Инженерлик ободонлаштириш ва транспорт Исамухамедова Д У
2.6-rasm. Yer osti injenerlik tarmoqlarini maxsus texnik oraliqda
joylashtirishning hisoblash usuli:
B
q
~ ariqdan namlik tarqalish masofasi, bo'zsimon gruntlar uchun—
1.2 m; B ^ y a sh ilz o r oraliq—1-3 m; B—tarmoqiar joylashadigan
texnik yo'lak eni, yer osti injenerlik tarmoqlari soniga va
kommunikatsiyalar enining um umiy jamlamasidan tashkil topadi;
Ki, К? ... quvurlar handaqlarining enlari; A-ariqdan namlik
tarqalish chizig'i; L—texnik yo'lakning umumiy eni.
Shahar hududining har bir gektari narxining balandligini
inobatga olib, ko'chalar enini toraytirish talab qilinadi. Ko'chalar
tagida yer osti injenerlik tarm oq va kommunikatsiyalarini yakka
yoki um um iy xandakda emas, balki umumiy kollektorlarda
joylashtirish maqsadga muvofiq bo'ladi. Kollektorlarni faqatgina
piyodalar yo'lagi tagida joylashtirish shahar injenerlik obodonlash-
tirilishida yaxshi samara beradi.
Yer osti injenerlik tarm oqlari to 'rt usul bo'yicha joylashtiriladi:
xandakda yakka tartibda; xandakda umumiy tartibda; umumiy o'tib
bo'lmaydigan va o'tib bo'ladigan kollektorlarda; aralash usulda.
Yakka tartibdagi joylashtirish usulida har bir yer osti injenerlik
tarm og'i uchun alohida xandak kovlanadi. Rivojlangan xorijiy
m am lakatlar shaharlarida deyarlik ish usuldan foydalanilmaydi
O'zbekiston shaharlarid? s^a keng foydalaniladi (2.7-rasm).
51
2 .7-rasm. Yer osti injenerlik tarm oqlarini yakka tartibda xandakda
joylashtirish usuli:
I —kabellar; 2—gaz quvuri; 3—ichimlik suv quvuri; 4—oqova suv
quvuri; 5—hududning oqova suvlari quvuri; 6—isitish tarm og'i
quvuri.
y m 2.8-rasm. Yer osti injenerlik tarm oqlarining bino poydevori
tarafldan ko'chaning o 'q chizig'iga qarab pag'onam a-pag'ona
chuqurlashib borish tartibi:
1—kuchsiz tok kabeli; 2—telefon aloqasi kabeli; 3—kuchlanishli
kabel; 4—isitish quvuri; 5—gaz quvuri; 6—ichimlik suv quvuri;
7—oqova suv quvuri.
Bu usulning afzalliklari. Bunda har yer osti injenerlik tarm og'i
alohida faoliyat ko'rsatganligi uchun undan foydalanishda va
ta ’m irlashda qulay im koniyatlar mavjud. Kamchiligi esa tarm oqni
har safar ta’mirlashda va qayta-qayta yangilashda iste’molchi
energiya manbasidan uzilib qoladi.
Xandakda umumiy holda joylashtirish usuli dunyoning barcha
m am lakat shaharlarida keng qo'llanilib,
yer osti
injenerlik
tarm oqlarini bir handaqda pag‘onam a-pag‘ona tartibida joylash-
tirilishi bir necha vazifalami, ya’ni texnologik jarayonlam i va
52
sarflanadigan xarajatlarni bir paytida amalga oshirishi bilan alohida
aham iyat kasb etadi (2.9-rasm).