O ‘ zbekiston respublikasi oliy va o ‘ rta maxsus ta ’ lim vazirligi toshkent – 202

Бортли автомобилнинг соатли иш унуми
)
(
q
б
Т
О
T
юк
T
ст
б
н
б
Q
t
V
l
V
W











Самосвал автомобилининг соатли иш унуми
)
(
)
(q
)
(
t
t
V
l
V
q
W
б
Т
О
T
юк
T
ст
б
н
C
Q
















---

484
бу ерда:








)
(
q
б
Т
О
T
юк
T
ст
б
н
t
V
l
V



нс
нб
q
q
q



)
(
)
(
С
Т
О
б
Т
О
t
t
t





)
(
)
(q
)
(
t
t
V
l
V
q
б
Т
О
T
юк
T
ст
б
н














Agar, yuqoridaaytilganlargako‘ra l
yuk
=l
t.b
tengbo‘lsa, W
qb
= W
qs
bo‘ladi (

, 
Vtva

st
birxilbo‘lganda). 
Unda:
Universal bortli avtomobilni samosval (o‘zi ortuvchi) avtomobil bilan taqqoslab 
tanlashlikda teng baholi masofani berilgan formulaga binoan topiladi. Agar tashish 
masofasi topilgan teng baholi masofadan katta bo‘lsa universal bortli avtomobillardan 
foydalanishlik, agar kichik bo‘lsa samosval (o‘zi ortuvchi) avtomobildan foydalanish 
to‘g‘ri bo‘ladi. 
3.Avtopoezd va yakka avtomobillardan foydalanish 

---

485
Avtomobillarda tashishni tashkil etishdagi eng ilg‘or usullardan biri 
avtopoezdlardan foydalanishdir. Avtomobillarga tirkama va yarim tirkama qo‘shib 
ishlatish, transport vositasi birligining yuk ko‘tarish qobiliyatini oshirish hisobiga 
ular unumdorligini ko‘p miqdorda oshiradi. Bunda tyagach avtomobilining dvigateli 
quvvatidan to‘laroq foydalanish hamda tyagachlarning almashinuvchi tirkamalar 
bilan ishlatilganda ortish va tushirish operatsiyalarida bo‘lish vaqtlarini kamaytirish 
imkoni bo‘ladi. 
Avtopoezdlar qo‘llanishi natijasida transport ishi birligining tannarxi yakka 
avtomobil bilan ishlaganiga nisbatan ancha arzon bo‘ladi, chunki bunda transport 
vositalarining unumdorligining oshishi, avtopoezdlar qo‘llashdagi ekspluatatsion 
xarajatlar oshishidan ko‘ra ancha katta bo‘ladi. 
Shuning bilan birga, qayd qilish lozimki bir sharoitda avtopoezd qo‘llanish 
samarasi oshsa, boshqa sharoitda kamayishi mumkin. Ba’zi bir hollarda esa transport 
vositalari yuk ko‘tarish qobiliyatlarining oshirish, boshqa ish ko‘rsatkichlarini 
kamayishiga ham olib kelishi mumkin. Natijada transport vositasi unumdorligi 
oshmaydi, xatto, kamayishi ham mumkin, tashish ishi tannarxi esa oshib ketadi.
Yakka avtomobilni yoki uni tirkama (yarim tirkama) bilan ishlatishlikni 
aniqlashda ham oldingi paragrafda berilgan usuldan foydalanamiz. 
Avtopoezdlar tuzishlik natijasida ularni 3 ko‘rsatkichida o‘zgarish bo‘ladi: yuk 
ko‘tarish qobiliyatida, ortish va tushirish operatsiyalarida bo‘lish vaqtida va harakat 
tezligida. Amalda yuk ko‘tarish qobiliyatidan fodalanish koeffitsienti 

va yo‘ldan 
foydalanish koeffitsienti 

bir xil qoladi.
Bunda yakka avtomobillar qo‘llanishda «a» indeksni va avtopoezdlar «ap» 
indeksidan foydalanamiz.