O 'z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o L iy va o 'r t a m a X s u s

B ilim , ko'nikm a va m alakalarni о ‘7,1 ashtirishning m ustahkam ligi
va puxtaligi.
Y uqo rida tilga o lin g a n ta m o y illa r u n u m li m e h n a t 
asosida va u n u m li m e h n a t ja ra y o n id a m e h n a t t a ’l im in i b e ris h ­
ni, y a ’ni o 'qu v u s ta x o n a larid a ijtimoiy foydali m e h n a tg a tayyor- 
lashini k o 'z d a tu ta d i. Biroq u n u m li m e h n a t va u n i n g obyektlari 
o 'q u v c h ila r u c h u n tu sh u n a rli bo'lishi, bajariladig an ishlar u la r­
n in g q o 'lid a n keladigan bo'lishi kerak.
M e h n at t a ’lim i h a m d a u n u m li m e h n a t n in g bir b u tu n lig id a n
t a ’lim n in g tarbiyaviy xususiyatga ega e k a n lig id a n iborat d id a k tik
ta m o y illa r kelib c h iqadi. Zero, u n u m li m e h n a t o 'q u v c h ila rn in g
tex n ik b ilim la rin i o'z la shtirish h a m d a u l a r n in g h a r t o m o n l a m a
rivojlanishiga yaxshi t a ’sir k o'rsatadi. Bu o 'r in d a quyidagi s o 'z la rn i 
eslatib o 'tis h o 'rin lid ir: yosh avlodni o'qitish bilan b a ra v a r u n u m li 
m e h n a tg a o 'r g a tm a s d a n turib kelgusi j a m iy a t n in g oliy m a q s a d in i 
ta sa v v u r qilib b o 'lm a y d i, c h u n k i u n u m li m e h n a ts iz o'qitish va
39

---

bilim o lm a s d a n turib u n u m li m e h n a t qilish h a m tex n ik a va f a n ­
n in g hozirgi darajasi talab qilgan y u k s a k lik k a yetisha o lm a g a n
b o ‘lar edi.
M e h n a t t a ’lim i o 'q u v e h ila rn i m o d d iy b oyliklar yaratishd a qa- 
tnash ish i u c h u n sh a rt-s h a ro it tu g 'd ira d i. C h u n o n c h i, k o 'p g in a
m a k ta b la rd a o'quv u stax o nalari orqali korxonalar; otaliqqa o l i n ­
gan b o lala r b o g 'c h a la rig a o 'y i n c h o q la r va asboblar tayyorlashda 
y o rd a m k o 'rsa tilm o q d a , t a ’lim -ta rb iy a m a q sa d larid a va xo'jalik 
ehtiyojlari u ch u n z a r u r b o'lg an turli ash yo larni tay y o rlash m o q d a. 
Shu bilan birga, m e h n a t ta 'lim i darslari o'quvchilarga u n u m li 
ijodiy m e h n a t n in g y a ra tu v c h a n lik rolini c h u q u rr o q t u s h u n is h va 
his etishlariga yo rdam beradi.
Biroq, o 'qu v c h ila rn in g u n u m li m eh n a ti m eh n a t t a ’limi h a m d a
tarbiyasining asosi sifatida t a ’lim -tarbiya vazifalariga b o'ysund irili- 
shi lozimligini u nu tm aslik shart. B inobarin o'quvchilar to m o n id a n
tayyorlanadigan m eh n a t obyektlari m e h n a t ta'lim i dasturi ta la b ­
lariga to'la javob berishi kerak. U la rn i tayyorlash esa o'quvchilar­
ning qo 'lidan keladigan bo'lishi, ya’ni ularn ing rivojlanish daraja- 
siga, jism oniy kuch va bilim imkoniyatlariga tushunarli bo'lishini 
osonlik deb tushu n m a slik kerak. Oson o'quv m aterialini o'quvchilar 
q iynalm a sd a n o'zlashtiradilar, bu esa u la rn in g aqliy faolligi va ijodiy 
m ustaqilligining rivojlanishiga u n c h a lik yordam bermaydi.
M e h n a t t a ’lim in in g tu sh u n a rli bo'lish tam oyili tala b la rin i h i ­
sobga olib bajarish o 'q u v c h ila rn in g q o 'lid a n keladigan ishga m os 
vaqt m e'yori belgilash j u d a m u h im d ir.
M e h n a t t a ’lim in i n g tu sh u n a rli b o 'lishi foydalanavotgan ta 'lim
m eto d la rig a , k o 'rg azm ali vositalarga, d a rs n in g m aterial bilan 
q a n d a y t a ’m in la n g a n lig ig a , o 'q itu v c h in in g darsga q a n d a y tayyor- 
langan ligig a va ho k azolarg a b og'liq b o 'lad i. B unda o 'q u v c h ila r 
faqa tg in a o 'tila y o tg a n d a rsn i o 'z la s h tirib qolm ay, oldingi o 'tilg a n
d a rs la r y u z a sid a n m alaka va k o 'n i k m a l a r n i tam o y illa s h tira d i- 
lar, kerak bo'lib q o lg an d a esa ishga tu sh irib am aliyot m o b a y n i- 
da qo'llaydilar. Ongli va p u x ta b ilim n i o'zlashtirish m a q s a d id a
o 'tilg a n m a te ria lla rn i tizim li ravishda tak ro rla b borish yangi m a ­
terialla rn i m u s t a h k a m l a s h c h o ra la rin i ko'rish zaru rlig ini n a z a rd a
tuta d i. B u n g a esa tu s h u n a r li bayon etish, m a s h q la r o 'tk a z is h , il­
gari o 'tilg a n la rn i o'z o 'r n id a ta k ro rla s h , o'quv m a te ria lin i o h ista - 
lik bilan m u ra k k a b la s h tira borish, o 'q itu v c h ila rin in g b ilim la rin i. 
hisobga olib borish yo'li b ilan e rishiladi. O 'q u v c h ila r m e h n a tg a
40

