O 'z b e k ist o n respublikasi oliy va 0 ‘rta m a xsus t a ’lim vazirlig1

T ik lo v c h i k u ch . 
R sistemaning elastik reaksiya kuchi boMib, massa m 
statik muvozanat holatidan chetga chiqqanda, uni dastlabki vaziyatiga qay- 
tarishga intiladi. Bu kuch ko‘chishga nisbatan teskari y o ‘nalganligi uchun 
uning ishorasi manfiy boMadi. Tiklovchi kuch massa to ‘plangan nuqtaning 
solqiligi у ga proporsional boMadi, ya’ni
R = - cy. 
(12.8.)
Proporsionallik koeffitsienti s massa to ‘pIangan nuqta birlik k o ‘chish 
olganda balkada hosil boMadigan reaksiya kuchidir. Bu kuchning miqdori 
sistemaning elastik va geometrik tavsiflariga bogMiq boMib, ko'chish teng- 
lamasidan foydalanib aniqlanadi:
c S u = \ , c = —
,
(12.9)
bu yerda 
5 U -
massa to ‘plangan nuqtaning birlik kuch ta ’sirida ko'chishi.
с 
1х/
Masalan, vertikal sterjen uchun birlik kuch ta’sirida ko‘chish 
o u -
E A
r 
Ix P
konsol balka uchun o,, = ------
boMadi. (12.9) ga asosan sterjen uchun
3 
E J
c=E A :/ va balka uchun c= 3EJ 
: / 3
boMadi. B a’zan 
с s i s t e m a b i k r l i g i
deb 
ham yuritiladi.
I n e r s iy a k u c h i J
Dalamber prinsipiga ko‘ra massa m bilan tezlanish- 
ning k o ‘paytmasiga teng. Tezlanishni aniqlash uchun esa ko‘chish 
у
dan 
vaqt t bo ‘yicha ikki marta hosila olinadi. Inersiya kuchi tezlanishga nisba­
tan teskari yo‘nalganligi uchun ishorasi manfiy olinadi:

---

м/
Bir massali sistem aning dinamik muvozanat shartini yozamiz.
Y j Y = J „ + R =
0 .
K o‘chishlar noldan em as, statik muvozanat holatidan boshlab hisoblan- 
ganligi sababli Q kuch tenglamaga kiritilmagan.
R va Jn ning (12.8) va (12.10) da keltirilgan ifodasini tenglam aga 
qo ‘yamiz. Tenglama hadlarini m ga boMib, ishorasini o ‘zgartiramiz.