O 'z b e k ist o n respublikasi oliy va 0 ‘rta m a xsus t a ’lim vazirlig1

_ мпах max ^ Г^."1
b J
_L J
(7.13)
Uchinchi nuqtaning o ‘rni unchalik aniq emas. Ammo u qayerda olinsa 
ham, tekis kuchlanish holatida boMadi (7.20-rasm, 2-nuqta). Tekis kuchlan­
ish holatida, 4-bobda ko ‘rib o ‘tganimizdek, bosh kuchlanishlar quyidagi for- 
mulalardan topiladi:
1 Г
a \ ~ 
----
2 L
cr. - 0;
_
1
~ 2
-
СГ +
+ 4 r '
• - л/сг^ + 4 г '
(7.14)
M uhandislik am aliyotida balkalarning mustahkam ligini tekshirishda 
asosan (7.12) formuladan foydalaniladi. Mazkur mustahkamlik shartiga doir 
ba’zi misollarni ko‘rib o ‘tamiz.
7.8-misol. Balkaning о ‘Ichamlari I, D
va d hamda ruxsat etilgan normal kuch­
lanish
[cr] 
berilgan bo ‘Isa, 
unga
qo'yilishi mumkin bo'lgan kuch
[.F
]ning
qiymati topilsin (7.2l-rasm).
Balkaning xavfli kesimi tayanchning

---

o ‘zida boMadi. Bundagi moment 
M max=Fl
ga teng. Halqa shaklli kesim ning 
qarshilik momenti
32 v 
'
d
D
boMadi
Balkaning tayanch kesimidagi ustki va pastki nuqtalar xavfli nuqtalar 
sanaladi. Shu nuqtalar uchun mustahkamlik shartini yozamiz:
3 2 Ғ / 
, ,
Bundan balkaga qo'yilishi mumkin boMgan, ya’ni ruxsat etilgan kuch-
nD*
(l - ^ 4) ^ ]
niing qiymatini topamiz: 
F
< и = -
32/
7.9-misol. Balkaga umumiy og'irligi 100 kN bo'lgan tekis yoyiq kuch
t a ’sir etadi (7.22-rasm).
H U I H I H U I I H H
_____
I 6 m
______
¥
"IT
a 
b
d 
e
7.
22-rasm .
Balkaning materiali St. 3 ([c]=160 MPa). Berilgan har xil variantlar 
uchun kesim tanlash talab etiladi. Chizmadagi 
gorizontal o ‘qIar neytral 
chiziqlardir.
X avfli 
kesim
b alk an in g
o ‘rtasid a 
boMib, 
bundagi 
m om ent
. .
q l
2 
q l • I 
F I
100-1.6
M
= - — = - — = — = -----------= 20
к Н ■ m
ga teng.
8 
8 
8 
8

---

Shu kesimdagi neytral chiziqdan eng uzoqda yotgan nuqtalar xavfli 
nuqtalar sanaladi. Bu nuqtalar uchun mustahkamlik sharti quyidagicha ifo­
dalanadi:
Bundan kesimning hisobiy qarshilik momentini aniqlaymiz:
= zu ш .
w
3 = ]2 5-10~6
w
3 = 1 2 5
jot
3 
*“ 
160-10°
Odatda topilgan o ‘lchamlar standartlarga moslab yaxlitlanadi. Buning 
oqibatida qarshilik momenti W ning haqiqiy qiymati Whis dan farq qilishi 
mumkin. Natijada xavfli nuqtadagi kuchlanish [o] dan ortib yoki kamayib 
ketishi mumkin. Qiymatlar farqi d0 quyidagi formuladan aniqlanadi:
M ustahkamlikka hisoblashda hisobiy kuchlanishlar bilan ruxsat etilgan 
kuchlanish orasidagi farq + 5 % dan ortmasligi lozim. O g‘irliklar kesim 
yuzasiga proporsional ekanligini e ’tiborga olib, har xil variantlarda topil­
gan balkalarning og‘irliklarini taqqoslash maqsadida, kesim yuzalari A ni 
ham topamiz. Ko‘zga yaqqolroq tashlanishi uchun hisob natijasida topilgan 
ko‘ndalang kesim o‘lchamlarini eng yaqin katta butun songa yaxlitlaymiz, 
standart profillarida esa eng yaqin katta qarshilik momentini topamiz.
Hisoblashga o ‘tamiz:
1. 7.22-rasm, a da ko‘rsatilgan kesim uchun
°~max 
-100% =