Normurodova m. A



Yüklə 1,65 Mb.
səhifə10/72
tarix21.05.2023
ölçüsü1,65 Mb.
#118447
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   72
Normurodova m. A

Miyacha. Uzunchoq miya va ko’prikdan keyin miyacha joylashgan bo’ladi. Miyacha ikkita yarim sharlardan iborat bo’lib chuvalchang shaklida birikkan bo’ladi. Miyachaning kulrang moddasi uning po’stlog’i shaklida ustki yuza qismida yotadi. Bu po’stloqning qalinligi 1-2,5 mm. miyachaning yuzasi ko’p sonli egatlar bilan g’adir-budur uyma-chuqurliklar ko’rinishida bo’ladi. Miyacha po’stlog’ining ostida oq modda joylashgan va uning ichida esa kulrang moddaning to’rtta yadrosi joylashadi. Oq moddaning tolalari, miyachaning o’zini turli qismlarini orasidagi bog’lanishlarni ta’min etadi, hamda pastki, o’rtangi va yuqorigi miyacha oyoqchalarini hosil qiladi va miyachani miyaning boshqa bo’limlari bilan bog’laydi.
Miyachaga gavda harakatlanayotgan paytda qo’zg’atiladigan barcha reseptorlardan impulslar keladi. Miyacha murakkab harakat aktlarini koordinasiyalashda ishtirok etadi. Miyacha bilan bosh miya katta yarim sharlari po’stlog’ining ikki tomonlama aloqasi har xil harakatlarni bajarilishiga ta’sir ko’rsatish imkonini beradi. Bosh miya katta yarim sharlari miyacha orqali skelet muskullari tonusini (taqsimlaydi va qayta taqsimlaydi) boshqaradi va ularning qisqarishini koordinasiyalaydi. Odamlarda miyachaning funksiyasi buzilganida yoki olib tashlanganida muskullar tonusini boshqarilishi buziladi: qo’l va oyoqlar harakati keskin, koordinasiyalashmagan, telbalarcha harakat, qo’l-oyoqlar va bosh tinimsiz qaltiraydi va tebranadi. L.A.Orbeli ishlari bilan vegetativ funksiyalarning bajarilishida (yurak-tomirlar tizim
faoliyatida, nafas, ovqat hazmi, termoregulyasiya) miyachaning ishtiroki har tomonlama ko’rsatib berildi. Yangi tug’ilgan bolalarda miyacha yaxshi rivojlanmagan, lekin miyacha nervlari yarim sharlarnikidan yaxshi rivojlangan bo’ladi. Hayotning birinchi yilida miyacha jadal o’sadi. Keyinchalik uning o’sish tempi susayadi, 15-yoshli bolalarda miyacha voyaga yetgan odamlardagi o’lchamga yetadi.
O’rta miya. O’rta miya, katta miya oyog’idan va to’rt do’ngliklardan iborat. O’rta miyaning bo’shligi torgina kanal-miya suv o’tkazuvchisi (vodoprovod) dan iborat bo’lib pastdan to’rtinchi va yuqoridan uchinchi qorinchalar bilan tutashgan bo’ladi. Miya suv o’tkazuvchisining devorlarida III va IV –bosh miya nervlari ko’zni harakatga keltiruvchi va chig’irli nervlarni yadrosi joylashgan bo’ladi.
O’rta miya orqali katta yarim sharlar po’stlog’i va miyachaga boradigan yuqoriga ko’tariluvchi, uzunchoq va orqa miyaga nerv impulslarini olib boruvchi, tushuvchi nervlarni barchasi o’tadi.
O’rta miyada to’rt do’nglik yadrolari, ko’zni harakatlantiruvchi va chigirli, nervlarni yadrolari, qizil yadro va qora substansiya shaklidagi kulrang moddaning jamlamasi joylashgan. To’rt do’nglikning oldingi bњrtigi, birlamchi ko’rish markazi hisoblansa keyingi bњrtigi esa – birlamchi eshitish markazi hisoblanadi. Ularning ishtirokida yorug’lik va tovushlarga chamalash reflekslari bajariladi: ko’zning, boshning harakati, hayvonlarda quloqning dikkayishi va hokazo. Qora substansiya, yutish va chaynash, qo’l barmoqlarining nozik harakatlari singari murakkab koordinasiyalovchi aktlar bilan bog’liq. Qizil yadro esa to’g’ridan-to’g’ri muskullar tonusini boshqarilishi bilan bog’liq.

Yüklə 1,65 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   72




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin