Инженерлик ободонлаштириш ва транспорт Исамухамедова Д У
2.17-rasm. Fransiya Respublikasidagi tonnel:
1—kabellar (8 dona); 2—d=3.5 m gaz quvuri; 3—oqova s ir'
tarm og'i; 4—d=3 m ichimlik suv tarm og'i; 5—d= 4 m ichimlik « к
tarm og'i; 6—elektr yoritish tarm og'i; 7—yakka tem ir y o iak .
64
Kolltkiorlarga im koniyathr topilmagan holatiardigina umumiy
vet osti injenerlik tarmoqlarini joylashtirish qo'llanilgan. Yakka
xandakda joylashtirish usuli
bu
mamlakatda qo'llanilmagan.
Kollektorlar va
kollektor
tonellari
asosan
ko'cha
bo'ylab
loylashlirilgan. Mutaxassislar tarafidan xizmatni sifatli olib borilishi
maqsadida ko'chalam ing har bir kesislimasida ko'cha tagidagi
kollektorlar to'g'risida m a’lumot beruvchi maxsus ko'rsatkichlar
o rn atilg an (2.17-rasm). Parijda qo'llanilgan kollektorlarda ichimlik
va texnikada foydalaniladigan suvlar uchun taqsimlovchi quvurlar,
telefon va telegraf kabellari, siqilgan Iiavo quvurlari, kuchli bosim
bilan ishlaydigan quvurlar, boshqaruv va ko'cha harakatini tartibga
solishni amalga oshiruvchi signal kabellari joylashtiriladi. Fransuz
tonellarining kesimi bo'yicha texnologik xususiyati shundan kelib
chiqadiki, ularda gaz quvurlari bilan kuchlanishli kabellar birgalikda
joylashtirilmaydi. Agarda tonelda gaz quvuri joylashgan bo'lsa,
quyidagi xavfsizlik tadbirlarini olib borish kzda tutiladi: havo
almashinuvini
ta’minlovchi
tuynuklar
hosil
qilinadi,
elektr
kabellarini bo'lmasligi, yoritish uskunalarini o'rnatganda ulami
portlab ketishdan himoya qilish vositalarini o'rnatishni ko'zd^,
tutish. Bu m am lakat tonellarining ko'ndalang kesimi elleps shaklida
yaxlit-quyma
holdagi tem ir-beton va kichik betonli bo'lakchali,
ichkari qismi tem ir-beton qoplamali shaklda bunyod etiladi.
Angliya mamlakatida yer osti injenerlik tarmoqlarini piyodalar
ylagi tagida joylashishini inobatga oiib ulaming eni kamida 3.2 m
bo'lishligi belgilab qo'yilgan. Bunday kichik o'lcham li piyodalar
yo'lagida yer osti injenerlik tarmoqlarini ta ’mirlashda ko'plab
murakkabliklar paydo bo'ladi.
Bu mamlakatning shaharsozlik tartib qoidalari bo'yicha yer osti
injenerlik tarm oqlarini
o'm atish tartibi qurilish chizig'idan
ko'chaning o'qiga qarab quyidagicha amalga oshiriladi: elektr
kabellari, gaz quvurlari, ichimlik suv quvurlari va aloqa kabellari.
Oqova
suv
tarm og'i
esa
ko'chaning
katta
qismi
tagida
joylashtiriladi. U m um shahar miqyosida xizmat qiladigan quvurlar
silsilasi: suv, gaz va issiqlik ta’minoti ko'chaning qatnovi qismida
tagida joylashtiriladi. Yer osti injenerlik tarmoqlarini kollektor
tonelllarida joylashtirish London, Glasko, Edenburg, Aberden va
boshqa shaharlarda juda yaxshi rivojlangan.
Yaponiyada ko'chalam ing o 'ta torligi va yer narxining haddan
tashqari qimmatligi talablaridan kelib chiqqan holda yer tagi
fazosida injeneiiik tarm oqlarini joylashtirish talablari Yevropa
shaharlaridan iqtisodiy nuqtayi nazardan katta farq qiladi. «Tokio
65
ko'chalarida
yer osti
inshootlarini joylashtirishning
shakllar
standarti»da ko'chaning ko'ndalang kesimining eni 3 m etrdan 44
m etigacha belgilangan (2.18-rasm).