ÖLEN SİGORTALININ HAK SAHİPLERİNE
AYLIK BAĞLANMASI
Av. Dursun KARACA (*)
5510 sayılı kanunun 32 nci maddesine göre; sigortalının ölümü halinde ölüm sigortasından sağlanan başlıca haklar; ölüm aylığı bağlanması, ölüm toptan ödemesi yapılması, aylık almakta olan kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi ve cenaze ödeneği verilmesidir.
Ölüm aylığı bağlanması için gerekli koşullar ve bilinmesi gereken hususlar şunlardır:
Sigortalıya ilişkin koşullar:
-
Sigortalının; en az 1800 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş veya 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için, her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması gerekir.
-
Yazılı istekte bulunmaları halinde; 5510 sayılı kanunun 47 nci maddede yazılı sebeplerle kazaya uğramış, malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı almakta iken veya malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı bağlanmasına hak kazanmış olup henüz işlemi tamamlanmamış olan ya da bağlanmış bulunan malullük, vazife malullüğü veya yaşlılık aylığı, sigortalı olarak çalışmaya başlamaları sebebiyle kesilmiş durumda iken ölen sigortalının hak sahiplerine de ölüm aylığı bağlanır.
-
5510 sayılı kanunun 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendine göre sigortalı sayılanların hak sahiplerine aylık bağlanabilmesi için ölen sigortalının genel sağlık sigortası primi dahil kendi sigortalılığından dolayı prim ve prime ilişkin her türlü borcunun olmaması veya ödenmesi şarttır.
Aylık miktarları ve aylık bağlanacak kişilere ilişkin koşullar: Ölüm aylığı miktarları ve aylık bağlanması için aylık bağlanacak kişilere ilişkin koşullar 5510 sayılı yasanın 34. maddesinde düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre;
-
Ölen sigortalının 5510 sayılı yasanın 33 üncü madde hükümlerine göre hesaplanacak aylığının; dul eşine % 50'si,
-
Aylık bağlanmış çocuğu bulunmayan dul eşine ise 5510 sayılı kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç 5510 sayılı kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaması veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde % 75'i oranında aylık bağlanır.
-
5510 sayılı kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri hariç bu Kanun kapsamında veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmayan veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış çocuklardan;
-
18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yükseköğrenim yapması halinde 25 yaşını doldurmayanların,
-
Kurum Sağlık Kurulu kararı ile çalışma gücünü en az % 60 oranında yitirip malul olduğu anlaşılanların
-
Yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan kızlarının her birine % 25'i oranında aylık bağlanır.
-
Sigortalının ölümü ile anasız ve babasız kalan veya sonradan bu duruma düşenlerle, ana ve babaları arasında evlilik bağı bulunmayan veya sigortalının ölümü tarihinde evlilik bağı bulunmakla beraber ana veya babaları sonradan evlenenler ile kendisinden başka aylık alan hak sahibi bulunmayanların her birine % 50'si oranında aylık bağlanır.
Ana babaya aylık bağlanması için aranan koşullar ve bilinmesi gereken özellikler ise şöyledir:
-
Hak sahibi eş ve çocuklardan artan hisse bulunması gerekir. Ancak; ana ve babanın 65 yaşının üstünde olması halinde artan hisseye bakılmaksızın aylık bağlanır.
-
Ana ve babanın her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması gerekir. Yargıtay kararlarına göre; ana babaya aylık bağlanmasında aranacak olan; her türlü kazanç ve irattan elde etmiş olduğu gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olması halinin anne ve baba yönünden ayrı ayrı değerlendirilmesi gerekecektir.
-
Diğer çocuklarından hak kazanılan gelir ve aylıklar hariç olmak üzere, ana ve babaya gelir ve/veya aylık bağlanmamış olması gerekir.
-
Yukarıdaki şartları sağlayan ana ve babaya toplam olarak, ölen sigortalının aylığının % 25'i oranında aylık bağlanır.
-
Hak sahiplerine bağlanacak aylıkların toplamı, sigortalıya ait aylığın tutarını geçemez. Bu sınırın aşılmaması için gerekirse hak sahiplerinin aylıklarından orantılı olarak indirimler yapılır.
-
Ölüm aylığına hak kazanmış hak sahiplerinin durumunda meydana gelen değişikliklerin diğer hak sahiplerinin aylık bağlanma oranlarının arttırılmasına ya da ölüm aylığına hak kazanmalarına neden olacağından, meydana gelen değişikliğe göre hak sahiplerinin durumlarının yeniden değerlendirilmesi gerekecektir.
Bazı görevler sırasında ölen kamu görevlilerinin ana babalarına malullük ve muhtaçlık şartı aranmaksızın aylık bağlanır:
5434 sayılı kanunun 72/son maddesine göre; 5510 sayılı Kanunun 47 nci maddesinin sekizinci fıkrasında belirtilen durumlardan dolayı veya 3/11/1980 tarihli ve 2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanun ile bu Kanuna ek 18/12/1981 tarihli ve 2566 sayılı Bazı Kamu Görevlilerine Nakdi Tazminat Verilmesi ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanun kapsamında mütalaa edilen görevler nedeniyle veya 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren olaylar sebebiyle hayatlarını kaybetmiş bulunan iştirakçilerle bunlardan aylık almaktayken ölenlerin, baba veya analarına; yukarıda belirtilen kanunların veya bu Kanunun 56 ncı maddesi kapsamına girecek şekilde hayatını kaybeden erbaş ve erlere veya 56 ncı maddede belirtilen öğrencilere ya da bunlardan aynı sebeplerle aylık almakta iken ölenlerin ana veya babalarına; ölüm tarihini takip eden ay başından geçerli olarak malullük ve muhtaçlık şartı aranmaksızın aylık bağlanır. Bu kapsamda;
-
5434 veya 5510 sayılı yasalara göre vazife maluliyetini gerektiren nedenlerle hayatlarını kaybetmiş bulunan iştirakçilerden ölenlerin baba veya analarına ölüm tarihini takip eden aybaşından geçerli, malullük ve muhtaçlık şartı aranmaksızın aylık bağlanır.
-
2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanun ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren olaylar sebebiyle hayatlarını kaybetmiş bulunanların yakınlarına aylık bağlanacağı da kuşkusuzdur.
Bu aşamada, ölen sigortalının ölüm nedeninin hangi kanun kapsamında yerine getirilen bir görev sırasında olduğu hususu önem kazanmaktadır.
Ölüm olayı, SGK tarafından vazife ile ilgili görülmemiş ise bu şartlara göre aylık bağlanmayacaktır. Böyle bir durumda öncelikle bu açıdan dava açılması, bununla birlikte ölüm aylığının bağlanmasının ve zamanaşımı hükümlerine göre geçmişe yönelik aylıkların da istenmesi gerekir. 23.10.2016
(*) Ankara Barosu
Dostları ilə paylaş: |
