O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

2. 
M ehnat 
ta’limi 
tainoyillarining 
umumiy tavsifnomasi.
M e h n at va kasb t a ’lim i tam o y illari t a ’lim berish nazariyasinin g 
b o s h la n g 'ic h q o idalari bo'lib, u lar o 'q u v is h la rin in g m a z m u n in i, 
u n i n g tash k iliy sha k lla rin i va o 'qituvchi m e h n a t darsini tayyor­
lash va o 'tk a z is h vaqtida a m al qilishi lozim bo'lgan m eto d la rn i 
belgilab beradi.
M e h n a t t a ’lim in i n g asosiy tam o y illari tarbiya m aq s a d la rid a n
kelib chiqadi va t a ’lim j a r a y o n in in g q o n u n iy atla riga asoslanadi. 
M e h n a t — p o litex n ik t a ’lim o 'q u v e h ila rn i tarbiyalash m a q s a d id a n
kelib c h iq a d ig an o'ziga xos xususiyatlariga ega.
M e h n a t t a ’lim i tam o y illarin i bayon qilishda u larn in g ju ftlashib 
o 'rg an ish tam oy ilin i to'g'ri hisoblash kerak. S hunday qilinganda, 
m e h n a t t a ’lim d id a k tik a s in in g a yrim tam oyillari o'rtasidagi m u ­
ayyan obyektiv aloqani ko'rsatish im koniyati tug'iladi. C h u n o n c h i, 
m e h n a t t a ’lim in in g onglilik, izchillik, faollik kabi t a ’lim b e rish ­
ning d id ak tik tam oyillariga aloh id a t a 'r i f berganda ular o'rtasid a 
o 'z a ro t a ’sir qiladigan aloqani belgilab b o'lm aydi. A ksincha, agar 
m e h n a t t a ’lim in in g ta m o y illarin i ju ft ta rz d a u larn in g asosiy qoi­
dalari birligi nuqtayi n a z a rid a n ko'rib chiqilsa, u holda m a z k u r
ta m o y illa rn in g tizim i q uyidagicha bo'lishi m u m k in :
29

---

— m e h n a t t a ’l im in i n g ilmiyligi, bu t a ’lim n in g ongliligi va 
faolligi, m u n ta z a m lig i va puxtaligi;
— m e h n a t t a ’lim in i n g k o 'rgazm aliligi va abstraktligi o'quv 
tarbiya m aqsa dlarig a q a ra tilg a n u n u m li m e h n a t asosida t a ’lim 
berish, m e h n a t t a ’lim in i n g tushunarliligi.
M e h n a t t a ’lim i o'qituvchisi sh u n i u nu tm asligi kerakki, o'quv 
ustax o n alaridagi h a r q a n d a y a m a liy m a s h g ‘u lo td a y u q o rid a sanab 
o 'tilg a n m e h n a t t a ’limi ta m o y illa r id a n bitta yoki ikkitasi e m as 
balki o'q uv ch ilarg a o'quv m ate ria lla rin i sifatli va to 'la yetkazib 
berish im k o n in i b e ra d ig a n d id a k tik a n in g b u tu n tiz im ig a am al 
qilinadi. M ehnat t a ’lim i o 'q itu v c h isin in g d id ak tik ta m o y illa r d a n
m o h ir o n a foydalana bilishi u larn i bir-biriga to 'g'ri bog'lab olib 
borish id a n a m o y o n bo'ladi.
O 'q ituvchi faqat o 'q itis h n in g q o n u n iy a tla rin i bilishigina emas. 
balki u larni am alg a o s h irish u c h u n qulay s h aroitlarni yaratib bera 
olishi h a m m u h im . B u nga a yrim vetakchi b o s h la n g 'ic h q o n u n i- 
yatlarni c h u q u r tu sh u n is h va u larn i o'quv ja ra y o n id a qo'llash 
orqali erishiladi. B u n d a y q o n u n iy a tla r d id a k tik a d a t a ’lim ta m o -
yillari yoki d id a k tik ta m o v illa r deb n o m olgan.
M e h n a t t a ’l im in in g quyidagi tam o yillari mavjud:
1. T a ’lim va tarbiya birligi.
2. T a ’l im n in g ilmiyligi va p o litex n ik xususiyatga egaligi.
3. T a ’lim da tiz im lilik va izchillik.
4. N azariya va am aliy ot birligi.
5. Yosh individual x u su siy atlarin i hisobga olish.
6. O ng lilik va faol 1 iк .
8. T a ’lim d a ko 'rsa tm a lilik .
9. Bilim, k o 'n i k m a va m a la k a la rn i o 'z la s h tiris h n in g m u sta h - 
kam ligi va puxtaligi.