Nutq o‘stirish nazariyasi va metodikasi indd

Tesrlar kaliti

1. a	21.d	41.a	61.b	81.a	101.a	121.d	141.b	161.a	181.b
2. a	22.b	42.d	62.b	82.d	102.c	122.b	142.a	162.c	182.b
3.c	23.b	43.b	63.a	83.c	103.b	123.a	143.c	163.c	183.a
4.d	24.a	44.b	64.c	84.c	104.b	124.c	144.c	164.c	184.a
5.c	25.d	45.c	65.c	85.d	105.d	125.a	145.d	165.d	185.b
6.d	26.d	46.b	66.b	86.b	106.d	126.b	146.b	166.c	186.c
7.b	27.a	47.d	67.d	87.b	107.b	127.b	147.c	167.a	187.d
8.b	28.d	48.c	68.c	88.a	108.a	128.c	148.c	168.a	188.d
9.c	29.b	49.a	69.c	89.c	109.b	129.d	149.b	169.b	189.c
10.c	30.b	50.d	70.c	90.c	110.b	130.d	150.d	170.d	190.c
11.d	31.b	51.a	71.a	91.c	111.c	131.c	151.c	171.c	191.d
12.d	32.c	52.d	72.a	92.d	112.d	132.b	152.b	172.c	192.b
13.c	33.a	53.c	73.b	93.d	113.d	133.d	153.b	173.c	193.d
14.b	34.b	54.b	74.c	94.b	114.c	134.b	154.d	174.a	194.a
15.b	35.a	55.d	75.d	95.c	115.a	135.c	155.c	175.a	195.d
16.d	36.c	56.a	76.b	96.d	116.b	136.a	156.c	176.a	196.a
17.d	37.d	57.b	77.c	97.b	117.d	137.c	157.c	177.d	197.d
18.a	38.d	58.d	78.a	98.c	118.b	138.a	158.b	178.b	198.d
19.c	39.b	59.a	79.b	99.d	119.a	139.c	159.c	179.c	199.a
20.b	40.d	60.a	80.d	100.d	120.c	140.b	160.b	180.c	200.b

IZOHLI LUG‘AT

(glossariy)

