Odam genetikasi

IV BOB.
GENLARNING 0 ‘Z A R 0 TA’SIRIDA
BELGILARNING RIVOJLANISHI
Tayanch tushunchalar: allel genlaming о ‘zaro ta siri, allel
bo ‘Imagan genlaming о ‘zaro ta sir turlari, komplementar, F2 belgi-
larning nisbatining 9:3:3:1 va 9:3:4, 9:7, 9:6:1 sxemada bo ‘lishi.
Epistaz, ingibitor genlar, gipostatik genlar, dominant epistaz, F2 dagi
nisbatni 13:3 bo‘lishi, 12:3:1 bo‘lishi, retsessiv epistaz, bir tomon-
lama va ikki tomonlama retsessiv epistaz, kriptomeriya.
4.1. Belgilaming namoyon bo‘Iishida genlaming o‘zaro ta’siri.
Ota-ona belgi-xossalarining irsiylanishi faqat Mendel ochgan qonuni- 
yatlar asosida emas, balki boshqa qonuniyatlar orqali ham ro‘y beradi. 
Belgilaming rivojlanishida genlaming o ‘zaro ta’siri bundan dalolat be­
radi. Bu bobda komplementar, epistaz, polimeriya irsiylanishda genlar- 
ning o‘zaro ta’siri, modifikator genlar o‘rtasidagi aloqalar bilan tanisha- 
siz. Genlaming o‘zaro ta’sirida belgilaming rivojlanish hodisasi odamda 
ham o‘z kuchini saqlaganligini berilgan m a’lumotlar asosida bilib olasiz.
Mendelning irsiyat qonunlari bilan tanishish davomida bir belgi bir 
gen ta’sirida rivojlanish hodisasini ko‘rib chiqdik. Bundan organizmda 
qancha belgi b o isa, shuncha gen b o iad i va ular bir-biridan mustasno 
holda irsiylanadi, ya’ni organizm genotipi mustaqil genlar majmuasidan 
iborat degan xulosaga kelish mumkin. Bunday xulosa noto‘g ‘ri. Orga­
nizm genotipi yaxlit, bir butun sistema hisoblanadi. Buni biz genlaming 
o ‘zaro ta’siri tufayli belgilaming rivojlanishida yaqqol ko‘ramiz. Ge- 
netika fanidan m a’lum boiishicha genning belgiga ta’sir etishi uch xil 
ko‘rinishda namoyon boiadi. U tubandagicha:
Genlaming belgilarga ta ’sir etish xillari
I 
II 
III
Belgilar 
1 2 3
1 
2 
1
2
3
4
5
T T T 
A /T\ \ / 'SIX'
Genlar 
A V D
A 
V S D Y e
A 
V
71

---

G enlam ing belgilarga k o ‘rsatgan 
birinchi
ta’sir xilida bir gen 
ishtirokida bir belgi, ikkinchi gen ta ’sirida ikkinchi belgi rivojlanadi. 
Genlam ing belgilarga k o ‘rsatgan ta ’sirini bunday xili bilan mono- 
duragaylar, diduragaylam ing to ‘liq va oraliq irsiylanishida tanishdik. 
G enlam ing belgilarga k o ‘rsatgan 
ikkinchi
ta ’sir etish xilida esa ikki 
yoki uch gen birgalikda bir belgining rivojlanishini ta ’minlaydi. Bir 
necha gen ta ’sirida belgining rivojlanish hodisasi