lingvistik tuzilish, global audiovizual, induktiv/deduktiv, funksional, g‘oyaviy, situatsion, kommunikativ, immersiya, o‘rganish/olish, tavsiya va boshqalarda olib borilgan”. Binobarin, dars jarayonida audiovizual vositalardan foydalanish natijasida xotirada so‘zlarning semantik ma’nosini yodda saqlash va leksik birliklarni qo‘llash ko‘nikmasi takomillashadi. Ilg‘or zamonaviy texnologiyalar, innovatsion yondashuvlar va interaktiv metodlar o‘quvchi-yoshlarning yuqori darajada bilimli, keng darajada yuqori malakaga ega bo‘lishini taʼminlaydi. Shuni aytish lozimki, o‘quvchilar fransuz tilini o‘rganishlari uchun bu tilning grammatikasi bo‘yicha bilim, ko‘nikma, malakalarga ega bo‘lishi uchun ular, avvalo, o‘z ona tilisining grammatikasini yetarli darajada bilishi va jonli nutqda to‘liq rioya qilishi bilan xarakterlanadi. Xususan, o‘quvchilar nutqida faol bo‘lgan leksik birliklardan biri bu olmosh sanaladi. Dastavval, olmosh haqida ona tili grammatikasidagi bilim, ko‘nikmalar hosil qilingan bo‘lsa, fransuz tilida shu mavzuni oson tushunib yetadi. Barcha metodlar singari interaktiv metodlarning o‘ziga xos maqsadi va vazifalari mavjud. Bundan tashqari ushbu metodlardan onlayn ta’limda qo‘llash uchun o‘qituvchi bir nechta tavsiyalardan boxabar bo‘lishi lozim. Masalan, birinchi qoida: auditoriyani shunday tayyorlash kerakki, bunda ishtirokchilarning kichik yoki katta guruhlarda ishlashini tashkillashtirish lozim. Ijodiy ish uchun materiallar oldindan tayyorlangan bo‘lishi shart.
XULOSA
Shunday qilib, berilgan usullarni ifodalagandan so‘ng, biz interaktiv o‘qitish usullari fransuz tilini o‘rganishda o‘quv jarayonini optimallashtirishga yordam beradi degan xulosaga kelishimiz mumkin. Ular motivatsiya mexanizmlarini joriy etish va fransuz tilidagi muloqotni o‘rgatish samaradorligini oshirishda yordam beradi. Talabalarni o‘qitish jarayonida interaktiv usullardan foydalanishning afzalliklari kasbiy faoliyatning real sharoitlariga maksimal darajada yaqinlashishi, talabalarning keng mustaqilligi, ijodiy raqobat sharoitida qaror qabul qilish va o‘z-o‘zidan nutq qobiliyatlarini rivojlantirishga yordam beradi. Zamonaviy tilni o‘rgatish ko‘proq madaniyatli shaxsni shakllantirishga qaratilgan bo‘lib, u o‘z-o‘zini tahlil qilish va yangi bilimlarni tizimlashtirish ko‘nikmalariga ega bo‘ladi. Innovatsion usullar butun tizimni modernizatsiya qilishning ajralmas qismidir. Shunga amin bo‘lgan holda o‘qituvchilar eng ilg‘or yondoshuvlar bilan tanishishlari va keyinchalik ularni birlashtirishi va o‘z ishlarida foydalangan holda ta’lim tizimida sezilarli o‘sishga erishish mumkin. Ko‘plab tashkilotlar axborotni jo‘natish va olish uchun multimedia imkoniyatlaridan foydalangan holda yangi darajaga o‘tmoqda. Kompyuterlar va boshqa qurilmalardan foydalanish butun ta’lim jarayonining muvaffaqiyatini belgilaydi. Ta’lim jarayonida o‘tkaziladigan treninglarda nutq ko‘nikmalarini shakllantirishga va ijtimoiy moslashuvchanlikni rivojlantirishga еtarli e’tibor berilishi kerak. Bundan tashqari ta’limda har bir darsning muvaffaqiyati ko‘p jihatdan mashg‘ulotni to‘g‘ri tashkil etishga bog‘liqdir. Dars o‘qituvchi va o‘quvchining ijodiy hamkorligiga asoslanishi lozim. Shundagina o‘quvchilar mustaqil, erkin fikrlay oladilar, irodalari tarbiyalanadi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR. (UTILISÈR DE LITERATURE )
1Christian PUREN, Histoire des méthodologies d'enseignement des langues vi- vantes (1988)p.448, pp 18-19.
2. P.Passy De la méthode directe dans l'enseignement des langues vivantes. 1889, Paris Collin p. 80,p 42.
3.Melikova, G. T. (2022). CHET TILI FANLARINI O‘QITISHDA INTERAKTIV HAMDA INTEGRATSIYALASHGAN METODLARNING AMALIY AHAMIYATI VA SAMARADORLIGI. Academic research in educational sciences, 3(1), 618-624.
4.Бекниязова, С. (2021). OLIY TA’LIM TIZIMIDA XORIJIY TIL DARSLARIDA VEBINAR TEXNOLOGIYALARI ORQALI O‘QITISHNING INTERAKTIV USULLARI. ЦЕНТР НАУЧНЫХ ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz), 4(4).