Maktabgacha ta’lim – bolaning sog‘lom, har tomonlama ka- mol topib shakllanishini ta’minlovchi, unda o‘qishga intilish hissini uyg‘otuvchi, uni muntazam ta’lim olishga tayyorlovchi hamda bola olti-yetti yoshga yetguncha davlat va nodavlat maktabgacha ta’lim muassasalari va oilalarda amalga oshiriluvchi ta’lim bosqichi.
Maktabgacha ta’lim pedagogikasi – maktabgacha ta’lim yoshi- dagi bolalarni tarbiyalash, ularni intellektual, ma’naviy-axloqiy va jismoniy jihatdan kamolotga yetkazish masalalarini o‘rganadi.
Didaktik tizim – (yunoncha «systema» – yaxlit, qismlarda tashkil topgan, birlashtirish) – ma’lum mezonlari asosida ta’lim jarayoning yaxlit holatini belgilash, ajratib ko‘rsatish.
Didaktik o‘yin – o‘rganilayotgan obyekt, hodisa va jarayonlarni modellashtirish asosida bolaning bilishga bo‘lgan qiziqishi va faollik darajasini rag‘batlantiruvchi o‘quv faoliyati turi.
Jamoa – (lotincha «kollektivus» so‘zining tarjimasi bo‘lib, yig‘ilma, omma, birgalikdagi majlis, birlashma, guruh kabi ma’nolarni anglatadi) – bir necha a’zo (kishi)lardan iborat bo‘lib, ijtimoiy ahamiyatga ega umumiy maqsad asosida tashkil topgan guruh.
Jamoa an’analari – jamoa a’zolari tomonidan birdek qo‘llab- quvvatlanuvchi barqarorlashgan odat.
Jismoniy tarbiya – bolalarda jismoniy va irodaviy sifatlarni shakl- lantirish, ularni aqliy va jismoniy jihatdan mehnat hamda Vatan mu- dofaasiga tayyorlashga yo‘naltirilgan pedagogik jarayon; ijtimoiy tarbiya tizimining muhim tarkibiy qismi.
Idrok – aniq maqsadga yo‘naltirilgan anglash jarayoni.
Ijtimoiy adaptatsiya (yunoncha adapto – moslashish) – anomal bolalar individual yoki guruhli xulqlarining ijtimoiy qadriyatlar va xulq-atvor qoidalari tizimiga mos kelishi.
Ijtimoiylashuv – ijtimoiy munosabatlar jarayonida faol ishtirok eti- shi asosida shaxsning hayot va ishlab chiqarish jarayoniga moslashuvi.
Izohlash – tarbiyalanuvchiga hissiy-og‘zaki ta’sir etish usuli.
Individ (lotincha «individium» bo‘linmas, yagona, alohida degan ma’nolarni anglatadi) – xatti-harakatlarini shartli refleks yordamida- gina tashkil eta oluvchi biologik mavjudot.
Individuallik – shaxsning o‘ziga xos xususiyatlari.
Iqtisodiy tarbiya – bolalarga iqtisodiy bilimlarni berish, ularda iqtisodiy faoliyat (oila budjetini shakllantirish, xo‘jalikni yuritish, mavjud moddiy boyliklarni asrash, ko‘paytirish, savdo-sotiq munosa- batlarini to‘g‘ri tashkil etish va hokazolar)ni tashkil etish ko‘nikma va malakalarini shakllantirishdan iborat pedagogik jarayon.
Iqtisodiy ta’lim – bolalarga xo‘jalik yuritish tizimi (oila budjetini shakllantirish, xo‘jalikni yuritish, mavjud moddiy boyliklarni asrash, ko‘paytirish, savdo-sotiq munosabatlarini to‘g‘ri tashkil etish va ho- kazolar) to‘g‘risidagi nazariy bilimlarni berishga yo‘naltirilgan peda- gogik jarayon.
Yosh xususiyatlari – muayyan bir yosh davriga xos bo‘lgan
anatomik, fiziologik (jismoniy) va psixologik xususiyatlar.
Kadrlar tayyorlash milliy modeli – shaxs, davlat va jamiyat, uz- luksiz ta’lim, fan va ishlab chiqarish kabi tarkibiy qismlarning o‘zaro hamkorligi, ular o‘rtasidagi o‘zaro aloqadorlik asosida «yuksak ma’naviy va axloqiy talablarga javob beruvchi yuqori malakali kadr- larni tayyorlash Milliy tizimi» mohiyatini aks ettiruvchi andoza, lo- yiha. Uning tarkibiy qismlari quyidagilardan iborat:
Shaxs – kadrlar tayyorlash tizimining bosh subyekti va obyek- ti, ta’lim sohasidagi xizmatlarning iste’molchisi va ularni amalga oshiruvchi;
Davlat va jamiyat – ta’lim va kadrlar tayyorlash tizimi faoliyatini tartibga solish va nazorat qilishni amalga oshiruvchi kadrlarni tayyor- lash va ularni qabul qilib olishning kafillari;
Uzluksiz ta’lim – malakali, raqobatbardosh kadrlar tayyorlashning asosi bo‘lib, ta’limning barcha turlarini, davlat ta’lim standartlarini, kadrlar tayyorlash tizimining tuzilmasi va uning faoliyat ko‘rsatish muhitini o‘z ichiga oladi;
Fan – yuqori malakali mutaxassislar tayyorlovchi va ulardan foydalanuvchi, ilg‘or pedagogik va axborot texnologiyalarini ishlab chiqaruvchi;
Ishlab chiqarish – kadrlarga bo‘lgan ehtiyojni, shuningdek, ular- ning tayyorgarlik sifati va saviyasiga nisbatan qo‘yiladigan talablarni belgilaydigan asosiy buyurtmachi, kadrlar tayyorlash tizimini moli- yaviy va moddiy-texnikaviy jihatdan ta’minlash jarayonining faol ishtirokchisi.
Korreksiya (yunoncha «correctiio» - tuzatish) – pedagogik uslub va tadbirlardan iborat maxsus tizimi yordamida anomal bo- lalarning psixik va jismoniy rivojlanishidagi kamchiliklarini qisman yoki to‘liq tuzatish.
Ko‘nikma – olingan bilimlarga asoslanib qo‘yilgan vazifalar va shartlarga binoan bajariladigan harakatlar yig‘indisi.
Ko‘rgazmali metodlar – predmet, hodisa yoki jarayonlar mohiya- tini tabiiy holatda namoyish qilish, ularning maketlarini ko‘rsatishda qo‘llaniluvchi usullar.
Loyihalashtirish (rejalashtirish) – bolalarning o‘quv faoliyatini boshqarish dasturini yaratish.
Madaniyat («cultura» so‘zidan olingan bo‘lib, parvarish qilish, ishlov berish ma’nosini bildiradi) – ijtimoiy taraqqiyot davomida in- sonlarning faoliyati tufayli qo‘lga kiritilib, ularning ijtimoiy ehtiyojla- rini qondirishga xizmat qiluvchi moddiy va ma’naviy boyliklar tizimi. Mazmun (ta’lim (bilim olish) mazmuni) – ta’lim jarayonida bola tomonidan o‘zlashtirilishi zarur bo‘lgan ilmiy bilim, amaliy ko‘nikma,
malaka, fikrlash hamda faoliyat usullari tizimi.
Malaka – ongli xatti-harakatning avtomatlashtirilgan tarkibiy qismi. Materialni og‘zaki bayon qilish metodlari – o‘quv material- ning mohiyatini ozg‘aki (hikoya, tushuntirish, maktab ma’ruzasi kabi
shakllarda) yoritishda qo‘llaniluvchi usullar.
Mashq va o‘rgatish (faoliyatda mashqlantirish) metodlari – muayyan mashq yordamida bolalar faoliyatini oqilona, maqsadga mu- vofiq va har tomonlama puxta tashkil qilish, ularni axloq me’yorlari va xulq-atvor qoidalarini bajarishga odatlantirish usullari.
Ma’lumot – ta’lim-tarbiya natijasida o‘zlashtirilgan va tizim- lashtirilgan bilim, hosil qilingan ko‘nikma va malakalar hamda tarkib topgan dunyoqarash majmui.
Metod – yunoncha tarjimasi «tadqiqot, usul, maqsadga erishish yo‘li» kabi ma’nolarni anglatadi.