Obidjon karimov

Har kishi so ‘rsa nishon bu sho ‘rishi Farg ‘onadin,
Zavqiy a y tur jo n chiqib ta'rixidir i g ‘vo eshon.
Baytdagi ta'rix m oddasi «ig‘vo eshon» (j^SI '
j
6 ') so‘zlari bo‘lib, 
uning raqam qiymati (1370) dan «jon» so ‘zining qiymati (54) 
chiqarib tashlanadi. Shunda Dukchi eshon isyonining ta'rixi - 1316- 
hijriy (1898-m ilodiy) yil kelib chiqadi.
Demokratik shoir M uqimiy tomonidan Toshkentda qayta 
tiklangan binolardan biriga shunday ta'rix yozilgan:
Ko'rub ushbu f a r ah afzo binoni,
Muqimiy surdi aqlidin nihoni.
D edi az ro ‘y i lu tf ohista nogoh,
X irad ta'rixina ta'miri soniy.
Bu yerda binoning ta'rixi «ta'miri soniy» (tP^ 
j ^ )
so'zida 
yashiringan b o ‘lib, uning qiymati 1281 ga tengdir. Ammo she'rdagi 
ishoraga k o ‘ra, «lutf» so ‘zining birinchi harfi (J) (lom )ning qiymati 
(30) q o ‘shilishi kerak. Natijada 1311-hijriy (1893-milodiy) yil kelib 
chiqadi.
Q o‘qonlik olim, shoir va xattot M ulla Sulaymonqul Rojiy 
A lisher N avoiyning «M ajolisun-nafois» asarini ko‘chirib, unga 
ta'rix yozadi:
Yuz shukurki, tahrir topib ushbu kitob,
So ‘z ahlining ahvolida kelmish necha bob.
Bitmakchi edim men raqami ta'rixin,
Daftar yuzini tazkira о
‘rab oldi qurshab.
Bu yerda ta'rix moddasi «tazkira» ( « j ^ ) so‘zi bo ‘lib, uning 
qiymati 1325 ga tengdir. She'rdagi ishoraga k o ‘ra, «daftar» so‘zi 
yuzi (boshi)dagi dol (J)nmg qiymati (4) q o ‘shilishi kerak. Natijada 
asar ko‘chirilgan yil (1329) kelib chiqadi.
70

---

Ta'rixning yana bir turi 
talmeh
atalib, unga ta'rix aytuvchilar 
biror zarbulmasal yoki mashhur she'r, hikoya hamda osmon jism lari, 
shuningdek, musiqiy terminologiyadan biror so‘z olib, unga ma'no 
berib, tarkib va tabdil yo ‘li bilan ta'rix chiqarganlar.
Masalan, Mavlono Darveshali Alisher Navoiy tomonidan 
Hirotda qurilgan masjidga shunday ta'rix yozgan: