Noorganik moddalar

Ammoniy selitrasini ishlab chiqarish. 
A m m o n i y selitrasi su y u q
a z o t k islo ta sin i g a z h o la td a g i a m m i a k b ila n n e y tr a lla s h usuli b ila n
o lin a d i.
N H 3(g) + H N 0 3(s) = N H 4N 0 3(k) + 144,9 k J / m o l
R e a k s iy a e k z o te r m ik re a k s iy a la r t u r k u m i g a kirib ajra lib c h i q a -
y o tg a n issiqlik m iq d o r i a z o t k islo ta s in in g k o n s e n tr a ts iy a s ig a b o g ‘liq 
(4. l - r a s m ) .
S h u n d a y qilib s u y u q a z o t k islo ta sin i a m m i a k b ila n n e y tr a lla g a n -
d a a m m o n i y selitrasining e ritm a si hosil boMadi. S elitran i ajratib olish 
u c h u n su v n i bugMatish za rur.
Ish la b c h i q a r i s h d a e n e rg iy a n i tejash m a q s a d i d a reak siy a n a tija s i­
d a c h i q q a n issiq lik d an b ir qism i su v n i bugMatish u c h u n ishlatiladi.
346

---

100 
105
q, 
k J
1 m o l d a N H t N O )
H N O j, %
4.2-rasm .
A m m i a k s e l i t r a s i n i n g
k o n s e n t r a t s i y a s i n i H N 0 3 
k o n s e n t r a t s i y a s i g a b o g N i q l ig i :
1 —
i s s i q l i k d a n f o y d a l a n g a n
hold a; 
2 —
issiqlik dan fo y d a la n -
m a g a n hold a.
Bu j a r a y o n m a x s u s I T N ( n e y tr a liz a ts iy a issiq lig id an fo y d a la n g ic h ) 
n o m i b ila n a t a lg a n r e a k t o r d a o lib b o rilad i.
R e a k t o r d a n c h i q a y o t g a n e r it m a n i n g k o n s e n tr a ts iy a s i a z o t k is lo ­
ta s in in g k o n s e n tr a ts iy a s ig a b o g ‘liq ( 4 .2 - r a s m ) .
A g a rd a selitra olish u c h u n a z o t kislo ta sin in g k o n se n tra tsiy a si 56— 
58% b o ‘lsa, r e a k t o r d a 9 2 —93% li a m m o n i y s e litra sin i o lish m u m ­
kin. A g a rd a re aksiya issiqligidan fo y d a la n ilm a s a t e m p e r a t u r a k o ‘ta ri- 
lib, a z o t kislo ta si va a m m o n i y selitrasi p a r c h a l a n i s h i m u m k in .
O xirgi d a v r la r d a ishlab c h iq a r is h y u q o ri qu v v atli (1360 t / s u t k a )
A S - 7 2 a g re g a tla ri b ila n j i h o z l a n g a n . Y u q o ri q u v v a tg a ega b o ‘lgan 
A S - 7 2 a g r e g a ti, A S - 6 7 a g r e g a tid a n o ‘z in in g q u v v a ti, m a h s u l o t in i n g
sifati, k o ‘p t e x n ik iq tiso d k o ‘rs a tk ic h la ri b ila n fa r q qiladi. M a s a la n , 
q o ‘s h i m c h a sifa tid a su lfa tla r o ‘rn ig a y u q o ri effektli s u lfa t-f o s fo r kis­
lo ta si q o ‘lla n ila d i, d o n a l a r n i n g o ‘lc h a m i b ir xilligi, e n e r g iy a n in g
tejam lilig i v a b o s h q a la r . Bu a g r e g a tla rd a h o z irg i z a m o n ta la b la rig a
ja v o b b e r a d i g a n I T N r e a k t o r l a r i d a n fo y d a la n ila d i ( 4 .3 - r a s m ) .
I T N re a k to r i 0 3 x l 8 H , 1 2 x H 1 0 T p o ‘la td a n y a sa lg a n b o ‘lib, ikki 
k o n s e n t r i k h o l a t d a j o y la s h g a n s ilin d r d a n ib o rat. P ast q ism i re a k s io n
qism i d = 1,6m b o ‘lib, y u q o ri qism i esa s e p a r a ts io n q ism d e b ataladi 
(d = 3 ,8 m ) . R e a k to r n in g u m u m iy b a la n d lig i 10m. R e a k sio n q ism i- 
n in g q o b i g ‘id a (1) re a k s io n s ta k a n (2) j o y la s h g a n . R e a k s io n s ta k a n -
n in g o s tid a t e s h i k c h a la r b o ‘ladi. R e a k s io n z o n a g a k o ‘p ik la g ic h la r 
o r q a li a m m i a k va a z o t kislotasi b e rila d i. A m m i a k k o ‘p ik la g ic h d a 3 
m m d ia m e t r l i 6650 te s h i k c h a la r b o ‘lib, a m m i a k 3 0 —5 0 m / s tezligi
4. l-ra sm .
R e a k s i y a i s s i q l i g i n i n g
H N 0 3 k o n s e n t r a t s i y a s i g a b o g ‘li q l i g i.
347

---

- ■ ■■ . . . . . . . п п п