---

doir tex n ik m a ’lu m o tla rn i e s d a n c h iq a rib q o 'y m a s lik la ri uchu n
o 'qituvchi o 'tilg a n m a te ria lla rn i m u n ta z a m ravishda so'rab t u ­
rishi kerak. O 'q u v c h ila r tex n ik b ilim la rn i z a r u r darajad a puxta 
o 'z la shtirish i u c h u n o'qituvchi yangi m a te ria ln i o'rgatish d a v o ­
m id a o 'tilg a n m av z u n i m u s t a h k a m l a b borishi lozim. D a rs n in g
a na shu to m o n i o'qituvchiga o 'q u v c h ila rn in g m a z k u r m av zu n i 
o 'z la sh tirish d arajasini a niqlash i m k o n in i beradi.
B in o b a rin m e h n a t t a ’limi d a s tu r talablariga to'la javob berish 
kerak, u larn i tayyorlash esa o 'q u v c h ila rn in g q o 'lid a n keladigan 
bo'lish i, ya ’ni u la r n in g rivojlanish darajasiga, jis m o n iy kuchi va 
bilim im k on iyatlarig a to'g'ri kelishi zarur.
Bilim , k o 'n ik m a va m a la k a la rn i o 'z la s h tir is h n in g m u s ta h k a m
va p u x ta bo'lishi s h und ay o'quv ja r a y o n in i ta q a z o etadiki, u n d a 
o 'q u v c h ila r o 'z la r in in g b o'lajak faoliyatlari u c h u n z a r u r bo'lad igan 
bilim , m a la k a va k o 'n ik m a la r n i iloji b o ric h a asosliroq egallaydi- 
lar: u larni xotirada q ayta tiklay o la d ila r h a m d a nazariy va am aliy 
v azifalarni hal e tishd a foydalanadilar.